پرواز سیمرغ در سراسر کشور
جشنواره فیلم فجر، امسال به‌صورت همزمان در تمامی استان‌ها برگزار می‌شود
مسعود پویا - روزنامه‌نگار
چهلمین جشنواره فیلم فجر، برای نخستین بار در تمام استان‌های کشور به‌صورت همزمان برگزار می‌شود. این خبری است که رئیس سازمان سینمایی اعلام و البته تأکید کرد ارشاد از صاحبان فیلم‌ها حمایت مالی خواهد کرد. درحالی‌که سال گذشته، جشنواره فیلم فجر زیر سایه کرونا، کم‌رونق‌تر از همیشه برگزار شد، امسال مدیریت سینما قصد جبران مافات دارد.کرونا فقط جشنواره را از رونق نینداخت، کساد‌ترین اکران تاریخ سینمای ایران را هم رقم زد؛ اکرانی که چند ماهی است کمی به روال طبیعی بازگشته. حالا به‌گفته محمد خزاعی، جشنواره فیلم فجر بار بخشی از بازگرداندن نشاط عمومی را بر دوش خواهد گرفت:« جشنواره چهلم باید سرآغازی باشد برای دوره‌ای جدید در سینما و شاهد سیر تحولات ساختاری در آن باشیم و سینما را بیش از پیش در سبد استفاده خانواده‌ها و جامعه ببینیم.»
برگزاری جشنواره در استان‌ها، امری است مسبوق به سابقه. ولی این نخستین باری است که فجر در سراسر کشور برپا می‌شود. جشنواره فجر از این رو فستیوال منحصر به فردی است. فستیوال‌های معتبر جهانی با نام شهری که میزبان جشنواره است، شناخته می‌شوند. معمولاً هم تعداد نمایش هر فیلمی در جشنواره محدود و کنترل شده است. جشنواره محلی است برای عرضه فیلم‌ها به جمعی مشخص (داوران، منتقدان و روزنامه‌نگاران، پخش‌کنندگان و دست‌اندر‌کاران سینما) و به همراهش بخشی محدود از علاقه‌مندان سینما هم می‌توانند در سانس‌های درنظر گرفته شده فیلم‌های جشنواره را تماشا کنند. فرش قرمز، مصاحبه مطبوعاتی، رقابت فیلم‌ها برای کسب جایزه و بازتاب رسانه‌ای، بخشی از قاعده بازی‌اند. همه اینها در جشنواره فیلم فجر هم رعایت می‌شود، به استثنای نمایش محدود که سال‌های زیادی است به فراموشی سپرده شده است. حالا سال‌هاست جشنواره به جایی تبدیل شده که گویی هر کس اراده کند می‌تواند تمام فیلم‌ها را ببیند. البته در این داستان حقوق صاحبان فیلم‌ها رعایت می‌شود؛ هرچند در میانه‌های دهه90 شاهد بودیم که حق و حقوق صاحبان فیلم‌ها، برای مدتی طولانی پرداخت نشد. در این سال‌ها سازوکار پرداخت سهم صاحبان فیلم‌های جشنواره روال منظم‌تری به‌خود گرفته است. به‌گفته رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران، سنت سال‌های گذشته برای نمایش فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر در شهر تهران این بود که ۵۰ درصد از فروش بلیت فیلم‌های حاضر در جشنواره به تهیه‌کنندگان پرداخت می‌شد. بی‌شک این قاعده برای این دوره از جشنواره نیز نباید تغییر کرده باشد. این احتمال نیز وجود دارد که با توجه به شرایط کرونا، به نفع تهیه‌کنندگان اقدامات جدیدی نیز در دستور کار قرار گیرد. غلامرضا موسوی که با مهر گفت‌وگو می‌کرد در مورد جزئیات و چگونگی نمایش فیلم‌ها تأکید کرد: فیلم‌هایی در شهرستان‌ها نمایش داده می‌شوند که تهیه‌کننده با اکران اثر در شهرستان موافق باشد. چگونگی نمایش و تعداد سانس فیلم‌ها در تهران معمولاً توسط برنامه‌ریزان جشنواره تعیین می‌شود. اما در شهرستان‌ها معمولاً با همفکری و مشورت تهیه‌کنندگان صورت می‌گیرد. معمولاً هر فیلم در هر شهرستان حداکثر ۳ سانس نمایش دارد. در واقع این را باید بگویم که شرط اصلی اتحادیه تهیه‌کنندگان برای نمایش فیلم‌ها در بخش مردمی جشنواره، مجوز کتبی از سوی تهیه‌کننده اثر است.
