شبکه جمع‌آوری فاضلاب منطقه ۲۲ قرار است تا سال ۱۴۰۵ تکمیل شود
همزیستی ۲۳ ساله با فاضلاب
ثریا روزبهانی
منطقه ۲۲ بیشترین آمار بلندمرتبه‌سازی را در شهر تهران دارد، این در حالی است که کمترین میزان پیشرفت شبکه آب و فاضلاب را داشته است. به دلیل شرایط جغرافیایی، حفر چاه فاضلاب در شهرک‌های مسکونی این منطقه ممکن نیست و باید از سیستم سپتیک (مخزن جمع‌آوری فاضلاب) استفاده شود، اما متأسفانه انبوه‌سازان مسکن در سالیان گذشته این سیستم را به‌صورت اصولی در پروژه‌ها طراحی نکرده‌اند و فاضلاب خانگی اغلب مجتمع‌های مسکونی در معابر محله‌ها سرازیر می‌شود. اکنون چندین هزار واحد این منطقه بلاتکلیفند و سیستم تصفیه فاضلاب ندارند. در برخی شهرک‌ها، فاضلاب برج‌ها در معابر و مجاورت بافت مسکونی رها می‌شود و با توجه به پاسخگو نبودن چاه جذبی محدوده، این روش هم پاسخگو نیست. گلایه و اعتراضات اهالی و ساکنان این منطقه باعث شد تا «علیرضا زاکانی» شهردار تهران در هفتمین قرار خدمت خود به شکل ویژه‌ای از نزدیک این مشکل را بررسی کند و تصمیمات مهمی بعد از این بازدید برای پروژه فاضلاب منطقه ۲۲ اتخاذ شود.
کافی است مدتی در میان انبوه مجتمع‌های مسکونی و آسمان‌خراش‌های منطقه ۲۲ گشتی بزنید، خواهید دید که آسفالت برخی از معابر و خیابان‌های این محدوده خیس و آب در آن جاری است. شاید به ذهن‌تان خطور کند که این آب، اضافه آب آبیاری فضای سبز است یا لوله آب در این مسیر ترکیده باشد، اما همه اینها خیالی بیش نیست و این فاضلاب خانگی مجتمع‌های مسکونی است که از مخازن جمع‌آوری آن سرریز کرده تا با خود آلودگی را به دیگر نقاط منتقل کند. با توجه به فراوانی تعداد برج‌های مسکونی و ساکن شدن جمعیت بی‌شمار در سال‌های آینده در این برج‌ها، ظرفیت و سهمیه ویژه‌ای در زمینه شبکه فاضلاب شهری منطقه ۲۲ وجود دارد. «علیرضا زاکانی» شهردار تهران در هفتمین قرار خدمت خود در بازدید از منطقه ۲۲ نبود سیستم جمع‌آوری فاضلاب را یکی از معضلات این منطقه عنوان می‌کند و می‌گوید: «توسعه نیافتن زیرساخت شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهری متناسب با افزایش جمعیت و ساخت‌وسازهای منطقه از یک‌سو و استفاده از سیستم‌های غیراستاندارد و نامناسب دفع فاضلاب خصوصی مجتمع‌ها از سوی دیگر باعث ایجاد مشکلاتی در این منطقه شده است. به همین دلیل دفع و تصفیه فاضلاب مجتمع‌های در حال ساخت و جلوگیری از اضافه شدن سیستم فاضلاب این مجموعه‌ها به سیستم فعلی باید مورد بازبینی قرار بگیرد. متأسفانه مشکلات فاضلاب این منطقه به چند بخش دسته‌بندی می‌شود. بر همین اساس باید سهم دستگاه‌های مختلف و همچنین سهم شهرداری برای حل این مشکل مشخص و تفکیک شود. ما برای مذاکره با نهادهای مختلف در هیئت دولت برای رفع این مشکل آمادگی داریم.»
