بترس و لذت ببر!

مجتبی یارزمان

سفر، یک واژه کلی است، یک کلمه که معنا و مفهوم گسترده‌ای را در خود پنهان کرده و ابعاد و بزرگی آن به حدی زیاد است که هنوز اسرار سر به مهری دارد که شاید آیندگان از آن پرده بردارند. این ابعاد و پیچیدگی و همچنین علاقه افراد به سفر در هر فرد متفاوت است و بر اساس همین سلیقه‌محوری سبک سفر هر فردی با دیگری متفاوت خواهد بود. برای برخی سفر در آرامش خلاصه می‌شود، برای برخی دیگر در ماجراجویی خلاصه شده؛ بعضی‌ها به دنبال محیط‌های خلوت و دنج هستند و دیگری از جنب‌وجوش مردم لذت می‌برد. و این داستان سبک سفر برای هر فردی به نوعی بروز می‌کند که از تکرار و تجربه چندباره‌اش خسته نخواهد شد. در این گزارش یکی از متفاوت‌ترین و خاص‌ترین سبک‌های سفر را معرفی کرده‌ایم؛ سفری از جنس ماجراجویی همراه با ترس و وحشت. سری زده‌ایم به یک مکان مخوف که روایت‌های ترسناکی از آن بیان شده و بعد از گذشت سال‌ها که آدم‌های زیادی از آن بازدید کرده‌اند، اما هنوز هم برای عده‌ای ترسناک و دلهره‌آور است. دره کال جنی در اطراف شهر طبس یک مکان عجیب و متفاوت است. این تفاوت در شکل و شمایل و اسم آن کاملاً عیان بوده و همین کافی‌ است تا بدانید که قرار است به یک مکان با ویژگی‌های خاص سفر کنید.

خانه جن‌ها
دره کال جنی در استان خراسان جنوبی و نزدیکی شهر طبس قرار دارد و به خاطر شکل و بافت ویژه‌ای که کوه‌ها در اثر فرسایش خاک در طول قرن‌ها به خود گرفته‌اند و این تفاوت چون به صورت معمول نیست مردم و بومیان محلی به آن لقب دره جن‌ها را داده‌اند. حفره‌های فراوان و خطوط مورب و مارپیچ در بدنه کوه‌ها و صدای عجیبی که زمان وزیدن باد در میان حفره‌ها و این خطوط ایجاد می‌شود، در باور عمومی تصوری به وجود آورده بود که در این مکان جن‌ها زندگی می‌کنند و این صدا هم در اثر هیاهوی آنهاست. هرچند این باور تنها به واسطه طرز فکر بومیان و مردمی که از قدیم آنجا سکونت داشته‌اند به وجود آمده اما همین موضوع کافی‌ است تا ترسی همیشگی برای گردشگران و مسافران به همراه داشته باشد و تمام کسانی که می‌خواهند از این دره طبیعی و زیبا بازدید کنند، این تصویر ذهنی همراه‌شان است.

آشنایی با دره
در گویش محلی به دره‌هایی که آب درون آنها جریان داشته باشد کال گفته می‌شود و از آنجا که از میان این دره هم آب عبور می‌کند، به کال جنی معروف شده است. شهر طبس در دل کویر قرار دارد و از هوای گرم و خشکی برخوردار است اما این دره به دلیل وجود رودی که از چشمه ازمیغان وارد آن می‌شود، در بیشتر روزهای سال آب دارد و همین باعث شده تا در دل کویر، تابستان‌ها هوایی مطبوع و در زمستان کاملاً سرد باشد. هرچند در سال‌های گذشته و با توجه به کاهش بارش‌های آسمانی، سهم آب جاری در این رود هم کم شده و در بعضی قسمت‌ها خشک است اما با پیوستن چندین رود کوچک محلی که از کوه‌های اطراف به این دره سرازیر شده‌اند، در بعضی قسمت‌ها از این دره حوضچه‌هایی شکل گرفته که به محل تجمع و کمپینگ دوستداران طبیعت تبدیل شده است. کال جنی نزدیک به 8 کیلومتر طول دارد و در سال 1396 این پدیده طبیعی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

