گزارش
اتوبوس‌های خواب برای بی‌خانمان‌ها
همشهری از روند جمع‌آوری کارتن‌خواب‌ها در شهر و انتقال آنها به گرمخانه‌ها یا اتوبوس‌های سیار توسط نیروهای شهرداری خبر می‌دهد
زهرا کریمی - خبر‌نگار
عقربه‌های ساعت، 10شب را نشان می‌دهد. در سرمای استخوان‌سوز یک شب سرد زمستانی، افراد بی‌خانمان با رسیدن ون گشت مددکار شهر، بدون معطلی سوار می‌شوند تا از سوز سرما در امان باشند. استقبال آنها برای رفتن به گرمخانه‌ها آنقدر بالاست که ظرف چندثانیه کف ماشین کنار هم می‌نشینند و منتظر حرکت می‌شوند تا زودتر به شام و جای خواب گرم برسند. اینجا پایانه خاوران در شرق پایتخت است. قرار هر شب مددکاران با مددجویان برای انتقال آنها به گرمخانه‌های شهر رأس ساعت 10شب به بعد است. تعدادی از ون‌ها به‌دلیل تقاضا، مراجعه و قرار‌های از پیش تعیین شده هر شب به پایانه خاوران و اطراف آن سر می‌زنند، چرا که بسیاری از این افراد بی‌خانمان خودشان را با اتوبوس‌های بی‌آرتی به آنجا می‌رسانند، اما در این میان عده‌ای هم هستند که تمایلی به گرمخانه رفتن ندارند و حاضرند شب را تا صبح در بیغوله‌هایی بگذرانند که برای خودشان زیر پل یا نقاط کور شهر درست کرده‌اند. «علی»، جوان 37ساله، چند سالی است شب‌ها را در خیابان می‌خوابد و چندان به گرمخانه رفتن تمایلی ندارد. «سلمان» که کنار دستش مشغول شعله‌ور نگه داشتن آتش است هم با او هم‌عقیده است و خواسته‌ای بیشتر از کمپ رفتن دارد. او درحالی‌که پتویی روی دو نفرشان می‌کشد، می‌گوید: «به یکی بگویید بیاید مرا به کمپ ببرد، می‌خواهم سالم شوم. خسته شده‌ام، آواره‌ام و دلم می‌خواهد درست زندگی کنم، اما فقط مرا به گرمخانه می‌برند و صبح دوباره بدون هیچ حامی و خانواده‌ای باید زندگی کنم.» او از مسئولان می‌خواهد برای افرادی مثل او فکری اساسی کنند تا بعد از ترک اعتیاد، شغل داشته باشند و روی پای خودشان بایستند.
گرمخانه‌ها خانه امید ما هستند
ساعت از 10گذشته و ون‌ها و مینی‌بوس‌های سازمان رفاه، خدمات، مشارکت اجتماعی شهرداری همین که خودروها پر می‌شود راه می‌افتند و در مسیر گرمخانه با مشاهده افراد بی‌خانمان آنها را هم سوار می‌کنند. سرمای بی‌رحم این شب‌های تهران رمق را از کارتن‌خواب‌ها گرفته است. بعضی از آنها توان بالا آمدن از پله ون را ندارند و با کمک مددکار و پلیس همراه، سوار می‌شوند. مرد میانسالی که سر و لباسی بهتر از بقیه دارد، می‌گوید: « اگر توجه شهرداری به ما نبود، خدا می‌داند که الان ما زنده بودیم یا نه. خانه امید ما گرمخانه‌های شهر است، در گرمخانه به ما لباس تمیز، غذا، بالش و پتو می‌دهند و جانمان از این سرمای بی‌امان محفوظ است.»