واگذاری زمین به شرکت آب و فاضلاب
در کنار دریاچه به دلیل جمع شدن فاضلاب باتلاقی ایجاد شده است. فاضلاب ۶۰۰ واحد مسکونی مجتمع عرفان در این محدوده متمرکز و بوی ناخوشایندی در محله متصاعد شده است. فاضلاب خانگی شهرک‌های شمالی بزرگراه شهید همت مانند شهید باقری، نمونه، امید دژبان و... وارد نهر آب معابر این منطقه می‌شود. این فاضلاب‌ها در بلوار شهید جوزانی در شمال محدوده دریاچه شهدای خلیج‌فارس در زمین‌های بایر رها شده و این محدوده را به یک برکه زشت و بدمنظر تبدیل کرده است. برای رفع این معضل، مدیریت شهری منطقه ساخت تصفیه‌خانه «خرگوش دره» را در دستور کار خود قرار داد. این طرح نخستین پروژه‌ای است که بر اساس آن تصفیه پسآب منطقه ۲۲ طی تفاهمنامه‌ای به شهرداری واگذار شده است. «وحیدرضا محمدی» شهردار منطقه می‌گوید: «این موضوع مشکلات زیادی را متوجه شهروندان منطقه ۲۲ کرده و یک تهدید ملی محسوب می‌شود. به همین دلیل حل مشکلات فاضلاب منطقه یک وظیفه ملی برای مدیران است. اگر شبکه فاضلاب شهری در این منطقه راه‌اندازی نشود نه تنها منطقه، بلکه شهر تهران دچار بحران خواهد شد. به همین دلیل شهرداری و شرکت آب و فاضلاب در این زمینه باید احساس تکلیف کنند و این مشکل در کوتاه‌ترین زمان ممکن رفع شود. برگزاری جلسه‌های اداری دیگر کافی است و باید ساخت تصفیه‌خانه خرگوش دره شروع شود. باتوجه به اهمیت این اقدام زمینی به وسعت تقریبی ۵ هزارمترمربع برای ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب شهری، به سازمان آب و فاضلاب شهری تحویل داده شده است. زمین این پروژه بیش از ۵۰ معارض مانند راه‌آهن، اداره کل راه و... داشت. همچنین در مجاورت زمین تصفیه‌خانه مجمتع‌های مسکونی و برج‌های متعددی مرتبط با این نهادها وجود داشت. با بهره‌برداری از این پروژه‌ها دیگر نگران آبیاری جنگل‌های منطقه مانند «چیتگر»، «لتمال»، «وردآورد»، «خرگوش دره» و «آبشار» نخواهیم بود و این درختان برای همیشه سیراب می‌شوند. همچنین با ساخت این تصفیه‌خانه مشکلات فاضلاب بیش از ۵ هزار خانوار ساکن در منطقه ساماندهی می‌شود.»
راه‌اندازی پکیج تصفیه فاضلاب
پیگیری‌های شهروندان، انتشار اخبار مختلف در نشریه همشهری محله و همچنین بازدید اخیر شهردار تهران از منطقه، واکنش رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان تهران را به دنبال داشت تا تصمیمی هرچند موقت برای زمانی کوتاه اتخاذ کند. «علی روشنی» رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان تهران درباره واگذاری زمین برای ایجاد پکیج تصفیه فاضلاب می‌گوید: «سیستم تصفیه فاضلاب منطقه ۲۲ کامل نیست. اکنون زمین‌های ساخت پکیج فاضلاب از سوی شهرداری مشخص شده و محیط‌زیست از آنها بازدید کرده است. شرکت آب و فاضلاب از ما استعلام گرفت و اداره حفاظت محیط‌زیست شهر تهران با ساخت پکیج در این زمین موافقت کرد. این موضوع در اداره کل محیط‌زیست تهران مطرح شد و مورد موافقت قرار گرفت. بر اساس اعلام شرکت آب و فاضلاب چند ماه کار مطالعاتی برای نصب پکیج‌ها باید انجام شود. با نصب پکیج‌های تصفیه فاضلاب مشکل تمام نقاط منطقه ۲۲ که فاضلاب سطحی دارند، در کوتاه‌مدت حل خواهد شد. برهمین اساس در فاز اول ۷ پکیج نصب خواهد شد و در صورت لزوم تعداد این پکیج‌ها افزایش می‌یابد. در واقع برای حل مشکل فاضلاب منطقه ۲۲ به برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نیاز است. ساخت پکیج سیستم تصفیه فاضلاب از جمله برنامه‌های کوتاه‌مدت به شمار می‌رود و اتصال سیستم تصفیه فاضلاب به شبکه اصلی هم برنامه بلندمدت برای رفع این مشکل است. در همین راستا به تازگی صورتجلسه تحویل زمین به مساحت حدود ۶ هزار و ۸۰۰مترمربع برای راه‌اندازی پکیج تصفیه فاضلاب اضطراری با ظرفیت ۹۰۰مترمکعب در شبانه‌روز در لوپ تقاطع بزرگراه شهید خرازی خیابان کاشان به امضا مسئولان رسید. پکیج اول جمعیتی در حدود ۵ هزار نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد. این پکیج با هدف ساماندهی و جمع‌آوری فاضلاب رها شده مجتمع‌های مسکونی نمونه سپاه و چند مجموعه دیگر در ضلع شمال بزرگراه شهید خرازی اجرا می‌شود. در همین زمینه هم اکنون مشاور طرح در حال تهیه طرح نهایی و اسناد مناقصه مربوطه است و با برگزاری مناقصه، پیمانکار ذی‌صلاح انتخاب می‌شود که این پروسه در حدود ۷ ماه به طول می‌انجامد و امیدواریم در ۳ ماه دوم سال ۱۴۰۱ عملیات اجرایی آغاز شود.»
