پول‌های داغ روی نقطه‌جوش

نسبت پول به کل نقدینگی در پایان تابستان امسال دوباره به بالای 20درصد رسید که این موج دوم جولان پول‌های داغ از فروردین99 تاکنون است. افزایش نسبت پول به کل نقدینگی نشان می‌دهد بخشی از سپرده‌گذاران شبکه بانکی، 816هزار میلیارد تومان از پول و پس‌اندازهایشان را از حساب‌های سپرده سرمایه‌گذاری خارج کرده و در قالب حساب‌های جاری یا همان سپرده‌های دیداری نگه می‌دارند و اصطلاحا آماده شلیک به هدف‌های قیمتی در بازارهای دارایی هستند. این افراد عمدتا منتظر روند بازارها هستند تا از دارایی‌های نقدشان در برابر امواج تورم محافظت کنند.
به گزارش همشهری، رصد اجزای نقدینگی فزاینده در اقتصاد ایران نشان می‌دهد نسبت پول به کل نقدینگی از 17.1درصد در فروردین99 با یک روند جهشی به 20.8درصد در مهرماه سال گذشته رسید تا موج نخست جهش پول‌های داغ فروکش کند. پس از آن، این روند نزولی شد؛ به‌طوری که در فروردین امسال به 18.9درصد رسید اما این روند هم دوام نیاورد و در 5ماه بعد دوباره صعودی شد. حالا بانک مرکزی می‌گوید نسبت پول به نقدینگی در پایان تابستان امسال دوباره اوج گرفته و به 20.1درصد رسیده که بیانگر موج دوم جهش پول‌های داغ به‌حساب می‌آید.
اجزای نقدینگی شامل پول و شبه‌پول می‌شود. منظور از پول، اسکناس و مسکوکات در دست مردم و همچنین پس‌انداز آنها در حساب‌های جاری بانک‌هاست. شبه‌پول هم همان پس‌انداز موجود در حساب‌های سرمایه‌گذاری بانک‌هاست که اشخاص حقیقی و حقوقی به سپرده‌گذاری آنها با هدف دریافت سود سپرده اقدام می‌کنند.
روند اجزای نقدینگی از 1396 تا پایان تابستان امسال به وضوح نشان می‌دهد بالا رفتن نرخ تورم و سرکوب نرخ سود سپرده‌های بانکی به‌شدت روی انگیزه سپرده‌گذاران اثر منفی گذاشته است؛ به‌گونه‌ای که در سال96 و قبل از تثبیت نرخ سود سپرده‌ها، نسبت پول به نقدینگی 12.7درصد بود و در سال بعد به 15.1درصد و در سال98 هم به 17.3درصد رسید. با قیام تورم در سال99، به‌تدریج و ماه به ماه بر حجم پول افزوده و از حجم شبه‌پول یا سپرده‌ سرمایه‌گذاری نزد بانک‌ها کاسته شد و از تیرماه تا پایان مهر سال گذشته اوج جولان پول‌های داغ در اقتصاد و مهاجرت پس‌اندازها از حساب‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها به سمت بازارها بود. حالا اصلی‌ترین چالش پیش‌روی بانک مرکزی به‌عنوان سیاستگذار پولی این است که آیا ابزار لازم برای کنترل روند فزاینده نسبت پول‌های داغ به کل نقدینگی را دارد و ماه‌های آینده این روند نزولی می‌شود یا نه؟ دست‌کم اینکه در پایان تابستان این نسبت از مرز 20درصد عبور کرده و انتظار می‌رود اگر جلوی انتشار پول پرقدرت و رشد پایه پولی گرفته نشود، انتظارات تورمی و هجوم پول‌های پارک‌شده در حساب‌های جاری و در دسترس به سمت بازارها به‌ویژه بازار کالاها شدت پیدا کند.