با این حال فضا و امکانات شهرداری هم برای کارها زیاد نیست؛ «اگر قبل از ساعت شب9برسیم شام گرم می‌خوریم و روی تخت می‌خوابیم، اما اگر بعد از ساعت 9برسیم باید روی زمین بخوابیم.» جوانی که موهایی ژولیده دارد، لباسش را بالا می‌زند و بخیه‌های روی شکمش را نشان می‌دهد و می‌گوید: «مدتی پیش داشتم از دل‌درد در گوشه خیابان تلف می‌شدم که همین آقایان با ون بالا سرم آمدند و فورا مرا به اورژانس و اتاق عمل بردند و 17میلیون هزینه عملم را شهرداری پرداخت کرد.» حالش حالا خوب شده و بیشتر مراقب خودش است: «شب‌ها خودم را با اتوبوس‌های بی‌آرتی از شوش به پایانه می‌رسانم و حاضرم کف گرمخانه خاوران یا ازگل بخوابم تا اینکه روی زمین کثیف گوشه خیابان از سرما منجمد شوم. شب غربت بدی دارد و کمتر کسی درک می‌کند که بی‌خانمانی چه درد بی‌درمانی است.» حسرت خرید و لباس گرم بر دلش مانده: «نیاز به کاپشن و لباس‌های مرتب داریم تا بتوانیم مثل بقیه در شهر تردد کنیم اما...» مرد میانسالی حرف او را قطع می‌کند و می‌گوید: «تو جوانی، اگر اعتیاد نداری برو کار کن و از مسئولانی که جای گرم برای ما فراهم کردند انتظار لباس نو نداشته باش!»
مددجوها به ما اعتماد کرده‌اند
پیگیری شهرداری در ساماندهی معتادان و بی‌خانمان‌ها در سال‌های اخیر به‌تدریج اعتماد آنها را جلب کرده و آنها که سرپناهی در این کلانشهر ندارند، حالا بی‌صبرانه منتظرند تا دوباره به گرمخانه‌ها بروند. «علی‌اصغر ذبیحی» یکی از مددکاران باسابقه سازمان با تجربه‌ای که از گشت‌های ویژه در شهر دارد، درباره سختی‌های این فعالیت در شهر می‌گوید: «سختی‌های کار بستگی به مددجویان دارد. در یک دوره‌ای ترس از این داشتند که آنها را به جای گرمخانه به کمپ‌های اعتیاد ببریم؛ برای همین به شیوه‌های مختلف به ما حمله می‌کردند، اما به مرور با خدماتی که در گرمخانه‌ها دریافت کرده‌اند، اعتمادشان جلب شده و با استقبال به آنجا مراجعه می‌کنند. این افراد برحسب مشکلاتی که دارند به گرمخانه‌های مخصوص انتقال داده می‌شوند تا آسیبی آنها را تهدید نکند.»
20اتوبوس برای پناه دادن به افراد بی‌خانمان در شب‌های سرد سال
به تازگی آنچه در شهر جلب توجه می‌کند حضور اتوبوس‌های شرکت واحد در میادین مرکزی و شلوغ شهر است که روی آنها بنرهایی نصب شده با عنوان اتوبوس خواب. به‌گفته احمد احمدی‌صدر، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، این اتوبوس‌ها در شب‌های سرد سال برای حمایت از افراد بی‌خانمان به‌صورت موقت در 20نقطه از شهر جانمایی شده‌اند.
احمدی‌صدر، با اشاره به فعالیت این اتوبوس‌ها به همشهری می‌گوید: «این سازمان برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ساماندهی افراد بی‌خانمان در شهر برنامه‌های جامعی را با دستور شهردار تهران در دستور کار قرار داده است و تشکیل قرارگاه اجتماعی ازجمله آنهاست. برای این قرارگاه، جلسات مفصلی در جهت نظام‌‌مند شدن آن برگزار شده و اگر کار با دقت انجام شود شاهد نتیجه مثبتی بعد از این سال‌ها در تهران خواهیم بود. برنامه این است که ضمن جمع‌آوری و جذب متجاهران از شهر تهران آنها به مراکزی بروند که با یک مکانیسم تربیتی نگهداری و سپس به جامعه بازگردند. اگر برای اجرای این طرح‌ها برنامه فرهنگی و تربیتی نداشته باشیم، نتیجه ثمربخشی را نمی‌گیریم. آنها در این پروسه پس از دریافت برنامه‌های تربیتی و فرهنگی سم‌زدایی می‌شوند و سپس با آموزش مهارت‌های لازم مقدمات اشتغال‌زایی برایشان فراهم خواهد شد. رویکرد طرح «زمستان گرم» نمونه دیگری برای اهداف این برنامه است. در واقع افرادی که به هر دلیل دچار آسیب شده‌اند و خانه و آشیانه‌ای ندارند در این طرح ساماندهی می‌شوند.» او ادامه می‌دهد: «اکنون برای حمایت و در راستای اهدافمان 2 نوع خدمات دیگر پیش‌بینی شده که نتیجه آن در طولانی مدت قابل ارزیابی است. قدم اول، خدمات سرویس‌های گشت در مناطق 22گانه تهران است؛ چنانکه خودروها به هنگام گشت‌زنی، افراد بی‌خانمان را مشاهده کنند و یا از طریق سامانه 137، پاتوقی به آنها اطلاع داده شود در اسرع زمان مراجعه و اقدام به جمع‌آوری و انتقال آنها به گرمخانه‌ها می‌کنند.
