باشگاه «ترین»های زیرزمینی

سیدمحمد فخار
اگرچه مترو در اصل یک وسیله رفت‌وآمد شهری‌است اما بد نیست بدانید که در بیشتر کلانشهرهای دنیا نماد پیشرفت و فناوری هم محسوب می‌شود. طی 2دهه اخیر متروی تهران نیز توانسته در برخی زمینه‌ها برای خود نام و جایگاهی به‌دست آورد. برخی مترو‌ها در شهرها و کشورهای مختلف توانسته‌اند با تمرکز بر بخشی خاص برای مسافران‌شان‌ جذاب شوند و به عضویت باشگاه «ترین»های دنیا درآیند؛ همین ویژگی در جذب گردشگران خارجی نیز مؤثر بوده است. در گزارش پیش رو با بعضی از ترین‌های مترو در ایستگاه‌ها، خطوط و شهرهای جهان آشنا می‌شوید. این ویژگی‌ها می‌تواند شامل رنگ‌های خاص، هنرهای ویژه، ظرفیت‌ها و سرعت‌های بالا و دیگر جاذبه‌هایی شود که یک مترو را در جهان نسبت به دیگران خاص می‌کنند. جالب است بدانید تهران نیز در باشگاه‌ ترین‌های جهان عنوان ارزان‌ترین شبکه مترو را در اختیار دارد و بلیت آن در گران‌ترین حالت ممکن در مقایسه با دیگر کلانشهرها ارزان‌ترین است.




متروی شانگهای ۵۸۷ کیلومتر طول دارد و در شهر شانگهای چین واقع شده است. این مترو در صدر فهرست بزرگ‌ترین و طویل‌ترین خطوط متروی جهان است. متروی شانگهای در سال ۱۹۹۳ شروع به‌کار کرد. این مترو مسافران را هم در مناطق شهری و هم در 13منطقه حاشیه‌ای جابه‌جا می‌کند. متروی شانگهای با در اختیار داشتن ۱۴لاین، طولانی‌ترین خط متروی دنیا به شمار می‌رود و با ۳۶۴ ایستگاه دومین متروی بزرگ جهان به ‌لحاظ تعداد ایستگاه است. این مترو روزانه میزبان ۱۰میلیون مسافر است. از برنامه‌های آینده متروی شانگهای می‌توان به افزایش ۴لاین جدید برای اتصال به دو خط متروی دیگر در استان جیانگسو چین در سال آتی اشاره کرد. همچنین متروی شیراز که نخستین خط آن در سال96 به بهره‌برداری رسید کوتاه‌ترین خط مترو در یک کلانشهر است. این خط 16ایستگاه فعال دارد.




متروی پایتخت روسیه در عین اینکه یکی از بزرگ‌ترین متروهای جهان است به عنوان سریع‌ترین متروی دنیا هم شناخته می‌شود. سرعت قطارهای متروی مسکو به 120کیلومتر بر ساعت می‌رسد. قطار زیرزمینی مسکو در این رقابت توانسته از مادرید، توکیو، سئول، نیویورک، مونترال، پکن، هنگ‌کنگ و سان پائولو سبقت بگیرد. سامانه قطارهای شهری کلانشهر مسکو با داشتن ۱۴خط فعال، ۲۰۶ ایستگاه و مسیری به درازای ۳۴۶ کیلومتر با ظرفیت ۵۳۱۴ واگن یکی از کهن‌ترین سامانه‌های قطار شهری جهان نیز به شمار می‌رود.در طرف مقابل، کندترین متروی دنیا  متروی کارملیت در شهر حیفا است. این مترو به‌گونه‌ای طراحی شده که سرعت حرکت آن با سراشیبی کوه کارمل مطابقت داشته باشد. این خط مترو همچنین یکی از کوتاه‌ترین خطوط متروی دنیاست که تنها 6ایستگاه دارد و حدود2کیلومتر مسیر را با سرعت 18کیلومتر بر ساعت طی می‌کند.




در میان خطوط متروی دنیا متروی لندن با بلیت 41/4دلاری، یعنی رقمی حدود 18هزار تومان گران‌ترین هزینه حمل‌ونقل را برای مسافران دارد. بعد از لندن استکهلم و سانفرانسیسکو با 96/3 و 18/3 دلار یعنی نزدیک به 16هزارتومان گران‌ترین‌ متروهای دنیا هستند. واشنگتن، برلین، تورنتو، شیکاگو و پاریس هم در رده‌های بعدی قرار دارند. مسکو، سئول و پکن در فهرست 15رده‌ای بلیت‌های مترو، شهر‌هایی با ارزان‌ترین‌ خدمات حمل‌ونقل زیرزمینی هستند. مسکو با بلیت‌های 69/0دلاری، سئول با 55/0دلاری و پکن با 29/0دلار یعنی به‌ترتیب 2800، 2300و 1200تومان. بدین‌ترتیب متروی تهران که امسال در گران‌ترین حالت، بلیت هزار تومانی را برای سفرهای خود تعیین کرده، ارزان‌ترین متروی جهان محسوب می‌شود.




