جای خالی آب

آب نیست؛ این روایت عریان آمارهای وزارت نیرو از وضعیت سدهاست. طبق اطلاعات و داده‌های آب، در شرایط فعلی فقط 18میلیارد و 700میلیون مترمکعب آب در مخازن سدها وجود دارد که البته بخش قابل‌توجهی از این مقدار نیز به‌عنوان حجم مرده و آب غیرمفید، قابل بهره‌برداری نیست.
به گزارش همشهری، به‌دنبال محرمانه شدن اطلاعات و آمار مربوط به بارندگی در حوضه‌های آبریز، تنها منابع قابل‌اتکا برای بررسی شرایط آب کشور، آمارهایی است که گاهی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور ارائه می‌کند و البته همین آمارها نیز از شرایط نامساعد آبی حکایت دارد. خالی ماندن 63درصد ظرفیت سدهای کشور آن‌هم در دوره پرباران پاییز و زمستان، آخرین آمار منتشر شده از این مرجع است که نشان می‌دهد اوضاع از سال قبل نیز وخیم‌تر است.

پرشدگی 37درصدی مخازن
ظرفیت مخازن سدهای بزرگ که بخش قابل‌توجهی از بار تأمین آب شرب به آنها اختصاص دارد، ۵۰میلیارد و ۵۰۰میلیون مترمکعب است که در آخرین آمارها، میزان پرشدگی آنها به ۱۸میلیارد و ۷۰۰میلیون مترمکعب معادل 37درصد رسیده است؛ درحالی‌که در زمستان پارسال باوجود خشکسالی، بیش از 55درصد ظرفیت مخازن پر آب بود و در زمستان 2سال قبل که کشور از نظر بارندگی در شرایط نرمالی قرار داشت میزان پرشدگی سدها از 60درصد فراتر می‌رفت.  به‌عبارت دیگر، در زمستان امسال، شرایط آبی نسبت به زمستان سال قبل به‌مراتب نامطلوب‌تر شده و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، موجودی آب سدها 33.5درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است. از نگاهی دیگر، اگر شرایط آبی سدها در زمستان 1398مطلوب تلقی شود، فعلاً ذخایر آبی سدها 12میلیارد مترمکعب کمتر است.
 کسری 9میلیارد مترمکعبی آب در مخازن سدها نسبت به سال قبل و کسری 12میلیارد مترمکعبی نسبت به 2 سال پیش، موضوعی است که می‌تواند شرایط سختی برای تأمین آب شرب در بهار و تابستان سال آینده ایجاد کند و برای جلوگیری از آن، باید از هم‌اینک فکری برای مدیریت مصرف و جلب مشارکت حداکثری مشترکان آب شرب شود.

کاهش 40درصدی ورودی آب
بررسی اظهارات مسئولان و کارشناسان حوزه آب از نیمه دوم سال گذشته تاکنون حاکی است بخشی از وضع به نسبت مطلوب ذخایر آبی سدها در زمستان و بهار امسال و اثرپذیری پایین آنها از وضعیت بارندگی، افزایش شتاب ذوب ذخایر برفی بوده است. در نتیجه این اتفاق، ذخایر برفی در ارتفاعات مشرف ‌به سدها در سال‌جاری به‌شدت کمتر از سال قبل است و در مقایسه با سال قبل، آب کمتری از محل ذوب برف روانه سدها می‌شود. در این وضعیت، هم به‌واسطه کاهش ذوب برف و هم به‌دلیل افت محسوس بارش‌های جوی نسبت به میانگین بلندمدت، ورودی آب به مخازن سدها 40درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل شده و همین مسئله به کاهش تراز آبی مخازن دامن زده است.
مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور می‌گوید: در صدویکمین روز از سال آبی
1401-1400 (اول مهر تا شامگاه 11دی‌ماه) میزان کل حجم ورودی آب به سدهای کشور معادل 5میلیارد و 140میلیون مترمکعب بوده است که معادل 40درصد نسبت به‌مدت مشابه در سال آبی گذشته کاهش نشان می‌دهد. البته شدت کاهش ورودی آب برای همه سدهای کشور یکسان نیست؛ اما برخی از سدهای کشور که دچار شرایط ناگوار خشکسالی هستند، امسال نیز وضعیت بدی را تجربه می‌کنند و همین مسئله به کاهش شدید تراز آبی آنها منجر شده است. براساس اظهارات فیروز قاسم‌زاده، میزان پرشدگی سدهای مهمی چون زاینده‌رود، شمیل ، نیان و سفیدرود در شرایط فعلی حدود 13تا 22درصد است که با توجه به مأموریت‌های آبی این سدها، رقم پایینی محسوب می‌شود.