نقدینگی به کدام سو می‌رود؟
بررسی‌ همشهری نشان می‌دهد از کل پول شامل اسکناس و سکه‌های در دست مردم و نقدینگی موجود در حساب‌های جاری مردم نزد بانک‌ها(سپرده‌های دیداری) در سال96، سهم اسکناس و سکه‌ها 22.7درصد و سهم سپرده‌های جاری 77.3درصد بوده اما در 3.5سال اخیر این نسبت یک تغییر محسوس داشته و سهم اسکناس و سکه به 8.9درصد و سهم سپرده‌های جاری به 91.1درصد رسیده است. هرچند بخشی از این تغییر ناشی از رواج استفاده از کارت‌های نقدی متصل به حساب‌های جاری می‌شود اما زنگ خطر جدی اینجاست که در صورت ادامه روند رشد پایه پولی و نقدینگی و افزایش تورم، خطر خیزش تورم ناشی از هجوم پول‌های موجود در حساب‌های جاری به سمت بازارهای کالایی‌محور افزایش می‌یابد و پس از دادوستد همین گردش پول دوباره در قالب حساب‌های جاری ادامه خواهد یافت.
تازه‌ترین نماگر بانک مرکزی از وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی در پایان تابستان سال‌جاری نشان می‌دهد پایه پولی با رشدی 39.55درصدی در پایان شهریور امسال به 519هزار میلیارد تومان رسیده و با ضریب فزاینده بالا حجم نقدینگی را به 4هزار و 67هزار میلیارد تومان رسانده است که یک رکورد به‌شمار می‌رود. این گزارش می‌افزاید: نرخ رشد نقدینگی در شهریور امسال نسبت به اسفند سال گذشته 17درصد، حجم پول 18.2درصد، شبه‌پول 16.7درصد و سپرده‌های بخش غیردولتی 17.4درصد بوده که سبقت رشد پول نسبت به شبه‌پول و سپرده‌های بخش غیردولتی یک  هشدار به‌حساب می‌آید.

دلارهایی که ریال می‌شود
آخرین برآورد بانک مرکزی نشان می‌دهد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان شهریور امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 36.5درصد، خالص بدهی‌های خارجی بانک‌ها 60.6درصد و در کل سیستم بانکی 42.7درصد رشد کرده است. افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی منعکس‌کننده میزان فروش ارز و تبدیل آن به ریال است.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که بدهی بخش غیردولتی به بانک‌های تجاری در پایان شهریور امسال نسبت به شهریور سال گذشته 57درصد، به بانک‌های تخصصی 18.7درصد و به کل سیتسم بانکی 50درصد قد کشیده و بدهی بخش غیردولتی به شبکه بانکی هم رشدی 28.7درصدی را به ثبت رسانده است.

کارنامه بدهی‌ دولت به بانک‌ها
بانک مرکزی فاش کرده میزان بدهی دولت به این بانک در پایان شهریور امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 53.7درصد و در پایان تابستان امسال نسبت به اسفند سال گذشته 38.5درصد بیشتر شده و به بیش از 159هزار میلیارد تومان رسیده است. افزون بر این میزان بدهی دولت به بانک‌ها در پایان شهریور با رشدی 23.5درصدی، 420هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

وزارت اقتصاد آمار نمی‌دهد؟
از عجایب اقتصاد ایران اینکه گویا وزارت اقتصاد آماری از وضع دخل و خرج کشور به بانک مرکزی نمی‌دهد یا اینکه این آمارها منتشر نمی‌شود. به‌گونه‌ای که از ابتدای سال99 تا پایان تابستان امسال، هیچ گزارشی از وضعیت مالی دولت شامل میزان درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدها و همچنین میزان هزینه‌کردن پول‌های نفتی در بودجه و حتی حجم استقراض دولت منعکس نشده است. ازجمله اینکه در نماگر جدید بانک مرکزی مشخص نیست دولت از فروردین99 تا شهریور1400 چقدر مالیات گرفته و بودجه سالانه با چه میزان کسری تراز مواجه شده است؟