اولویت مترو، تکمیل خطوط فعلی

محمد سرابی - خبرنگار

حادثه خروج قطار مترو از ریل در خط 5 و برخورد با قطاری دیگر که چهارشنبه 2 هفته پیش رخ داد، برای یک روز ایستگاه صادقیه و این خط را با اختلال جدی روبه رو کرد. این درصورتی است که اگر دولت‌ها به هشدارهای داده شده برای توجه بیشتر به مترو، توجه می‌کردند، این حادثه و اختلال‌های کنونی خطوط مختلف رخ نمی‌داد. حالا هم اگر دولت سیزدهم گوشه چشمی برای تامین منابع مورد نیاز داشته باشد، از یکسو نوسازی ناوگان و تکمیل خطوط فعلی انجام می‌شود و از سوی دیگر، این شبکه انبوه‌بر مسافری، توسعه می‌یابد.  اینکه تکمیل خطوط فعلی و آغاز عملیات اجرایی خطوط جدید مترو، یک‌جورهایی از نان شب هم برای تهران واجب‌تر شده را نمی‌شود کتمان کرد. آنچه در طرح جامع حمل‌ونقل ریلی تهران برای افق1420 آمده نیز نشان می‌دهد، برای آنکه آلودگی هوا از آسمان پس زده شده و قفل ترافیک تهران باز شود، باید منابع مالی مترو به سرعت تامین شود. تنها در این صورت است که متروی پایتخت کشور، شبکه یکپارچه کاملی خواهد بود. البته به‌گفته شهردار، با مشارکت مردم و همراهی دولت، می‌توان در مدتی کمتر از 20سال به این شبکه دست پیدا کرد.

تکمیل و رفع نقص‌های خطوط موجود
شبکه متروی تهران که 7خط آن ساخته و 4خط آن باقی‌مانده  درصورت تکمیل می‌تواند حجم زیادی از مسافران را جابه‌جا کند و درصورت آسیب دیدن موقت بخشی از آن هم، بقیه شبکه به‌دلیل ارتباط کامل با یکدیگر به‌کار ادامه خواهد داد. یکی از برنامه‌های مهم طرح جامع حمل‌ونقل ریلی تهران، ساخت خط10 مترو است؛ خطی که به ایستگاه ورد‌آورد متصل می‌شود و اگر مشکل 2هفته پیش دوباره پیش بیاید، می‌توان مسافران را بدون پیاده شدن در ایستگاه صادقیه، از سمت شمال وارد خطوط شبکه متروی تهران کرد. همچنین خط11 قبل از رسیدن قطار کرج به صادقیه یک ایستگاه دارد تا مقداری از حجم مسافران کم شود و اینگونه دسترسی شهروندان از سمت جنوب به مقصد‌های خود آسان‌تر می‌شود. با این حساب، اتصال‌ میان خطوط علاوه بر افزایش استفاده شهروندان، موجب بیشتر شدن تاب‌آوری مترو نیز خواهد شد. این در حالی است که ساخت مترو یکی از پرهزینه‌ترین پروژه‌های عمرانی به شمار می‌آید که نمی‌توان آن را با دیگر طرح‌های عمرانی حتی با ساخت بزرگراه مقایسه کرد. هزینه ساخت تونل‌ها و تجهیزات مترو آنقدر زیاد است که به‌صورت کلی از توان مالی شهرداری‌های ایران خارج است و برای انجام آن از منابع مالی دولتی و ملی استفاده می‌شود. افزایش قیمت دلار هم مستقیما بر آن تأثیر می‌گذارد. به‌صورتی که اکنون ساخت و تجهیز یک‌کیلومتر مترو برای تهران، حدود 1200میلیارد تومان می‌شود. حال سؤال اینجاست که در چنین شرایطی، شهروندان باید منتظر انجام چه اقداماتی در سال آینده مترو باشند؟ چه ایستگاه‌هایی به بهره‌برداری می‌رسد و چه خطوطی کامل‌تر از گذشته می‌شود؟
سیدجعفر تشکری‌هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «وقتی بتوانیم خطوطی که قابل اتصال به هم هستند را با قطعات کوچک‌تر به هم متصل کنیم کاربری آنها قطعا افزایش پیدا می‌کند. وقتی بتوانید دسترسی‌های بیشتری فراهم کنید و مردم بتوانند در کوتاهترین پیمایش خودشان را به سایر خطوط برسانند یک مزیت تلقی می‌شود.
او که اکنون رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران است، با اشاره به طرح جامع حمل‌ونقل ریلی تهران می‌گوید: «در این طرح کلیات خطوط متروی تهران در سال1420 مطرح شده اما هنوز جزئیات و طراحی کامل این خطوط انجام نشده است و نیاز به مطالعات کامل‌تر دارد. طبیعی است که با توجه به ظرفیت ساختی که در مترو وجود دارد و منابعی که ممکن است در اختیار داشته باشیم، زمان ساخت هر خط تابع ملاحظاتی است و متفاوت خواهد بود. 4خط جدید مجموعا نزدیک به153کیلومتر طول دارند. حتی اگر تصور کنیم که بتوان پروژه‌های مترو را مانند دورانی که 4خط همزمان در حال ساخت بودند (نیمه دهه80 تا نیمه دهه90)، اجرا کرد باز هم سالانه 15-10کیلومتر تونل ساخته می‌شود و در این‌صورت هم ساخت مسافت باقیمانده از 11خط زمان زیادی نیاز دارد. پس با توجه به این موضوع و همینطور محدودیت‌های مالی شهرداری و عدم‌کمک مالی دولت، اولویت اصلی مترو تکمیل خطوط موجود و رفع نواقص فعلی است.»

