سلامت
در حال عبور از دوران سختی هستیم
امیرحسین جلالی، روانپزشک از پیامدهای روانی اوج‌گرفتن دوباره کرونا در جامعه می‌گوید
یکتا فراهانی- روزنامه‌نگار
آمارهای جهانی نشان می‌دهند حدود یک میلیارد نفر در دنیا به اختلالات روان مبتلا هستند؛ ایران هم از این وضعیت مستثنی نیست و میزان شیوع مشکلات روانپزشکی به‌ویژه در 2سال گذشته که کرونا شایع شده، افزایش داشته است. پیش از این تحقیقات وزارت بهداشت نشان داده بود که میزان اختلالات روان در افرادی که مبتلا به کرونا شده‌اند، نسبت به سایر افراد، بالاتر است، این موضوع برای افرادی که یکی از عزیزانشان را بر اثر ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند هم صدق می‌کند. حالا با شیوع اومیکرون در کشور، بار دیگر آمار ابتلا بالا رفته و آنطور که پیداست، خیلی‌ها برای سومین و چهارمین بار مبتلا به این بیماری می‌شوند؛ بیماری‌ای که بنا به‌گفته متخصصان روان در برخی گروه‌ها منجر به پیدایش برخی اختلالات روانپزشکی شده است. امیرحسین جلالی، روانپزشک است و به همین موضوع اشاره می‌کند. براساس اعلام این روانپزشک به همشهری، ابتلا به کرونا، استرس بیماری، پیامدهای ناشی از آن، قرنطینه و محدودیت‌هایی که این بیماری به‌دنبال دارد، همچنین مشکلات اقتصادی که ممکن است برای فرد ایجاد شود، عوامل جدی در ایجاد اضطراب و افسردگی در افراد است. حالا به این شرایط مرگ عزیز به‌دلیل ابتلا به این بیماری را هم می‌توان اضافه کرد که قطعا پیامدهای جدی برای روان اطرافیان خواهد داشت: «به‌طور کلی اختلالاتی که تاکنون گزارش شده و احتمال دارد بروز بیشتری هم پیدا کند شامل اختلال پس از حادثه، انواع اختلالات اضطرابی، افسردگی، مشکلات مربوط به خواب، وسواس، گرایش به مصرف مواد‌مخدر و افزایش احتمال خودکشی است. درباره هراس از بیماری هم باید گفت این قبیل هراس‌ها همیشه در بین افراد وجود داشته، اما هراس با اختلال متفاوت است. چرا که اختلال، کیفیت و کارآمدی شخص را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ضمن اینکه این احتمال وجود دارد که اگر به‌موقع پاسخ و درمان مناسبی به این هراس‌ها داده نشود، به مرور تبدیل به اختلال شود.» این روانپزشک به تحقیقات انجام شده در این زمینه اشاره می‌کند و می‌گوید: «گزارش‌ها به‌طور محسوس و قابل‌توجهی افزایش این‌گونه هراس را در دوران کرونا نشان نمی‌دهند. البته در ابتدای شیوع بیماری کرونا به شکل واکنشی شاهد بیماری‌هراسی و جمع هراسی بودیم. اما به‌تدریج، با افزایش آگاهی درباره بیماری و واکسیناسیون، این هراس‌ها هم کم شده است. این اختلالات اغلب مربوط به کسانی است که خودشان یا اطرافیان‌شان به نوع شدیدی از بیماری مبتلا یا با مرگ عزیزان مواجه شده بودند. او می‌گوید: «درباره اینکه کرونا در آینده باعث بروز اختلالات روانپزشکی می‌شود یا خیر و اینکه ابتلای بیشتر از یک‌بار افراد به کرونا می‌تواند به‌عنوان عامل خطر در این خصوص به‌حساب بیاید، هنوز اطلاعات علمی محدود است، چرا که به اندازه کافی شواهد درباره آن وجود ندارد. نکته‌ای که وجود دارد این است که بعضی زیرگونه‌های ویروس کرونا احتمال ابتلا را به بیماری‌های مربوط به روان در افرادی که زمینه بیشتری برای بروز این بیماری‌ها دارند، افزایش می‌دهد.» به‌گفته جلالی، تمام افراد ممکن است نسبت به بعضی پدیده‌ها واکنش‌هایی مانند ترس یا اضطراب نشان دهند که طبیعی است، اما اینکه ترس آن قدر شدت پیدا کند که باعث رنج زیاد و همچنین اختلال در کارکرد فرد شود، یا اینکه فرد دچار مشکل شود، موضوع متفاوتی است.
