سنگینی 30کوه زباله بر ریه‌های سبز ایران

سیدمحمد فخار - خبر‌نگار

 تبعات دفن زباله در جنگل‌های هیرکانی که مهم‌ترین منبع تامین اکسیژن ایران محسوب می‌شوند، این روزها چنان حاد شده که به نطق نمایندگان مجلس نیز راه یافته است. حدود 30سال است که دفن غیراصولی زباله در شهرهای شمالی کشور، به یک بحران بزرگ محیط‌زیستی تبدیل شده و با توجه به تأثیر مستقیم آلودگی این زباله‌ها بر آب، خاک، گیاهان و جانوران، تعلل در ساماندهی این امر می‌تواند تبعات سنگینی بر زندگی مردم شمال داشته باشد.
منطقه جنگلی اندرگلی شیرگاه، منطقه جنگلی کلاکولی رامسر، ساحل محمودآباد، حاشیه رودخانه تلار، جنگل‌های عباس‌آباد، چالوس و نوشهر و سایت جنگلی نور با دپوی ۵۰۰ هزار تن زباله، دیگر مناطق بحرانی دپو و دفن زباله در کشور هستند که جنگل‌های هیرکانی را به سرعت رو به زوال می‌برند.
سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز اعلام کرده است که هم‌اکنون ۳۰سایت دپو و دفن زباله در جنگل‌های هیرکانی وجود دارد که هریک کوهی از زباله را یدک می‌کشند و نزدیک 3دهه از تشکیل آنها می‌گذرد. روزانه به واسطه حجم ورود‌ بسیار زیاد زباله به این مناطق که قرار است آینده حیات در ایران را تضمین کنند و به‌زعم یونسکو، میراث زیست کره محسوب می‌شوند، زیر کوه زباله‌ها دفن می‌شوند.
هشدار نماینده مجلس
دیروز، نماینده مردم رشت در مجلس در نطق پیش از دستور خود خبر از شرایط حاد یکی از سایت‌های دفن زباله در جنگل‌های هیرکانی داد. محمدرضا احمدی گفت: منطقه‌ای به نام سراوان شامل ۲۰ هکتار جنگل در بخش سنگر در رشت است که حالا به سایت بزرگ زباله گیلان تبدیل شده است. این جنگل ۲۰ هکتاری، می‌توانست اکسیژن منطقه را تولید کند، اما در هر ثانیه حداقل ۱۵ لیتر زهرابه از آن استخراج می‌شود که نتیجه آن نابودی 2رودخانه شهر رشت، یعنی گوهررود و زرجوب و جاری شدن شیرابه در سیاه اسطلخ رشت، تالاب انزلی و در نهایت دریای خزر خواهد بود.

جزئیات سایت سراوان
در سایت سراوان چه می‌گذرد؟ آخرین آمار ارائه‌شده توسط شورای شهر رشت نشان می‌دهد، روزانه 1700تن زباله در مناطق شهری و روستایی گیلان تولید می‌شود و در این میان بیشترین تولید زباله در روز، مربوط به کلانشهر رشت است که در ایام نوروز حدود ۲۵۰ تن زباله به میزان تولید زباله این استان در روز افزوده می‌شود.
منطقه سراوان در ۱۷کیلومتری رشت با محیطی جنگلی و در جوار جنگل‌های هیرکانی، حالا میزبان دپو و دفن زباله رشت و چند شهرستان دیگر است که امروزه کوه زباله آن به ارتفاع بیش از ۷۰متر رسیده است و بیش از 3دهه هر روز تا 1100تن زباله شهرنشینان و روستانشینان را در دل خود جای می‌دهد. البته در سایر نقاط گیلان نیز زباله در حساس‌ترین مناطق از حاشیه تالاب گرفته تا ساحل دریا و حاشیه رودخانه‌ها و مناطق جنگلی و در ارتباط با آب‌های زیرزمینی دفع می‌شود که معضلات محیط‌زیستی و بهداشتی بسیاری را برای مردم به‌وجود می‌آورد. در سایت سراوان مشکلات متعدد محیط‌زیستی وجود دارد که بخشی از آن منجر به خسارت به منابع طبیعی کشور می‌شود. روی دیگر این سکه، ورود شیرابه زباله‌های سراوان به‌عنوان یکی از عوامل آلایندگی اکوسیستم‌های ارزشمند و در نهایت رسیدن شیرابه‌ها به تالاب انزلی است.
شهرداری رشت ابتدای پاییز امسال اعلام کرد که از 1100تن زباله ورودی روزانه سراوان، ۵۰۰ تن متعلق به شهر رشت و مابقی متعلق به سایر شهرها و روستاهای اطراف است. البته طبق اعلام این نهاد، راه‌اندازی دستگاه زباله‌سوز، افزایش ظرفیت کارخانه کودآلی و بهره‌برداری از تصفیه‌‌خانه شیرابه، مطالبه عموم مردم به‌ویژه ساکنان منطقه سراوان است و شهرداری باید آن را اجرا کند، اما درصورت اجرای چنین پروژه سنگین مالی و مدیریتی هم تنها ۵۵۰ تن زباله روزانه قابل مدیریت و ساماندهی خواهد بود.

وضعیت وخیم جنگل‌های هیرکانی
اینکه پنداشته شود تنها نقطه درگیری جنگل‌های شمال و معضل زباله به منطقه سراوان خلاصه می‌شود، کاملا اشتباه است. در استان مازندران نیز معضل دفن زباله وجود دارد و آنطور که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز اعلام کرده است، فقط در منطقه جنگلی انجیلسی بابل‌کنار مازندران، روزانه ۲۸۰ تن زباله از شهرهای بابل، زرگرشهر، گتاب، امیرکلا، گلوگاه و روستاهای مجاور جمع‌آوری و دفع می‌شوند.
سایت دپوی زباله انجیلسی در سال ۷۷ تاسیس شد و قرار بود تنها برای دپوی زباله در حجم ۷۰ تن در روز به شرط انجام عملیات کمپوست مورد استفاده قرار گیرد، اما این میزان هم‌اکنون 4برابر شده است. همزمان با افزایش حجم زباله، عملیات کمپوست نیز به دلایل مختلف براساس برنامه صورت نگرفت و فقط برای حجم بسیار کمی از زباله انجام می‌شود.
به‌علت قرار گرفتن محل دپوی زباله در دل جنگل، پرندگان بسیاری از این محل تغذیه می‌کنند و افزایش تولیدمثل این پرندگان اغلب گوشتخوار به‌علت تغذیه از زباله‌ها باعث بروز نوعی آفت برای سایر پرندگان و حیوانات کوچک‌جثه‌ که شکار آنها می‌شوند، شده است. این پرندگان زباله‌ها را از محل دپو بر درختان باقی می‌گذارند یا به حیاط خانه‌ها و باغ‌های اهالی روستا منتقل و از آنها تغذیه می‌کنند و باعث بروز مشکلات برای ساکنان اطراف محل دپوی زباله و خشک شدن بسیاری از درختان شده‌اند.
شیرابه‌ها نیز به‌عنوان آلوده‌ترین سیال ممکن از محل دپو، بدون انجام عملیات تصفیه خارج شده و بخشی به خاک جنگل نفوذ و بخشی به سمت جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی پایین‌دست حرکت می‌کند و از آنجا به رودخانه بابل‌رود و سپس به دریای خزر سرازیر می‌شود. خبرگزاری ایرنا‌ ماه گذشته در این‌باره نوشت: در میان اهالی روستاهای پایین‌دست منطقه، بیماری‌ سرطان پس از تاسیس دپوی زباله انجیلسی شیوع فراوانی داشته است.