هشدار باد و بارش
اگرچه شرایط آبی سدها نامطلوب است و باوجود محرمانه شدن آمارهای بارندگی، همچنان نشانه‌های بارزی از عقب‌ماندگی بارش‌های کشور نسبت به میانگین 53ساله وجود دارد اما در روزهای اخیر سامانه‌های بارشی در کشور فعال شده‌اند و این امید وجود دارد که لااقل بخشی از نیازهای آبی بخش کشاورزی از این طریق تأمین شود. سازمان هواشناسی در جدیدترین اطلاعیه‌ای که صادر کرده، با اعلام فعالیت سامانه بارشی در تمامی کشور از وقوع تندباد در جنوب شرق کشور خبر داده است. امین‌حسین نقشینه، کارشناس سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با پایگاه وزارت راه و شهرسازی، با اشاره به اینکه از 13دی، گستره فعالیت سامانه بارشی، کل کشور را دربر می‌گیرد و از بارش باران، وزش باد، رگبار ، رعد و برق و تندباد در مناطق جنوبی ، رگبار تگرگ در مناطق مستعد و بارش برف در مناطق سردسیر و ارتفاعات خبر داد. به‌گفته نقشینه، امروز نیز تندباد در جنوب شرق کشور و وزش باد بسیار شدید در شرق استان کرمان پیش‌بینی شده است. این کارشناس می‌گوید: شدت بارش‌ها برای شرق هرمزگان، جنوب شرق کرمان، نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان، شرق خراسان رضوی و خراسان جنوبی پیش‌بینی شده و امروز در نیمه شرقی کشور نیز سامانه بارشی فعال خواهد بود؛ ضمن اینکه برای نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان نیز شدت بارش پیش‌بینی می‌شود. کارشناس سازمان هواشناسی می‌افزاید: از بعدازظهر امروز، یک سامانه بارشی جدید نیز از جنوب غرب وارد کشور می‌شود که سبب بارش برف و باران در مناطقی از شمال غرب و غرب خواهد شد و فردا نیز با شمالی‌شدن جریانات در سواحل دریای خزر، بارش‌ها در مناطق شمالی و شمال شرق کشور آغاز می‌شود. به‌گفته نقشینه، چهارشنبه ‌شدت بارش‌ها در مازندران است و پنجشنبه نیز شرق و جنوب شرق کشور بارش باران دارند که گاهی می‌تواند با رعد و برق و تندباد همراه باشد. براساس پیش‌بینی‌های هواشناسی، سامانه‌های بارشی تا روز جمعه از آسمان کشور خارج می‌شوند و در این روز آسمان در بیشتر مناطق آفتابی خواهد بود.
قاسم‌زاده می‌گوید: در استان‌های خوزستان و تهران، میزان پرشدگی متوسط مخازن طی سال آبی جاری به ترتیب 42درصد و 18درصد است. البته آنچه در مورد پرشدگی سدها اهمیت دارد، میزان آب مفید سدهاست درحالی‌که آمارهای مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور فقط به کل موجودی آب اعم از آب مرده و مفید اشاره دارد.
آمارهای غیررسمی مطلعان حوضه آب ارائه شده حاکی از این است که حجم آب مفید و قابل استحصال در برخی از سدهای کشور ازجمله سد زاینده‌رود در مرکز، به‌شدت کاهش پیدا کرده است. یک ماه پیش، فرهاد ایزدجو، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان نیز گفته بود فقط 4درصد از حجم مفید مخازن سدهای این استان دارای آب است.