اقدام دیگر سازمان در شب‌های سرد، جانمایی 20اتوبوس در نقاط شلوغ شهر است تا این افراد دسترسی راحت‌تری برای مراجعه به یک سرپناه را در شهر داشته باشند. این طرح تا زمانی ادامه دارد که سرما جان و سلامت کارتن‌خواب یا معتاد متجاهری را تهدید نکند.»
نیازی به ساخت گرمخانه در شهر نداریم
با توجه به استقبالی که افراد متجاهر و کارتن‌خواب از گرمخانه‌ها در شب‌های سرد سال دارند، مددکاران در 20گرمخانه موجود در شهر بیش از ظرفیت موجود پذیرای این افراد هستند؛ به‌گونه‌ای که کف سالن‌ها از بی‌خانمان‌ها پر می‌شود. مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی در پاسخ به این سؤال که آیا نیاز به ساخت گرمخانه در شهر داریم، می‌گوید: «در واقع هدف ما کاهش تعداد گرمخانه در شهر است. برای رسیدن به این هدف، در تلاشیم با برنامه جامع قرارگاه اجتماعی از تعداد افراد متجاهر و بی‌خانمان در شهر بکاهیم و به واسطه آن به مرور زمان در آینده دیگر نیازی به گرمخانه در شهر نخواهیم داشت. در برنامه آتی در نظر داریم بیشتر پذیرای مسافران در همراه‌سراها باشیم. بیمارانی که به تهران تشریف می‌آورند، خانواده‌هایشان دغدغه مکان مناسب برای استراحت دارند که سعی ما بر این است مشکلات آنها را تسهیل کنیم.» احمد احمدی‌صدربا اشاره به اجرای طرح‌های دیگر در راستای کاهش آسیب برای همه اقشار جامعه، در ادامه می‌گوید: «مسئله دیگر در حوزه آسیب‌ها وجود کودکان کار در زمستان است که نیاز به ساماندهی دارند. کودکانی در چهارراه‌های شهر مشغول به کارند که به لحاظ اجتماعی باید حمایت شوند؛ بنابراین برای آنها بستری را ترتیب داده‌ایم تا جذب مراکز پرتو شوند و بتوانند زیرنظر مددکاران سطح علم و دانش خود را افزایش دهند.»
مکث
برنامه رصد خودروهای گشت مددکار شهر
3نوبت گشت در پایتخت برای جمع‌آوری افراد بی‌خانمان
8دستگاه ون و مینی‌بوس ساعت 6تا 14
10دستگاه ون و مینی‌بوس ساعت 14تا 22
13دستگاه ون و مینی‌بوس ساعت 22تا 6صبح
20گشت اتوبوس خواب در نقاط حادثه‌خیز شهر (میدان شوش، تجریش، خلازیر، باغ آذری، پایانه خاوران، پایانه آزادی، پایانه جنوب و ... )
ساعت کار اتوبوس‌ها: 10شب تا 6صبح با حضور یک مددکار، خدمات مشاوره ارائه می‌دهد.
در همینه زمینه :