جلالی می‌گوید ابتلا به کرونا به‌ویژه در شرایطی که منجر به بستری فرد شود، احتمال ایجاد عارضه استرس پس از حادثه را بالا می‌برد: «این اتفاق تهدیدی است که همچنان به‌طور جدی وجود دارد. چون می‌توانیم در آینده شاهد ایجاد بعضی علائم مانند فوبیا با همان ترس شدید از موضوعی خاص و همچنین استرس پس از حادثه باشیم؛ وضعیتی که اغلب پس از جنگ در جانبازان جنگی دیده می‌شود. ابتلا به این موارد هم در افرادی که یک‌بار یا بیشتر به کرونا مبتلا شده‌اند، به‌دلیل نبود شواهد علمی دقیق، هنوز به تأیید نرسیده است. اما اینکه کرونا می‌تواند مغز را درگیر کند و از این طریق منجر به افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مربوط به اعصاب و روان شود، هیچ تردیدی وجود ندارد.»
کرونا؛ بیماری چندوجهی
این روانپزشک معتقد است که نباید کرونا را به‌عنوان یک بیماری شناخت، بلکه باید گفت کرونا یک بیماری چندوجهی است و داده‌ها و اطلاعات محدودی که درباره آن وجود دارد هم نشان می‌دهد که زیرگونه‌های مختلف آن هم که به‌طور مشخص به شکل پیک‌های بیماری بروز کرده، نشانه‌های بالینی متفاوتی داشته و تأثیر آن هم در ارگان‌های مختلف متفاوت بوده است. به‌گفته جلالی، باید این نکته را هم درنظر گرفت که بعضی گونه‌های کووید-19 ممکن است زمینه‌ساز بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های مربوط به حوزه روان باشند. البته زمینه‌های فردی و شخصی خود افراد هم در میزان این احتمال نقش مهمی ایفا می‌کنند.
جلالی به ایجاد اختلال «سندرم خستگی مزمن» در مبتلایان به کرونا هم اشاره می‌کند. به‌گفته او، در گونه‌هایی از این بیماری این نوع اختلال دیده شده است: «در کنار این موضوع عوارض شناختی خفیفی که برای طولانی‌مدت در فرد باقی می‌ماند هم مشاهده شده است. به همین دلیل برای اینکه بتوانیم بیشتر درباره عوارض ناشی از کرونا نظر بدهیم باید مدت بیشتری بگذرد. اما هم‌اکنون، اطلاعات بیشتر درباره این بیماری ازجمله راه‌های پیشگیری از آن و واکسیناسیون باعث شده ترس کمتری نسبت به این بیماری داشته باشیم و به این ترتیب هم بیشتر می‌توانیم از ابتلا به کووید-19 و عواقب غیرقابل پیش‌بینی ناشی از آن در امان بمانیم.»
این روانپزشک به وضعیت شیوع 30درصدی اختلالات روانپزشکی در کشور و افزایش موارد آن در دوران کرونا اشاره می‌کند. به‌گفته او، این موارد می‌تواند بیش از اینها هم افزایش داشته باشد: «اختلالات روانی ناشی از کرونا اغلب مربوط به دورانی است که شخص به بیماری مبتلاست. اما عوارض جانبی آن و مشکلاتی که برای افراد ایجاد می‌کند، تنها شامل مبتلایان نمی‌شود. آنهایی که درگیر این بیماری نشده‌اند هم از این پیامدها در امان نیستند. بنابراین هر فردی می‌تواند تحت‌تأثیر ابعاد روانی این بیماری قرار بگیرد.» این روانپزشک به راهکارهایی که می‌تواند منجر به کاهش مشکلات روان در مبتلایان یا به‌طور کلی افراد در دورانی که دوباره کرونا در حال اوج گرفتن است، اشاره می‌کند.
