پرواز بلند سیمرغ

عمادالدین قاسمی پناه- خبر‌نگار

براساس گزارش مقام‌های وزارت دفاع روز پنجشنبه گذشته ماهواره بر «سیمرغ» موفق شد 3محموله پژوهشی را به فضا پرتاب کند. برخلاف پرتاب قبلی که با حضور خبرنگاران صورت گرفت این بار این پرتاب به دور از پوشش رسانه‌ای بود.
 این ماهواره‌بر طی یک بازه زمانی حدودا 12ساله توانست به این موفقیت دست یابد. در بهمن ماه1388 و همزمان با روز ملی فناوری فضایی، این ماهواره‌بر چند مرحله‌ای که به وسیله سازمان هوافضای وزارت دفاع ساخته شده بود، برای نخستین‌بار رونمایی شد. با این حال، سیمرغ در روز آخر فروردین ماه1395 یعنی زمانی به پرواز درآمد که برای یک پرواز تحقیقاتی زیرمداری آماده شده بود. حالا نسل جدید سیمرغ، طی این سال‌ها نقاط ضعف خود را برطرف کرده و درنهایت پس از 4پرتاب که تنها یکی از آنها با موفقیت همراه بود، پنجمین پرتاب موفقیت‌آمیز خود را تجربه کرد. کارشناسان معتقدند، شکست در پروژه‌های فضایی بخشی از روند پیشرفت محسوب می‌شود. این یک اصل جهانی است، چراکه هر شکست، منجر به جمع‌آوری دیتاهایی می‌شود که در دستیابی به نتیجه نهایی بسیار اهمیت دارد.

پرتاب 3محموله به‌طور همزمان
یکی از نکات مهم در پرتاب اخیر سیمرغ، این است که این ماهواره‌بر توانست 3محموله تحقیقاتی را به فضا پرتاب کند.
سخنگوی فضایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در این مورد توضیح داد: «طی این مأموریت تحقیقاتی فضایی، برای نخستین بار 3محموله تحقیقاتی به‌صورت همزمان به ارتفاع ۴۷۰کیلومتری و با سرعت ۷۳۵۰متر بر ثانیه پرتاب و محقق شد.
سید احمد حسینی به احصای کامل دیتاهای تله‌متری از فرایند این پرتاب اشاره کرد و ادامه داد: «با تطبیق داده‌ها و تطبیق عملکردها، برنامه‌ریزی لازم برای پرتاب عملیاتی انجام خواهد شد.»
از دیگر ویژگی‌های این ماهواره‌بر می‌توان به وزن 87تنی و طول 9/25متری آن اشاره کرد. سیمرغ همچنین از سوخت پیشران مایع بهره می‌برد و مجهز به 4موتور بهینه شده پیشران است.
یکی دیگر از قابلیت‌های سیمرغ، تزریق ماهواره‌های چندصد کیلوگرمی در مدارهای نزدیک زمین(LEO) است. همچنین قابلیت انتقال ماهواره‌ها در مدار بازگشت‌ناپذیر بیش از هزار کیلومتر از سطح زمین به‌عنوان یکی دیگر از توانایی‌های این ماهواره‌بر اعلام شده است. این قابلیت نه‌تنها باعث افزایش تأمین عمرهای بسیار بالا برای ماهواره‌ها می‌شود، بلکه زمان پوشش‌دهی ماهواره‌ها بر کشور را نیز به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد.

سیمرغ چگونه سیمرغ شد؟
ماهواره بر سیمرغ در مجموع 5پرتاب داشته که 3مورد آنها با ناکامی همراه بوده است. نخستین پرتاب که در 31فروردین 1395 انجام شد، موفق بود. این پرتاب نخستین پرواز تحقیقاتی زیرمداری به شمار می‌آمد و در آن زمان، سیمرغ هیچ محموله‌ای را با خود حمل نکرد. دومین پرتاب که در عین حال، دومین پرواز تحقیقاتی زیرمداری بود در مرداد1396 انجام شد که نتیجه‌ای نداشت. این در حالی بود که اواخر دی ماه97 سیمرغ درحالی‌که ماهواره پیام را حمل می‌کرد، در مرحله سوم با مشکل مواجه شد و پرتاب ناموفق ماند. حدودا یک سال بعد، یعنی در 20بهمن 1398سیمرغ این بار، ماهواره ظفر را با خود حمل کرد. اما این بار هم به‌خاطر مشکلی که پیش آمد، به سرعت کافی نرسید تا محموله آن در مدار زمین قرار بگیرد.

چرا ماهواره نمی‌خریم؟
یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که مطرح می‌شود این است که آیا دستیابی به تکنولوژی پرتابگرها و داشتن ماهواره ایرانی مقرون به صرفه است یا نه. به‌نظر می‌رسد این صنعت حدودا از سابقه 60ساله در دنیا برخوردار است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این صنعت بین 300تا 400درصد بازگشت سرمایه ‌دارد و طی سال‌های اخیر گردش مالی آن چیزی در حدود 400میلیارد دلار بوده است. توجه به این نکته هم ضروری است که کشورهای محدودی از این تکنولوژی برخوردارند و درصورت موفقیت ایران در این صنعت، منبع درآمد مطمئنی برای کشور ایجاد می‌شود.
سیاوش صفاریان‌پور، روزنامه‌نگار و مروج علم درباره این سؤال که چرا اصلا ما نیاز به پرتاب ماهواره داریم به همشهری می‌گوید: «به همان دلیلی که ما نیاز به دکل مخابراتی داریم. همان‌قدر که ما امروز به دکل مخابراتی نیاز داریم به ماهواره هم نیاز داریم. دنیای جدید اقتضائات جدیدی دارد و داشتن ماهواره اکنون برای ما مسئله استراتژیک به‌حساب می‌آید. کشورهای دیگر خیلی قبل‌تر از ما به این مسئله رسیده‌اند.»
همچنین در زمانی که شما خودتان دارای ماهواره نباشید عملا کنترل آن را هم به‌صورت کامل در اختیار ندارید.
صفاریان‌پور در این مورد می‌گوید: «مثلا در مواقعی مانند سیل، ماهواره‌ای که به تصاویرش نیاز داریم ممکن است در بالای ایران نباشد و تصاویرش موقعی به‌دست ما برسد که سیل آمده و رد شده است. درصورتی که با داشتن ماهواره، کنترل آن و پیش‌بینی مسائلی از این دست در اختیار خودمان است. پس بدیهی است که ما به ماهواره خودمان در مدار نیاز داریم.»
صفاریان‌پور همچنین عنوان می‌کند که «به هر دلیلی، کشورهای دیگر پرتاب ماهواره برای ایران را انجام نمی‌دهند یا آن را در نوبت‌های بسیار دور قرار می‌دهند. پس مجبور هستیم خودمان بسازیم و پرتاب کنیم.»  
ساخت ماهواره و پرتاب آن دو مقوله بسیار متفاوت با هم هستند. حداقل ۵۸ کشور جهان به صورت مستقل یا در پروژه‌‌های مشترک با دیگر کشورها توانایی ساخت ماهواره در حوزه‌های مختلف  را دارند. اما در دنیا تنها ۱۱ کشور پرتاب کننده ماهواره هستند. اکثر کشورهای جهان ماهواره‌های مورد نیاز خود را خریداری یا اجاره می‌کنند و سپس با پرداخت هزینه به کشورهای دیگر آنها را به مدار زمین می‌فرستند. ایران از مدت‌ها پیش تصمیم گرفت که با تحریم‌های صورت گرفته خودش به صورت مستقل اقدام به ساخت و پرتاب ماهواره کند.