وزارت میراث؛ روزنه نجات بافت تاریخی شیراز

محمد باریکانی- دبیر گروه زیست بوم

تخریب بافت تاریخی شیراز از سال‌های پایانی دهه 80 آغاز شد و سال 1393با هجوم لودرها و بولدوزرها برای اجرای طرح توسعه 57هکتاری از این بافت تاریخی واجد ارزش ثبت جهانی با هدف نوسازی، عمران و تامین پارکینگ و راه‌اندازی مجتمع تجاری و هتل و زائرسرا ادامه یافت.
این تخریب در چند مرحله تداوم یافت و هربار نیز صدای اعتراض کنشگران میراث‌فرهنگی، معمارها و شهرسازها به روند تخریب بافت تاریخی شیراز چندان شنیده نشد. در همان سال 93 با بالا گرفتن اعتراض‌ها به روند تخریب 57هکتار از بافت تاریخی شیراز، بار دیگر لودرها در این بافت تاریخی حضور یافتند و به تخریب چند خانه تاریخی دیگر اقدام کردند. در این مرحله اما وزارت میراث فرهنگی توانست با شکایت به مرجع قضایی رأی دستگاه قضایی مبنی بر توقف روند تخریب بافت تاریخی شیراز را بگیرد. شورای‌عالی معماری و شهرسازی هم درخواست توقف اجرای طرح تخریب بافت تاریخی شیراز را ابلاغ کرد.
پس از آن بود که آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی، مرجع تقلید در پاسخ به نامه چند استاد معماری دانشگاه علم و صنعت اعلام کرد که «سزاوار است آثار تاریخی که هویت هر ملتی را تشکیل می‌دهد، تا آنجا که ممکن است محفوظ بماند و از ضایع کردن آن پرهیز شود.»  تخریب‌گران بافت تاریخی شیراز اما به این پاسخ نیز توجه نکردند و سال 96داستان تلخ تخریب بافت تاریخی شیراز تکرار شد و در این مقطع 2 خانه تاریخی دیگر که به اعلام وزارت میراث فرهنگی شامل خانه‌های قاجاری ثبت ملی شده سلیمی و منتصری بودند، تخریب شدند. سازمان میراث فرهنگی وقت در این مرحله نیز به دستگاه قضایی پناه برد.
بافت تاریخی شیراز 360هکتار وسعت دارد و آثار معماری از دوره سلجوقی و زندیه تا قاجار را در خود جای داده است. بافت تاریخی شیراز همچنین 8.2درصد شهر شیراز را شامل می‌شود و هسته اولیه شکل‌گیری این شهر تاریخی است. بافت تاریخی شیراز همان شیراز قدیم است که بیش از 400اثر تاریخی را در خود جای داده و شامل 8دروازه‌ است که به شهر شیراز گشوده می‌شد. حالا 200اثر تاریخی ارزشمند در همان 57هکتار تخریب شده  قرار دارد. این تعداد جدای از آثار تاریخی است که در سال‌های گذشته ویران شدند و نشانی از آنها باقی نمانده است.

تداوم تلاش‌ها برای نجات هویت تاریخی
تلاش‌ها برای توقف تخریب بافت تاریخی شیراز اما همچنان ادامه دارد و در این مسیر قوانین بالادستی نظیر قوانین مبتنی بر ثبت ملی بافت‌های تاریخی که بافت تاریخی شیراز را نیز شامل می‌شود، یا مخالفت شورای‌عالی معماری و شهرسازی با تخریب بافت تاریخی شیراز و لزوم توقف طرح توسعه 57هکتار از این بافت تاریخی  به یاری دوستداران میراث فرهنگی آمده تا روند شتاب تخریب بافت تاریخی شیراز از سال‌ها قبل متوقف شود.
اگرچه تلاش‌ها برای تخریب بافت تاریخی شیراز ادامه دارد، اما گره‌های متعددی قصد باز شدن ندارند. چون درخواست اجرای طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شیراز بار دیگر با سفر عزت‌الله ضرغامی به شیراز به گوش رسید. وزیر میراث فرهنگی در بازدید از بافت تاریخی شیراز تصویری در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد و در آن، بافت تاریخی شیراز را بافت فرسوده خواند و نگرانی‌ها را از تداوم تخریب مجدد بافت تاریخی شیراز افزایش داد.
پس از این سفر و درخواست مجدد برای تداوم تخریب بافت تاریخی شیراز با هدف اجرای طرح توسعه در 57هکتار از این بافت ثبت ملی شده کشور، کارزار و پویش نجات بافت تاریخی شیراز به همت دانشجویان و استادان معماری کشور به راه افتاد.
در هفته‌های گذشته برخی اعضای کارزار نجات بافت تاریخی شیراز در نامه‌ای به سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور از او خواستند دستور توقف تخریب بافت تاریخی شیراز را صادر و از تخریب این بافت تاریخی جلوگیری کند.

درخواست از ضرغامی برای توقف تخریب
در تازه‌ترین اقدام اما، اتحادیه دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران، در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی، با استناد به پاسخ آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی مبنی بر پرهیز از تخریب آثار تاریخی، نگرانی عمیق خود نسبت به تصمیمات اتخاذ شده در مورد تخریب بافت تاریخی شیراز را اعلام و با تأکید بر اینکه اکنون مسئولان استان فارس و شهر شیراز برای تخریب گسترده این بافت اجماع دارند و وزارت راه و شهرسازی نیز همراه این اجماع است، از ضرغامی خواسته است با تشکیل جلسه‌ای با حضور نمایندگان این اتحادیه، استادان دانشگاه و فعالان میراث ‌فرهنگی درخصوص اجرای طرح تخریب 57هکتار از بافت تاریخی شیراز چاره‌جویی شود. این اتحادیه تنها راه نجات بافت تاریخی شیراز را مداخله وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دانسته است.