گردش به چپ شیلی

سمیرا مصطفی نژاد - روزنامه‌نگار

گابریل بوریک، سیاستمدار چپگرا و جوانی که با ساماندهی تظاهرات دانشجویی و بعد‌ها اعتراضات ضد‌دولتی شیلی به شهرت رسید، به‌عنوان رئیس‌جمهور بعدی این کشور برگزیده شد. این پیروزی فرایند احیای جنبش چپ مترقی شیلی که از 2سال پیش و با آغاز اعتراضات گسترده شیلی، جان گرفته بود را به نتیجه‌ رساند و میدان سیاست شیلی را برای نخستین بار طی 3 دهه گذشته به چپ متمایل ساخت.
خبر پیروزی بوریک پس از شمارش 99درصد آرا منتشر شد. بوریک با کسب 56درصد آرا، توانست رقیب خود، خوزه آنتونیو کاست را شکست دهد. گابریل بوریک 35ساله پس از این پیروزی به جوان‌ترین رئیس‌جمهور شیلی تبدیل خواهد شد.
انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر شیلی، یکی از متفاوت‌ترین رویداد‌های سیاسی طی دهه‌های گذشته در این کشور بوده است. قدرت در شیلی طی 31سال گذشته و پس از کناره‌گیری «پینوشه» از ریاست‌جمهوری، دائما میان طیف‌های سیاسی سوسیالیست و راست میانه دست به‌دست شده و نوعی اعتدال سیاسی را خلق کرده است. گابریل بوریک و خوزه آنتونیو کاست 2 رقیب انتخابات اخیر اما از احزابی خارج از جریان اصلی سیاست هستند. بوریک، هدایت ائتلاف جدیدی از چپ‌های میانه‌رو را به‌عهده دارد و کاست که او را با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا یا خاویر بولسونارو رئیس‌جمهور کنونی برزیل مقایسه می‌کنند، راستگرای افراطی است. در دور اول انتخابات سراسری شیلی که ‌ماه گذشته برگزار شد، احزاب چپ و راست سنتی شکست سنگینی را متحمل شدند تا بوریک و کاست برندگان اصلی باشند. آرای این 2 اما کمتر از 30درصد بود و انتخابات به دور دوم رفت. هر 2 رقیب در هفته‌های منتهی به دور دوم انتخابات، مواضع خود را برای بالابردن شانس پیروزی و جذب آرای رای‌دهندگان میانه‌رو تعدیل کردند. در نهایت این وعده‌های اقتصادی و اجتماعی بوریک بود که پیروزی قاطعانه‌ای را در برابر کاست برایش به ارمغان آورد.

وعده تحول اقتصادی، برگ برنده بوریک
بوریک وعده متحول ساختن اقتصاد شیلی و آزادسازی آن از سیاست‌های اقتصادی پینوشه را داده است. او به‌واسطه برنامه‌هایی که برای افزایش رشد اقتصادی شیلی ارائه کرده به محبوبیت بسیاری رسیده است. اما در مقابل، به‌خاطر تفاوت زیادی که در برنامه‌های خود میان ثروتمندان و اقشار فرودست جامعه گذاشته، مورد انتقاد واقع شده است. افزایش مالیات اقشار ثروتمند جامعه، تحول نظام بازنشستگی شیلی، کاهش ساعات کار در هفته، کاهش مالیات شرکت‌ها، بهبود نظام آموزشی و بهداشتی و توجه به حقوق مهاجران از دیگر وعده‌های انتخاباتی بوریک است.
کاست برخلاف بوریک وعده‌هایی برای اجرای برنامه‌هایی انضباطی و شبه‌ترامپی را به مردم شیلی داده بود. کاست نماینده راستگرای افراطی شیلی که در این انتخابات 44درصد از آرا را به‌دست آورد، ‌وعده‌هایی نظیر احداث دیوار مرزی برای جلوگیری از ورود غیرقانونی مهاجران و برخورد سختگیرانه با مجرمان داده بود. اقتصادی نبودن این وعده‌ها و نادیده گرفتن اصلی‌ترین بحران شیلی، یعنی اقتصاد، باعث شکست این نامزد راستگرا شد. علاوه بر این، کاست به‌عنوان یکی از هواداران آگوستو پینوشه، دیکتاتور سابق شیلی شناخته می‌شود؛ موضوعی که برای بسیاری از شیلیایی‌ها یک ویژگی منفی به شمار می‌رفت. فعالیت‌های انتخاباتی کاست همچنین تحت‌تأثیر افشا شدن خبر عضویت پدر او در حزب نازی و سمت مشاور ارشد برادرش در دولت پینوشه قرار گرفت.