خبر خوب برای شهروندان منطقه۵
اینطور که مدیرعامل متروی تهران عنوان می‌کند یکی از اولویت‌های کاری، دسترسی شهروندان منطقه5 پایتخت به شبکه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری است. علی امام می‌گوید: «از سنوات گذشته تلاش گسترده‌ای برای توسعه خطوط مترو در غرب تهران به‌ویژه منطقه۵ آغاز شده است، در طراحی‌هایی که برای تکمیل شبکه حمل‌ونقل ریلی شهر تهران انجام شده، خطوط مختلفی در منطقه۵ سرویس‌دهی کرده و در خدمت شهروندان خواهند بود. در این راستا، ۲۴ایستگاه در منطقه۵، طی چند سال آینده به‌تدریج به مرحله بهره‌برداری رسیده و در خدمت شهروندان قرار خواهد گرفت.»

روند توسعه خطوط مترو
برنامه‌هایی که باید در سال1400 اجرا می‌شد بیش از هر چیز به تامین منابع مالی بستگی دارد. بخشی از این برنامه شامل افتتاح ایستگاه‌های جدید و ورودی‌های جدید ایستگاه‌های قبلی در این مدت است. نگاهی به این فهرست نشان می‌دهد که توسعه مترو در سال جاری و احتمالا در سال بعد بیشتر معطوف به تکمیل و افزایش توانایی خطوط موجود است.



محدوده و محله‌هایى که در انتظار رسیدن قطار شهرى هستند


غرب و نوار شمالی تهران در انتظار مترو: پراکندگی ایستگاه‌های مترو در شهر تهران یکسان نیست و شهروندان ساکن محدوده غرب و شمال، شمال غرب و جنوب غربی پایتخت دسترسی چندانی به قطارشهری ندارند. نوار شمالی تهران از غرب به شرق را باید به بخش‌هایی از شهر اضافه کرد که با کمبود خطوط و ایستگاه مواجه است. مشکلی که با راه‌اندازی خط 10مترو برطرف می‌شود و محله‌های شلوغ و پرترددی چون سعادت‌آباد، نمایشگاه بین‌المللی، پارک وی، لویزان، جنت آباد، پونک، دهکده المپیک و دریاچه شهدای خلیج‌فارس به شبکه مترو متصل می‌شوند. به‌نظر می‌رسد ایجاد مترو در این محدوده و محورها باید در اولویت قرار بگیرد.

 مناطق 9، 17، 18 و 15: فقط یک یا 2ایستگاه مترو دارند که به اندازه کافی پاسخگوی نیاز حمل‌ونقلی شهروندان ساکن در این مناطق نیست.

منطقه 18: فقط ایستگاه آزادگان را دارد که آن هم در بخش جنوبی آن فعال است. محله‌ها و شهرک‌های شلوغ و پرجمعیتی چون شهرک ولیعصر(عج) و شادآباد در این منطقه قرار دارند.

 منطقه17: با وجود محله‌های شلوغ و پرجمعیتی چون امامزاده‌حسن، ابوذر، یافت‌آباد و قلعه مرغی فقط یک ایستگاه زمزم در انتهای بزرگراه نواب دارد که پاسخگوی نیاز اهالی این محله نیست.

منطقه 15: فقط 2ایستگاه متروی بعثت و کیانشهر را دارد. این در شرایطی است که منطقه15 در بخش جنوب شرقی تهران با داشتن محله‌ها و اماکن پرترددی چون فرهنگسرای خاوران و پردیس تئاتر تهران به ایستگاه‌های بیشتری نیاز دارد.

منطقه 9: فقط 2 ایستگاه مترو دارد که شامل ایستگاه‌های یک و 2 فرودگاه مهرآباد می‌شود و همین 2 ایستگاه نیز چندان به‌کار ساکنان این منطقه نمی‌آید. هرچند وجود ایستگاه‌های استادمعین و میدان آزادی در مناطق 2 و 5 که با منطقه9 همجوار است تا حدودی این نقیصه را برطرف کرده است، اما دیگر محله‌ها و محدوده‌های شلوغ و پرتردد این منطقه به‌ویژه میدان شمشیری، 30متری جی، امامزاده عبدالله(ع) و میدان فتح به مترو دسترسی ندارند.

منطقه 21:  این منطقه غربی‌ترین منطقه تهران به شمار می‌رود که هنوز مترو ندارد و تا به ‌امروز هیچ برنامه قطعی و مشخصی هم برای ورود قطار شهری به این محدوده دیده نمی‌شود. هرچند قرار بود 2ایستگاه در قالب خط11 مترو در تهرانسر و بزرگراه فتح سهم اهالی منطقه21 از مترو باشد، اما این طرح هم در حال بازنگری است و ممکن است تغییراتی در آن ایجاد یا کلا منتفی شود. تهرانسر به‌عنوان پرجمعیت‌ترین محله تهرانسر حدود 20دقیقه با نزدیک‌ترین ایستگاه مترو یعنی متروی بیمه در منطقه5 فاصله دارد.