یادگاری از دوران ژوراسیک
این دره عمیق که به شکل V قرار دارد، مجموعه‌ای از فرورفتگی‌ها، برجستگی‌ها، حفره‌ها و شیارهای کوچک و بزرگ است که در طول سالیان طولانی به وجود آمده است. البته تاریخ‌شناسان اعتقاد دارند که این دره یک گسل است و تنها اشکال روی بدنه کوه‌ها در اثر فرسایش به وجود آمده، اما شکاف اصلی دره در اثر تغییرات بافت زمین که میلیون‌ها سال قبل اتفاق افتاده شکل گرفته و پیدایش آن را به دوران ژوراسیک نسبت داده‌اند. این دره از دو لایه اصلی به نام‌های پرورده و اسفندیار تشکیل شده و در بخش‌های مختلف آن پستی و بلندی‌ها کاملاً متفاوت هستند. در قسمتی از این کال، شیب ملایم و پلکانی به چشم می‌خورد و در برخی قسمت‌های دیگر دیواره‌های بلند و مواج خودنمایی می‌کند که هر کدام زیبایی‌های چشم‌نوازی را به این کال داده‌اند. بسیاری از افرادی که به این دره زیبا سفر کرده‌اند آن را با مناطقی از آمریکا مقایسه می‌کنند و به آن نسخه مینیاتوری «گرند کانیون» در کشور آمریکا می‌گویند که علت اصلی این نامگذاری راه‌ها و مسیرهای پرپیچ و خم و کاملاً متفاوتی است که در این دره دیده می‌شود.

دیدنی‌های کال جن‌ها
دنیای اسرارآمیزی که در این دره وجود دارد غیرقابل کشف و در عین حال شگفت‌آمیز است و در هر دوره‌ای، بومیان و ساکنان این منطقه افسانه‌های متفاوتی را راجع به آن بیان می‌کردند. این خیال‌پردازی‌ها اکثراً زاییده ذهن همان مردم در مواجهه با شکل و شمایل عجیب این دره بوده است. برخی از همین افراد این افسانه‌ها را در گوشه و کنار دیواره‌های کال جنی حکاکی می‌کردند و حالا همین دیوارنگاره‌ها به یکی از آثار مهم تاریخی برای روشن‌کردن بسیاری از معماها در‌باره این منطقه تبدیل شده که قدمت برخی از این نقش‌ها به بیش از هزارسال می‌رسد. از دیگر دیدنی‌هایی که در این دره خودنمایی می‌کند تنوع آب‌وهوایی در پیچ و خم آن است؛ اینجا پر است از حوضچه و آبشار و رود که بافت این منطقه را نسبت به مناطق کویری متفاوت کرده است. همینطور که در دالان‌های پرپیچ‌وخم این دره قدم می‌گذارید آثار طبیعی و تاریخی دیگری هم خواهید دید، غارها و دودکش‌هایی که سابقه تاریخی چند صد‌ساله دارند و برخی توسط انسان و برخی دیگر در اثر فرسایش به وجود آمده است.  همچنین روی برخی از دیوارها حفره‌هایی را می‌بینید که هوش از سرتان خواهد برد؛ این حفره‌ها به طرز ماهرانه‌ای از دل کوه به سمت بالا ایجاد شده که با استفاده از جادستی‌هایی که برای آن تعبیه شده‌اند به سمت بالا حرکت می‌کردند و بعد از گذشت 8-7 متر به تالاری که خود با دو راهرو به آن متصل است می‌رسیدند. اطلاعات دقیقی از آثار و حفره‌های موجود در این دره وجود ندارد و وجود همین دیدنی‌های عجیب، بر افسانه‌های پیرامون آن دامن زده است.