غربت طنز در شهر عبید

شیرین برزگر| قزوین- خبرنگار:

با توجه به پیشینه قزوین در حوزه ادبیات طنز انتظار می‌رفت در نمایشگاه کتاب آثاری زیادی از این دست عرضه شود اما بیشتر کتاب‌های طنز به نمایش در آمده در این نمایشگاه محصول ناشران دیگر استان‌ها بود. از سده هشتم هجری قمری که ادیب طنزپردازی چون «خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی» معروف به «عبید زاکانی» از سرزمین بهشت‌آیین ظهور کرد، تا روزگار معاصر که طنزنویسانی چون «علامه علی‌اکبر دهخدا» و «سید اشرف‌الدین حسینی»، قدرت طنازی قزوینی‌ها را به رخ همه مدعیان این عرصه کشیدند، دیار مینودری همواره پایتخت طنز و ادبیات فکاهی ایران بوده است.

با این‌همه، آخرین طنزپرداز قزوینی که نام او در سراسر ایران مطرح شد، «سیدجواد مجابی» است و چند دهه‌ای است که از دیار مینونشان، نام دیگری در حیطه طنز ادبی شنیده نشده است. البته سال‌هاست فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های تلویزیونی طنز، جای آثار ادبی طنز را گرفته‌اند و ادبیات طنز ایران ارتباط خود با عموم مردم را از دست داده است؛ مسأله‌ای که سبب شده شاعران و نویسندگان طنز کمتر دیده شوند و کمتر نام این هنرمندان در فضای هنری و رسانه‌ای به گوش بخورد. 


پیشی گرفتن شعر طنز از نثر طنز

کارشناس واحد طنز حوزه هنری قزوین با بیان اینکه در 2 دهه اخیر‌ شاهد نوعی نزول در ادبیات طنز استان بوده‌ایم، گفت: با توجه به اینکه مردم قزوین در مراوده‌های روزانه خود از طنازی و طنزگویی بهره‌می‌برند، توقع زیادی از آثار ادبی طنز دارند که همین نگاه  کار را برای طنزنویسان و طنزسرایان استان مشکل کرده است. 

«مهران حسینی» با تأکید بر اینکه در ادبیات طنز کنونی قزوین، شعرا از نویسندگان جلوترند، افزود: در 3 سال اخیر تلاش‌های زیادی برای احیای طنز قزوین از سوی شاعران صورت گرفته و امروز طنزسرایان مطرحی چون مهدی مردانی، جلال جلالی نسب، علیرضا رضایی، محسن دانشگر‌نژاد، عزیزالها میرابی، رضا طاهرخانی و نیلوفر ناظری را در استان داریم که هریک ‌ دیدگاه خاصی در شعر طنز دارند. 

وی با اشاره به جای خالی طنزنوشته‌ها و طنزنویسان در جراید و نشریات بومی و محلی استان‌ ادامه داد: البته برخی از طنزنویسان جوان به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مهاجرت کرده‌اند و نوشته‌های طنازانه خود را از این طریق به مخاطبان عرضه می‌کنند و از آنجا‌ که این قبیل آثار کمتر مورد نقد جدی قرار می‌گیرند، سبب رشد کیفی طنزنویسی در این دیار نمی‌شوند و گاهی به ورطه هزل یا هجو می‌افتند. 


کمبود نشست‌ها و کارگاه‌های تخصصی

این شاعر طنزسرا با تأکید بر کمبود ‌‌نشست‌های شاعران و نویسندگان طنز در استان‌ گفت: در حال حاضر تنها جلساتی که با موضوع ادبیات طنز در استان برپا می‌شود، سلسله محافل «سنگ پا» است که تاکنون، 11 محفل از آن در شهر قزوین برگزار شده و در هر محفل، یکی از طنزسرایان و طنزنویسان برجسته کشور حضور داشته است. 
حسینی اضافه کرد: هدف اصلی ما از برگزاری این محافل که ابتدا به‌صورت فصلی برگزار می‌شد و به‌تازگی به‌صورت ماهانه برپا می‌شود، تولید شعر طنز و تربیت شاعران طنزسراست. در ضمن، کتاب «سنگ پا» که مجموعه‌ای از شعرهای طنزسرایان امروز استان است، چاپ شده است و امسال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. 

وی به نبود انجمن‌های تخصصی با محور ادبیات طنز در استان اشاره و عنوان کرد: وقتی قزوین را پایتخت طنز و طنازی می‌نامیم، باید حداقل یک انجمن ادبی متخصص در این حوزه داشته باشیم، ضمن اینکه هیچ کارگاه تخصصی‌ای با موضوع طنزنویسی یا طنزسرایی در کل استان برگزار نمی‌شود که این سبب می‌شود ادبیات طنز قزوین، روز به روز افول کند. 


کمبود تألیفات طنز

یک بانوی طنزپرداز نیز به ضرورت پرورش هرچه بیشتر شاعران و نویسندگان طنزپرداز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر‌ تنها نهادی که از طنزپردازان مینودری حمایت می‌کند، واحد طنز حوزه هنری است و هیچ‌کدام از دستگاه‌ها یا سازمان‌های فرهنگی استان به این موضوع نمی‌پردازند. 

«نیلوفر ناظری» با ذکر اینکه در چند سال اخیر، آثار ادبی کمی با موضوع طنز توسط نویسندگان و شاعران قزوین منتشر شده است، افزود: با ‌‌اینکه شعر و نوشته‌های طنز، پرطرفدارترین بخش ادبیات فارسی محسوب می‌شوند، اما هیچ همتی از سوی طنزپردازان مینودری برای چاپ و انتشار آثارشان در این زمینه به چشم نمی‌خورد. 
وی با اشاره به نقش مهم صداوسیمای مرکز استان در گسترش شعر و ادبیات طنز، ادامه داد: متأسفانه تعداد برنامه‌های طنزی که در شبکه تلویزیونی و رادیو قزوین پخش می‌شود، بسیار اندک است. یکی از ساده‌ترین کارها در این زمینه می‌تواند تهیه و پخش یک برنامه مشاعره طنز در شبکه قزوین باشد. 


زبان تلخ طنزپردازان قزوینی

این نویسنده و شاعر قزوینی با بیان این نکته که آثار ادبی طنز لزوماً خنده‌دار نیستند، گفت: زبان چنین آثاری معمولاً تلخ و کنایی و موضوع آنها معمولاً نقد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. البته بعضی از آثار طنز هم بسیار خنده‌آور هستند، اما آثار طنزی که این روزها از سوی طنزپردازان قزوینی نشر می‌یابد، بیشتر تلخ و کنایی هستند. 

ناظری اثرگذاری عمیق را از خصوصیت‌های آثار طنز دانست و اضافه کرد: بیشتر آثاری که با عنوان طنز در فضای ادبی استان منتشر می‌شوند - با توجه بیش از حد به موضوع‌های روز اجتماعی - تا حد زیادی از این اثرگذاری عمیق دور می‌شوند و به همین دلیل است که بیشتر آنها پس از خوانده یا شنیده شدن، چندان در ذهن ما باقی نمی‌مانند.