تکمیل شبکه فاضلاب منطقه ۲۲ تا سال ۱۴۰۵
طبق گفته‌های «آیدین تکلیفی» مدیر امور نظارت بر اجرای شبکه فاضلاب مناطق ۲۱ و ۲۲، شبکه جمع‌آوری فاضلاب منطقه ۲۲ تا سال ۱۴۰۵ به‌طور کامل اجرا می‌شود. تاکنون عملیات اجرایی شبکه اصلی و فرعی فاضلاب در منطقه ۲۲ بیش از ۳۰درصد پیشرفت داشته است و در صورت تأمین مالی و همکاری در صدور مجوزها تا سال ۱۴۰۵ به‌طور کامل اجرا می‌شود. تکلیفی، با اشاره به این موضوع که افق طرح سال ۱۴۱۰ برای جمعیتی در حدود ۷۰۰ هزار نفر دیده شده، می‌گوید: «حدود ۲۴۰ کیلومتر شبکه فرعی و اصلی برای منطقه ۲۲ طراحی و تاکنون حدود ۶۸ کیلومتر شبکه جمع‌آوری فاضلاب اجرایی شده است. براساس تفاهمنامه منعقد شده میان وزیر نیرو و شهردار تهران در سال‌های قبل در مورد اجرای طرح فاضلاب در منطقه ۲۲ برای ساخت ۴ تصفیه‌خانه فاضلاب محلی (خرگوش دره، دستواره، غرب دریاچه و وردآورد)، مقرر شد زمین مورد نیاز توسط شهرداری منطقه ۲۲ تأمین و برای ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب به شرکت فاضلاب تهران واگذار شود. در همین راستا الگوی کلی شبکه جمع‌آوری و انتقال فاضلاب در منطقه ۲۲ برای انتقال به ۲ تصفیه‌خانه فاضلاب شمال غرب و تصفیه‌خانه فاضلاب غرب (فیروزبهرام) طراحی شده است و در صورت تملک و واگذاری زمین ۴ تصفیه‌خانه محلی اشاره شده، امکان سوئیچ جریان به این تصفیه‌خانه‌ها و نگهداری پساب در منطقه امکان‌پذیر خواهد بود.
«سپتیک» های دردسرساز و آلاینده
تعدادی از برج‌های این محدوده برای جمع‌آوری فاضلاب‌های خود، مخزن‌های «سپتیک» ایجاد کردند، اما آنها هم این مشکل را چند برابر کرده است. «سیده زهرا طالبیان» مدیر سرای محله آبشار و از ساکنان این محله به معضلات راه‌اندازی نشدن شبکه فاضلاب شهری در منطقه ۲۲ اشاره می‌کند و می‌گوید: «وجود نداشتن شبکه فاضلاب شهری برای اهالی غربی‌ترین محدوده پایتخت به‌ویژه ساکنان شهرک‌های مسکونی همچون شهید باقری، نمونه، کوهستان، آبشار، امید دژبان، صیاد شیرازی و... مشکلات بسیاری ایجاد کرده است. برخی شهرک‌های مسکونی منطقه ۲۲ از قدیم به‌صورت تعاونی و خودگردان ساخته شده‌اند و بیشتر این شهرک‌ها به شبکه آب و فاضلاب شهری متصل نیست. نوع خاک زمین این منطقه، سنگی است. به همین خاطر سپتیک‌ها سریع پر می‌شوند. هر بار تخلیه این سپتیک‌ها که معمولاً هر ۳ تا ۴ ماه باید تخلیه و لایروبی شود، حدود ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد و این مبلغ را باید خانواده‌های ساکن در هر بلوک یا مجتمع بپردازند. اهالی از این موضوع بسیار ناراحت و ناراضی هستند. همچنین اهالی همیشه از انتشار بوی نامطبوع در محله گلایه دارند. اگرچه رهاسازی فاضلاب معضل شهرداری محسوب می‌شود، اما گریبان شهروندان را نیز خواهد گرفت. دفع پساب‌های خانگی و شهری در محدوده‌های مسکونی می‌تواند باعث به خطر افتادن بهداشت محیط، فرسایش خاک، رشد حشرات موذی در فصول گرم سال و نابودی محیط‌زیست شود. همچنین این مسئله می‌تواند منجر به افزایش احتمال شیوع بیماری‌های عفونی و انگلی و حتی شیوع ویروس کرونا شود.»
