محمد حلبوسی؛ ستاره جوان آسمان سیاست عراق

4سال قبل بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران، محمد حلبوسی را صرفا چهره‌ای مشهور به‌شمار می‌آوردند که ستاره بختش در آسمان سیاست عراق خیلی زود افول خواهد کرد. اما گذشت زمان ثابت کرد این جوان 39ساله به این زودی‌ها حاضر به ترک صحنه نیست. محمد حلبوسی به‌عنوان جوان‌ترین رئیس پارلمان عراق و حتی منطقه غرب آسیا، با وجود رقابت‌های پیچیده حزبی، روز شنبه موفق شد کرسی ریاست خود بر نهاد قانونگذاری عراق را برای 4سال دیگر تمدید کند. این در حالی است که بسیاری از سیاستمداران برجسته و کهنه‌کار عراق در جریان تحولات اخیر این کشور حذف شده و یا جایگاه پیشین خود را به کلی از دست داده‌اند. موفقیت‌های پیاپی حلبوسی در ساختار سیاسی عراق، از انتخابات گرفته تا لابی‌های پشت صحنه، توجه افکار عمومی و مراکز قدرت را به او به‌عنوان یکی از بازیگران مهم در آینده عراق جلب کرده است.
حلبوسی متولد استان الانبار، یکی از مهم‌ترین مراکز اهل سنت عراق است. او پس از پایان تحصیلات مقدماتی در این استان برای ورود به دانشگاه عازم بغداد شد و مدرک مهندسی شهرسازی خود را در سال2002 (یک‌سال پیش از سقوط صدام) از دانشگاه مستنصریه اخذ کرد. حلبوسی حتی بعد از اشغال خاک عراق توسط آمریکا و در حالی ‌که بسیاری از نیروهای جوان این کشور وارد فضای سیاسی شده بودند، به تحصیلاتش ادامه داد و همزمان، فعالیت خود را به‌عنوان یک تاجر جویای نام در حوزه تاسیسات و عمران شهری آغاز کرد. طی تمام این سال‌ها، اردن تنها مقصد سفرهای خارجی طولانی‌مدت حلبوسی بوده است. شبکه الجزیره در گزارش خود به نقل از چندین تن از آشنایان و اطرافیان حلبوسی، او را «فردی ساده‌زیست و متعهد با توانایی بالا در گسترش شبکه روابط» توصیف کرده است.
پیشینه سیاسی حلبوسی در سال2014 با ورود او به پارلمان عراق آغاز می‌شود. حلبوسی به‌مدت 3سال، یکی از نمایندگان نسبتا گمنام اهل سنت از استان الانبار بود. اما استعفای حلبوسی از پارلمان و آغاز فعالیتش به‌عنوان استاندار الانبار، نقطه عطف زندگی وی به‌شمار می‌رود. او با وجود سن اندک، نخستین استانداری بود که پس از سقوط داعش اداره استان جنگ‌زده الانبار را بر عهده گرفت و برخلاف انتظار، کارنامه قابل‌قبولی در بازسازی ویرانی‌های جنگ و تروریسم از خود بر جای گذاشت.
مدیریت دوساله حلبوسی در استانداری الانبار محبوبیت ویژه‌ای در میان اهل سنت برایش پدید آورد؛ محبوبیتی که در پایان سال2018 بار دیگر زمینه را برای ورودش به پارلمان مهیا کرد. البته حلبوسی دیگر نماینده‌ای عادی نبود و در همان نخستین جلسات پارلمان سابق عراق موفق شد با شکست سیاستمداران بزرگ اهل سنت، کرسی ریاست را از آن خود کند. او طی 4سال گذشته نیز با وجود کاهش محبوبیت بسیاری از شخصیت‌های سیاسی عراق موفق شد با اتخاذ مواضع خاصی نظیر حمایت از جنبش اعتراضی سال2019، موقعیت خود نزد حامیانش را حفظ کند. به این ترتیب در انتخابات پارلمانی سال2021 هم به‌عنوان دومین ائتلاف پیروز پس از جریان صدر، 37کرسی را به‌دست آورد. این موقعیت ویژه در کنار رایزنی‌های پشت پرده باعث شد سایر جریانات سیاسی اهل سنت تداوم ریاست حلبوسی بر پارلمان برای 4سال دیگر را بپذیرند.

