پرونده محصولات کشاورزی برگشتی روی میز مجلس

 علی ابراهیمی- خبرنگار

بازتاب‌های برگشتی محصولات کشاورزی از بازارهای صادراتی، موجب واکنش مجلس و اقدام بهارستان برای بررسی این پرونده شد. دیروز در پی اعلام اخطار قانون اساسی یک نماینده در صحن مجلس، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس از بررسی پرونده مربوط به کالاهای کشاورزی برگشتی در جلسه 21دی‌ماه پارلمان خبر داد. پیش از این، همشهری در گفت‌وگو‌های جداگانه با مسئولان سازمان حفظ نباتات، خانه کشاورز و وارد‌کنندگان سموم، حواشی و دلایل برگشت خوردن محموله‌های صادراتی کشاورزی، نظیر فلفل دلمه از روسیه، سیب‌زمینی از ترکمنستان و ازبکستان و کیوی از هند و چین را بررسی کرد. فعالان صنفی علت برگشت خوردن محصولات مذکور را تغییر پروتکل‌های بهداشتی کشورهای مقصد صادراتی و کوتاهی صادر‌کنندگان قلمداد می‌کنند، اما برخی دیگر استفاده بی‌رویه از سموم بی‌کیفیت را عامل بروز این مشکلات می‌دانند. با محسن علیزاده، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم.