جشنواره فجر از چه زمانی سراسری شد
جشنواره فیلم فجر در چهار دوره اولش فقط در تهران برگزار می‌شد. در پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر، به‌صورت سراسری در ۲۳مرکز استان برگزار شد و جمعا ۹۲فیلم در ۸۷۹سانس به نمایش درآمد.جشنواره پنجم در زمان جنگ و در حالی به‌صورت سراسری برگزار شد که برخی از استان‌ها زیر آتش حملات دشمن قرار داشتند. در سال‌های بعد که دامنه حملات هوایی عراق گسترده‌تر شد دیگر کسی ایده برگزاری سراسری جشنواره را پیگیری نکرد و تا سال‌ها فجر تنها در تهران برگزار می‌شد. ۱۵سال بعد و در دوره بیستم، جشنواره به‌صورت همزمان در شیراز هم برپا شد. 2سال بعد و در بهمن۱۳۸۲ با تخصیص اعتبار ۳۰۰ میلیون تومانی هیأت وزیران، جشنواره همزمان با تهران در استان‌های خوزستان، خراسان، مازندران، فارس، هرمزگان، کرمان و جزیره کیش هم برپا شد و هر استان برای خود هیأت داوران مستقل و مراسم اختتامیه جداگانه داشت. 2 سال بعد و در بهمن۱۳۸۴ جشنواره بیست و چهارم همزمان با تهران در مشهد و شیراز هم برگزار شد. سال1388 فیلم‌های بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر در استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، فارس، گلستان، مازندران، همدان، سیستان و بلوچستان، اصفهان، آذربایجان غربی و خوزستان هم به نمایش درآمدند. از سال1391 که جشنواره به دبیری محمد خزاعی برگزار شد، برپایی جشنواره به‌صورت سراسری تقریباً تبدیل به رویه شد و در تمام دوره‌های متاخر جشنواره همزمان با تهران در برخی از شهرها هم برگزار شده است.
تهدیدی به نام اومیکرون
سال گذشته شیوع کرونا باعث شد جشنواره با ظرفیتی کمتر از همیشه برپا شود. امسال با واکسیناسیون گسترده، ویروس منحوس تا حد قابل توجهی کنترل شده است. این را می‌شود از آمارهای روزانه فوتی‌ها و مبتلایان نیز متوجه شد. نکته‌ای که به آن توجه نشده آمدن اومیکرون به کشور است. نسخه تازه‌ای از کرونا که قدرت سرایتش بسیار بالاست. معاون وزیر بهداشت به تازگی در توصیف قدرت سرایت این ویروس گفته است سرعت سرایت انتشار اومیکرون شبیه کبریت زدن به یک جنگل است. او همچنین گفته روزبه‌روز ابعاد جدیدی از این ویروس وحشی نمایان می‌شود. اومیکرون در همسایگی ما ترکیه در حال تاخت و تاز است و گفته می‌شود احتمال بازگشت به محدودیت‌های کرونایی در این کشور وجود دارد. اومیکرون به ایران هم آمده و احتمال بروز پیکی تازه بارها از سوی مسئولان وزارت بهداشت هشدار داده شده است. امروز و در اواخر دی ماه، به‌نظر می‌رسد، هنوز اومیکرون خیلی ایرانی‌ها را درگیر نکرده است ولی با توجه به سرعت انتشار این ویروس مشخص نیست که تا ۳هفته دیگر چه شرایطی خواهیم داشت. اگر اومیکرون همانطور که بسیاری از کشورها را درگیر کرده در ایران نیز گسترش یابد، بعید است بتوان جشنواره فیلم فجر را با رونق و گستردگی برگزار کرد. درنظر گرفتن شرایط و پیش‌بینی وضعیت شیوع کرونا در ایام برگزاری جشنواره، شرط عقل است.