راز و رمز پیروزی‌های کوتاه‌مدت حلبوسی
دستاوردهای سیاسی و اقتصادی حلبوسی طی سال‌های گذشته غیرقابل انکار است؛ اما هیچ‌کدام از این دستاوردها در آشفته‌بازار سیاست عراق برای پیروزی‌های یک‌شبه بر رقبایی قدرتمند کافی به‌نظر نمی‌رسد. بر این اساس، بررسی راز و رمز پیروزی‌های حلبوسی طی سال‌های اخیر به یکی از نکات مورد علاقه رسانه‌ها و حتی کارشناسان دانشگاهی عراق تبدیل شده است. روزنامه العربی الجدید مهم‌ترین راز توفیق حلبوسی را جوانی او و فاصله‌اش از رهبران قدیمی اهل سنت به‌حساب می‌آورد؛ رهبرانی که از دید جامعه، مسئول وضعیت نامطلوب اقتصادی و سیاسی عراق طی سال‌های اخیر شناخته می‌شوند. از سوی دیگر، شبکه الجزیره با اشاره به ویژگی‌های شخصی حلبوسی گزارش می‌دهد: او بازی‌های مالی با رقبا و دشمنان خود را به‌خوبی بلد است؛ به‌گونه‌ای که موفق شده شبکه‌ای چندلایه از دوستان بسازد و در مقابل، رقبا و دشمنان خود را چندپاره کند. الجزیره قدرت بالا برای مذاکره بر مبنای عملگرایی را از دیگر ویژگی‌های شخصیت حلبوسی می‌داند؛ ویژگی‌ای که باعث شده او امتیازات بالایی از طریق مذاکره با کردها و شیعیان به‌دست آورد. برای درک بهتر این موضوع کافی است بدانیم هم‌اکنون یکی از سناریوهای تشکیل فراکسیون اکثریت پارلمان جدید عراق، ائتلاف حلبوسی با جریان صدر است. روزنامه الشرق الاوسط با اشاره به عملکرد حلبوسی در دوران استانداری الانبار می‌نویسد: او موفق شده امید را در دل جوانان اهل سنت زنده کند. بسیاری از شهروندان سنی که از فقدان زیرساخت‌های خدماتی مناسب در حوزه‌های نیرو، بهداشت یا حمل‌ونقل رنج می‌برند، با توجه به کارنامه حلبوسی در الانبار امیدوارند تجربه‌ای مشابه نهضت عمرانی اقلیم کردستان در مناطق اهل سنت به وقوع بپیوندد. علاوه بر تمام اینها باید توجه داشت حلبوسی توانایی بالایی در مذاکرات خارجی از خود نشان داده است؛ امری که نشانه‌های آن را می‌توان در حمایت کشورهای اردن، امارات یا حتی عربستان سعودی از ریاست وی بر پارلمان مشاهده کرد.
با این حال نباید فراموش کرد که حلبوسی هنوز در ابتدای راه سیاست است و تنها 8سال از ورودش به معادلات قدرت در بغداد می‌گذرد. اگرچه او در این مدت اندک پیروزی‌های بزرگی به‌دست آورده اما ممکن است در ادامه راه با چالش‌هایی سخت‌تر از گذشته روبه‌رو شود. مهم‌ترین این چالش‌ها به شکست اقتصادی و ناامیدی مردم از توانایی او برای توسعه اقتصادی مناطق عقب‌مانده عراق مربوط می‌شود. بنابراین مبالغه نیست اگر بگوییم سرنوشت حلبوسی به سرنوشت برنامه‌های جدید اقتصادی برای عبور از بحران‌های ریشه‌دار عراق گره خورده است.