واکنش مجلس به برگشت خوردن محصولات کشاورزی صادراتی چیست؟
یکی از وظایف و مسئولیت‌های وزارت جهادکشاورزی تولید محصولات سالم و استاندارد، نه‌تنها برای صادرات، بلکه برای تامین امنیت غذایی در بازار داخلی است تا با عرضه اینگونه محصولات، سلامت جامعه تضمین شود. یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید صورت بگیرد، نظارت دقیق وزارت جهادکشاورزی بر همه مراحل کاشت، داشت و برداشت این محصولات و به‌طور کلی رصد و پایش میزان مصرف کود و سم در تولید محصولات کشاورزی است. به‌طور مشخص، وظیفه نظارت بر میزان مصرف کود و سم برعهده سازمان حفظ نباتات است یا اینکه باید چنین وظیفه‌ای از طریق برون‌سپاری به کلینیک‌های گیاه‌پزشکی واگذار می‌شد، اما متأسفانه هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. با این شرایط بخشی از محصولات کشاورزی به‌دلیل نبود نظارت بر میزان مصرف سم و کود در بازار داخلی عرضه شده و بخش دیگری از این محصولات راهی بازارهای صادراتی شده است. در زمینه محصولات کشاورزی صادراتی نیز باید نظارت و اندازه‌گیری دقیقی انجام می‌شد، اما قرنطینه درستی شکل نگرفته است؛ در نتیجه متأسفانه شاهد برگشت خوردن این‌گونه محصولات از بازارهای هدف صادراتی هستیم.
به‌طور مشخص چه دستگاه‌هایی در این زمینه کوتاهی کرده‌اند؟
مقصر اصلی این اتفاق سازمان حفظ نباتات است؛ زیرا نظارت‌های لازم را در مراحل تولید و صادرات این‌گونه محصولات نداشته‌است. این سازمان باید حداقل در مبادی خروجی بر قرنطینه و کنترل محصولات کشاورزی صادراتی نظارت می‌کرد، اما در این مرحله از وظایف نظارتی خود خارج شده است. طبق بررسی‌های انجام‌شده متأسفانه این سازمان به‌دنبال ایجاد رانت بوده که از محل واردات رانتی سموم بی‌کیفیت، اتفاق می‌افتد.
به‌طور مشخص مجلس چه اقدامی برای برخورد با اینگونه تخلفات انجام خواهد داد؟
طبق قانون اساسی، برنامه ششم و احکام دائمی، انجام این امور، تکلیف قانونی وزارت جهادکشاورزی بوده است. این وزارتخانه باید برای تامین امنیت غذایی از طریق تولید و عرضه محصولات سالم اقدام کند. با این روند باید وزیر جهادکشاورزی به مجلس گزارش بدهد که علت این اتفاق چه بوده است و در ادامه نیز به جبران این کاستی‌ها ملزم باشند. آقای سعادتی‌نژاد قبلا از همکاران ما بوده، اما مجلس با هیچ‌کس تعارف ندارد.
اما مسئولان وزارت جهاد و واردکنندگان، مشکلات تامین سموم به‌روز، به‌دلیل تحریم‌ها را، عامل کیفیت پایین سموم و بی‌اطلاعی کشاورزان و صادر‌کنندگان را علت باقی‌ماندن سم روی محصولات صادراتی می‌دانند. نظر شما چیست؟
این را به‌شدت رد می‌کنم باید مسئولان پاسخ دهند که چرا در واردات سموم آماده و تکنیکال‌های تولید داخلی سم انحصار ایجاد کرده‌اند. اگر وارد‌کنندگان کنونی سموم و تکنیکال‌ها توانایی واردات سموم به‌روز و باکیفیت را ندارند چرا اجازه نمی‌دهند تا سایر افرادی که توانمندی دارند، به انجام این کار اقدام کنند. باید وزارت جهادکشاورزی این‌گونه رانت‌ها و مفاسد در واردات سم را از بین ببرد. برای رفع این رانت و انحصار دیروز موضوع واردات سموم و تکنیکال‌ها را به هیأت مقررات‌زدایی ارجاع دادم، از آنجا که خودم عضو این هیأت هستم، موضوع را دنبال خواهم کرد تا رانت در واردات سموم کشاورزی از بین برود.
به‌روزرسانی پروتکل‌های واردات محصولات کشاورزی در برخی کشورهای هدف از دیگر دلایل برگشت خوردن این محصولات اعلام می‌شود، نظر شما چیست؟
این توجیه نیز قابل‌قبول نیست؛ زیرا استانداردهای میزان باقیمانده سموم و نیترات در محصولات کشاورزی برای همه کشورهای دنیا یکسان است و باید این محصولات مطابق با استانداردهای مذکور تولید و عرضه شود. کاری نداریم که پروتکل‌های مثلا کشور روسیه برای واردات محصولات کشاورزی چه تغییری کرده است؛ زیرا استاندارد محصولات سالم کشاورزی در تمام کشورهای دنیا یکسان است. مهم آن است که میزان باقیمانده سموم و آفات در محصولات کشاورزی صادراتی بیش از حد مجاز نباشد، وقتی محصول سیب‌زمینی به‌دلیل نیترات بالا یا فلفل دلمه به‌دلیل باقیمانده سموم برگشت می‌خورد به‌معنای آن است که در همه مراحل تولید و داشت و قرنطینه دقت لازم برای صادرات محصولات استاندارد صورت نگرفته است.
به‌نظر شما علت محرمانه ماندن نتایج آزمایش‌های بهداشتی محصولات کشاورزی چیست؟ آیا نباید در این زمینه به مردم اطلاع‌رسانی شود؟
در این زمینه موضوع محرمانه‌ای نداریم. باید مردم از کیفیت محصولات کشاورزی تولید شده اطمینان داشته باشند؛ ضمن اینکه مدیران مسئول در این زمینه وقتی مطمئن می‌شوند که یک محصول از نظر باقیمانده سموم یا نیترات و آفات با مشکل استاندارد مواجه است، باید ضمن جلوگیری از صادرات این محصول، از عرضه آن در بازار داخلی نیز خودداری کنند؛ زیرا باید مردم بدانند که در سفره‌های خود چه محصولی مصرف می‌کنند. متأسفانه اکنون محصولات کشاورزی به‌صورت سنتی از مزارع برداشت و بدون کمترین نظارت و کنترلی از طریق مراکز عرضه مستقیم یا میوه‌فروشی‌ها به‌دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. مسئولان اعلام کنند که در کدام‌یک از مراحل تولید و بازاررسانی محصولات کشاورزی داخلی کنترل و نظارت لازم بر سلامت این اقلام صورت می‌گیرد.
وزارت جهادکشاورزی خود را تا مرحله صدور گواهی بهداشتی محصولات مسئول دانسته و بررسی میزان مواد موجود در آن را وظیفه سازمان غذا و دارو و صادر‌کنندگان می‌داند. این رویکرد تا چه حد درست است؟
 به هر دلیلی نباید امنیت و سلامت غذایی مردم با عرضه محصولات کشاورزی غیراستاندارد به خطر بیفتد. در این زمینه دولت مسئول است و تفاوتی نمی‌کند که کدام‌یک از دستگاه‌های دولتی مانند وزارت جهادکشاورزی یا سازمان غذا و دارو موظف به انجام نظارت‌های لازم هستند. درست نیست که به‌دلیل پاسکاری وظایف مذکور بین 2دستگاه دولتی سلامت مردم و بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی به خطر بیفتد. حتی اگر چنین رویکردی درست باشد نیز باید وزارت جهادکشاورزی، وزارت بهداشت را برای کنترل کیفیت این محصولات همراه کند و با اطمینان از سلامت کیفیت این‌گونه محصولات عرضه شود. به‌رغم همه این موضوعات فکر می‌کنم که در تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، اکنون هیچ‌گونه توصیه ترویجی، نظارتی یا کنترلی بر میزان مصرف سموم و کودهای شیمیایی در تولید محصولات مختلف کشاورزی وجود ندارد. این در حالی است که در سال‌های گذشته کلینیک‌های کشاورزی با هدف کنترل میزان و کیفیت سموم و کود موردنیاز برای تولید محصولات توسط کشاورزان راه‌اندازی شد، اما متأسفانه اکنون این موضوع که از وظایف اصلی سازمان حفظ نباتات بوده، اجرایی نشده است.
برخی خبرها از استفاده افزودنی‌های غیرمجاز برای تولید و برداشت بیشتر برخی محصولات مانند سیب‌زمینی و پیاز حکایت دارد، برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
اینکه یک کشاورز برای برداشت بیشتر محصول در زمین اجاره‌ای از میزان کود بیشتر یا برخی افزودنی‌های غیرمجاز مانند اسید برای غده‌آوری زودتر و بیشتر محصول سیب‌زمینی استفاده کند، برعهده وزارت جهادکشاورزی یا بهداشت است. متأسفانه وزارت جهادکشاورزی در همه سال‌های گذشته در انجام این‌گونه وظایف قانونی خود برای تولید با کیفیت محصولات کشاورزی سهل‌انگاری کرده و اکنون نیز سازمان حفظ نباتات به‌طور متمرکز رانت‌ها و ویژه‌خواری‌هایی را برای برخی وارد‌کنندگان سموم و آفت‌کش‌ها به راه انداخته که اجازه اصلاح روند این روش نادرست و رفع مشکلات کنونی تولید و عرضه محصولات کشاورزی سالم برای تامین امنیت غذایی را نمی‌دهند. برای اینگونه افراد تنها سودهای هنگفت نه جان مردم از اهمیت برخوردار است و تلاش می‌کنیم تا با پیگیری این مشکلات در مجلس، وزارت جهادکشاورزی را به وظایف اصلی خود در زمینه تولید و عرضه محصولات کشاورزی استاندارد و ایمن بازگردانیم.