نیویورک با انبوهی از مسافران روزانه، کثیف‌ترین خطوط متروی جهان را دارد. متروی نیویورک با ۲۶ خط فعال و مسیری به طول ۱۳۵۵ کیلومتر، یکی از بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین خطوط متروی شهری در جهان است و از نظر تعداد مسافرانی که جابه‌جا می‌کند، پس از متروهای شهری توکیو، مسکو و سئول در رده چهارم جهانی قرار دارد اما نظافت در آن امری فراموش‌شده است. شاید یکی از علل آن، سرویس‌دهی 24ساعته و بدون تعطیلی باشد. در مقابل، متروی دهلی‌نوی تمیزترین متروی دنیاست و در این شهر پر از ترافیک و کثیف و شلوغ، جزیره آرامشی برای شهروندان به شمار می‌رود. بعد از گذشت 30سال از ساخت متروی دهلی‌نو که توسط استفان مک‌کلارنس انجام شده هنوز این مترو مانند روز اول تمیز است.




در لایه زیرین پایتخت سوئد در شهر استکهلم، مسیر پیچیده خطوط زیرزمینی قطار وجود دارد. در این تونل ۱۱۰کیلومتری حدود ۹۰ ایستگاه بنا شده است. این مترو که به طولانی‌ترین گالری هنری دنیا نیز معروف است با نقاشی‌ها، موزائیک‌ها و مجسمه‌هایی از۱۵۰هنرمند تزیین شده است. عکاسان هنری بسیاری از سراسر جهان برای ثبت عکس‌های خود به ایستگاه‌های متروی این شهر می‌آیند. در مقابل، ایستگاه قطار سنترال در شهر بروکسل زشت‌ترین ایستگاه‌ قطار در جهان است. سرد بودن این ایستگاه و همچنین کثیفی، نورپردازی بد و بوی بد از دلایل اعطای عنوان زشت‌ترین ایستگاه قطار جهان به آن است. به‌جز ایستگاه سنترال بروکسل، مردم از ایستگاه قطار Euston در لندن و
 NewPenn در نیویورک نیز به عنوان دوتا از زشت‌ترین ایستگاه‌های قطار نام برده‌اند.







تایوان کشوری با متروهای رنگارنگ است. برخی ایستگاه‌های این کشور شهرتی جهانی یافته‌اند. برای نمونه ایستگاه بلوار فورموسا به‌ خاطر گنبد شیشه‌ای و سرگرم‌کننده و رنگارنگش به شهرت رسیده است. این گنبد، بزرگ‌ترین اثر نصب‌شده در مکان‌های عمومی در جهان بوده که از هزاران تکه شیشه رنگی ساخته شده  و خالقش  نارسیسوس کواگلیاتا است. ساخت این گنبد 4سال طول کشید. قطر آن۳۰ متر است. نقش و نگارهای روی گنبد تاریخچه حیات بشر را طی 4 مرحله نشان می‌دهد. در همین حال، ایستگاه متروی سن‌پترزبورگ شاید از نظر شکوه و عظمت جذاب باشد اما تنها با یک رنگ نزدیک به کرم طراحی شده است. این ویژگی این ایستگاه را از دیگر ایستگاه‌های متروی جهان متمایز کرده است.






عمیق‌ترین ایستگاه‌ مترو در دنیا «آرسنالنا» در شهر کیف در کشور اوکراین است. این ایستگاه در عمق ۱۰۵٫۵متری ساخته شده و به همین ‌خاطر لقب عمیق‌ترین ایستگاه قطار زیرزمینی دنیا به آن اطلاق شده است. برای درک عمق این ایستگاه کافی‌است بگوییم که اگر یک گودال به این ژرفا در زمین ایجاد کنید و مجسمه آزادی را درون آن قرار دهید همچنان بیش از ۱۲متر آن خالی می‌ماند. از طرفی در تمام شهرهای دنیا ایستگاه‌هایی با کمترین ‌عمق‌ وجود دارد که در آنها خط مترو به سطح زمین می‌آید. خط یک متروی تهران نیز ازجمله این خطوط محسوب می‌شود که از ایستگاه جوانمرد تا کهریزک قطار روی سطح زمین به حرکت خود ادامه می‌دهد.






قدیمی‌ترین شبکه ریلی زیرزمینی جهان متعلق به لندن است که 156سال قدمت دارد. سابقه ساخت این مترو به سال 1862 بازمی‌گردد.  متروی لندن در زمان جنگ جهانی دوم نقش یک پناهگاه را برای ساکنان این شهر ایفا کرد. شبکه‌های مترو در شهرهای جهان در هر مسیر رفت و برگشت 2 خط دارند یعنی وقتی که روی یک خط تعمیرات صورت می‌گیرد، خط دیگر می‌تواند فعال باشد. همچنین متروی دوحه قطر که ساخت آن از سال 2015 آغاز شده دارای ۴ خط است که ۲خط آن با ۶۱ ایستگاه در دست ساخت است و ۲ خط دیگر با ۲۴ایستگاه در مرحله طراحی قرار دارد. براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده متروی دوحه در سال ۲۰۱۹ میلادی به بهره‌برداری می‌رسد.





متروی نیویورک دارای بیشترین تعداد ایستگاه در میان شبکه‌های متروی کلانشهرهای جهان است. این شبکه از سال 1904 آغاز به‌کار کرده است و 421 ایستگاه دارد که 373کیلومتر خطوط متروی زیر زمینی ‌آنها را به یکدیگر متصل می‌کنند. سالانه 7/1میلیارد نفر در نیویورک در این ایستگاه‌‌های زیرزمینی تردد می‌کنند. خطوط قطار این شهر به‌صورت دوبل هستند که قطارهای سریع‌السیر می‌توانند به‌طور همزمان از یک مسیر عبور کنند. مسافران متروی نیویورک از مجموع مسافران ایالت‌های آمریکا بیشتر است و خدمات در بسیاری از خط‌ها و ایستگاه‌ها به دو صورت عادی و اکسپرس است.