قدم‌‌های مهم برای عملیاتی شدن جیمز وب
تلسکوپ فضایی جیمز وب در مسیر طولانی خود مرحله به مرحله اموراتش را با موفقیت طی می‌کند
ساسان شادمان منفرد- خبر‌نگار
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا با موفقیت یک آنتن حیاتی را تنها یک روز پس از پرتاب در روز کریسمس به فضا مستقر کرد. همچنین عملیات باز شدن سپر خورشیدی بزرگ‌ترین تلسکوپ فضایی تاریخ بشر هم شروع شده است که قدمی مهم در مسیر عملیاتی‌شدن جیمزوب به‌حساب می‌آید. این سپر خورشیدی به اندازه یک زمین تنیس است.
به‌گزارش وب‌سایت اسپیس، تلسکوپ فضایی چیزی را آشکار کرد که دانشمندان آن را مجموعه آنتن گیمبالی می‌نامند که دیش داده با سرعت بالا را که مسئول ارسال مشاهدات وب از کیهان اولیه به زمین است، حمل می‌کند. وب روز شنبه بر فراز موشک آریان5 از یک پایگاه فضایی در جزایر گویان فرانسه به فضا پرتاب شد. مقامات ناسا در به‌روزرسانی ماموریت خود نوشتند: «این آنتن برای ارسال دست‌کم 28.6گیگابایت از داده‌های علمی از این تلسکوپ، 2بار در روز استفاده خواهد شد. تیم اکنون حرکت مجموعه آنتن را آزاد و آزمایش کرده است. کل فرایند این برنامه حدود یک‌ساعت طول کشید. این تلسکوپ فضایی 10میلیارد دلاری برای مطالعه نخستین ستاره‌های کیهان و دیگر اسرار کیهانی طراحی شده است. این بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپی محسوب می‌شود که تاکنون به فضا پرتاب شده است.»
روزهای حساس
استقرار آنتن آخرین مرحله از یک‌سری مراحل یک‌ماهه برای آماده‌سازی تلسکوپ فضایی برای ماموریت رصدی در اعماق فضا بود. وب هم‌اکنون در سفری 29روزه به نقطه پایداری در فضا به نام نقطه لاگرانژ2 یا L2 است که نزدیک به یک‌میلیون مایل (1.6میلیون‌کیلومتر) از زمین فاصله دارد. از آنجاست که تلسکوپ فضایی مادون قرمز جهان را رصد خواهد کرد. براساس به‌روزرسانی ناسا، علاوه بر استقرار و آزمایش آنتن، کنترل‌کننده‌های پرواز وب برای نخستین‌مرتبه دماسنج و فشارسنج تلسکوپ را فعال کردند. این دو وسیله سنجش به کنترل‌کننده‌های پرواز اجازه می‌دهد تا دما و سلامت ساختار تلسکوپ فضایی جیمزوب را در روزهای آینده بررسی کنند. خواندن دقیق دما و بارهای ساختاری وب برای دانشمندان و مهندسان ماموریت، بسیار مهم است، زیرا یکی از دردناک‌ترین دوره‌ها برای تلسکوپ فضایی هنوز در پیش است؛ استقرار آفتاب‌گیر عظیم آن. تلسکوپ فضایی جیمز وب یک رصدخانه مادون قرمز است که برای انجام دقیق‌ترین مشاهدات تاکنون طراحی شده است، اما تنها در صورتی که بتوان آن را به اندازه کافی سرد نگه داشت، موفق به انجام چنین کاری خواهد شد. برای انجام این کار، وب یک آفتاب‌گیر بزرگ چند لایه به اندازه یک زمین تنیس را باز کرده که در 8روز اول پس از پرتاب، به‌صورت مرحله‌ای در حال گسترده‌شدن است. همانگونه که انتظار می‌رفت نخستین گام در این فرایند استقرار از سه‌شنبه (28دسامبر) یعنی 3روز پس از مأموریت آغاز شد. گام فوری بعدی برای تلسکوپ فضایی وب، دومین تصحیح میانه مسیر بود؛ مانوری که برای اصلاح مسیر آن به‌سمت L2 طراحی شده است. این مانور هم که دومین مانور از 3مانور برنامه‌ریزی‌شده است، اواخر روز دوشنبه تکمیل شد.
عبور از مدار ماه
اکنون بسیار فراتر از مدار ماه، تلسکوپ فضایی جیمزوب مجموعه‌ای از مراحل مختلف را برای بازکردن ایمن آفتاب‌گیر شکننده رصدخانه آغاز کرده است. آفتاب‌گیر پنج‌لایه، برای جلوگیری از تابش نور خورشید و خنک‌کردن لنز و ابزار وب تا 50درجه زیر صفر مطلق یا منفی 370فارنهایت لازم است. تنها در این صورت است که تلسکوپ قادر خواهد بود نور مادون قرمز ضعیف نسل اول ستارگان و کهکشان‌ها را ثبت کند. استقرار سایبان یکی از خطرناک‌ترین جنبه‌های این ماموریت 10میلیارد دلاری درنظر گرفته می‌شود، یکی از مواردی که به‌سادگی باید طبق برنامه عمل کند؛ در غیر این صورت قدرت علمی تلسکوپ فضایی وب تنزل می‌یابد. آزمایش‌های فوق‌العاده‌ای روی زمین انجام شد تا اطمینان حاصل شود که استقرار طبق برنامه عمل می‌کند، اما هیچ تضمینی در این خصوص وجود نخواهد داشت.
بیانیه ناسا
ناسا در بیانیه‌ای در این خصوص گفت که تلسکوپ جیمزوب حالا پس از پیاده‌سازی موفقیت‌آمیز پالت‌های یکپارچه جلو و عقب کم‌کم به شکلی که در نهایت مدنظر ماست نزدیک می‌شود. این سازمان که در پروژه وب با سازمان فضایی اروپا و کانادا همکاری می‌کند، عملیات گشایش سپر جلویی را ساعت۲۱:۵۰ سه‌شنبه به وقت تهران انجام داد و بعد در ساعت۰۳:۵۵ بامداد سپر عقبی را باز کرد. اگرچه بازکردن هر قسمت از سپر حدود ۲۰دقیقه طول کشید، اما فرایند آماده‌سازی این عملیات ساعت‌ها زمان لازم داشت. ناسا می‌گوید هنوز باید گام‌های بیشتری برداشته شود تا سپر خورشیدی جیمزوب به بهره‌برداری کامل برسد. پیش‌بینی شده که این فرایند دوازدهم دی‌ماه تکمیل شود. سپس نوبت به گشایش آینه‌های طلایی تلسکوپ می‌رسد که مرحله بسیار حساس و نفس‌گیری به‌حساب می‌آید.