شیلی روی موج بی‌عدالتی اقتصادی
باوجود اینکه شیلی از نظر درآمد سرانه، یکی از 5کشور برتر آمریکای جنوبی به شمار می‌رود، اما در دهه‌های اخیر اقتصاد این کشور تحت‌تأثیر سیاست قدیمی اقتصاد آزاد پینوشه ضعیف‌تر شده و فقر در این کشور رو به افزایش گذاشته است. شیلی یکی از بزرگ‌ترین شکاف‌های درآمدی جهان را دارد و یک‌درصد از جمعیت 19میلیون نفری این کشور مالک 25درصد از ثروت شیلی هستند. تظاهرات گسترده سال2019 هم در اعتراض به وضعیت اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی و دستمزدی و ایجاد شکاف در دسترسی به خدمات نظام‌های بهداشت و آموزش در این کشور آغاز شد. طی این اعتراض‌ها که به خشونت کشیده شد و تلفات جانی در پی داشت، هزاران نفر از مردم شیلی با حضور در خیابان‌ها و شهرهای مختلف خواستار برکناری دولت، اجرای اصلاحات اقتصادی و تغییر قانون اساسی شدند.
این جنبش بزرگ‌ترین جنبش اعتراضی طی 30سال گذشته، پس از برقراری دمکراسی در شیلی به شمار می‌رود. اعتراض‌های مردمی در نهایت به عقب‌نشینی سباستین پینرا، رئیس‌جمهوری در برابر خواسته‌های مردم منجر شد و برای شیلیایی‌ها 2 همه‌پرسی به ارمغان آورد. در همه‌پرسی اول اکثریت شهروندان شیلیایی به تصویب قانون اساسی جدیدی متفاوت از قانون قدیمی به جا مانده از عصر پینوشه رأی دادند. قوانین جدید توسط هیأتی 155نفره به نام مجلس مؤسسان متشکل از نمایندگانی از تمامی اقشار جامعه، از وکلا، معلمان و زنان خانه‌دار گرفته تا کارگران، نویسندگان و روزنامه‌نگاران نوشته خواهند شد. اعضای این مجلس در انتخاباتی که در اردیبهشت سال‌جاری برگزار شد توسط شهروندان شیلیایی انتخاب شدند؛ انتخاباتی که به شکست سنگین نمایندگان راستگرا و پیروزی نمایندگان مستقل با کسب 40درصد آرا ختم شد. علاوه بر این احزاب چپ، چپ میانه و کمونیست‌ها در این انتخابات 33.5درصد آرا را به‌دست آوردند. نتیجه بازنویسی قانون اساسی در این مجلس، سال آینده میلادی برای دومین بار به همه‌پرسی گذاشته خواهد شد.
بوریک روز شنبه در نامه‌ای سرگشاده به مردم شیلی اعلام کرد که دولتش تغییراتی را که مردم در اعتراضات سال2019 به‌دنبال آنها بودند را ایجاد خواهد کرد. شادی مردم شیلی از پیروزی بوریک در انتخابات اخیر نشان از امید سرشار آنها به وعده‌های انتخاباتی او دارد. با این همه، رئیس‌جمهور جوان شیلی مسیر سخت و سنگلاخی را پیش رو دارد. میگل آنجل لوپز، استاد علوم سیاسی دانشگاه شیلی در گفت‌وگو با دویچه‌وله گفته است: بوریک دوران پیچیده ای را در پیش رو دارد و برای پیشبرد برنامه هایش باید با احزاب اپوزیسیون مذاکره کند؛ زیرا درحال حاضر در مجلس شیلی هیچ طیف سیاسی در جایگاه اکثریت قرار ندارد. 

گابریل بوریک کیست؟
«گابریل بوریک فونت» در سال1986 در شیلی در خانواده‌ای مهاجر به دنیا آمد. پدرش اهل کرواسی و مادرش از کاتالان‌های اسپانیاست. او فارغ‌التحصیل رشته حقوق از دانشگاه شیلی است. بوریک در سال2012 به‌عنوان رئیس انجمن دانشجویی این دانشگاه انتخاب شد. او در سال‌های 2012 و 2013 به یکی از چهره‌های شاخص جنبش‌های اعتراضی دانشجویی شیلی که خواهان تحصیلات ارزان و با کیفیت بودند تبدیل شد. بوریک 2بار در سال‌های 2013 و 2017 به‌عنوان نماینده مجلس شیلی انتخاب شد؛ یک‌بار به‌عنوان نماینده مستقل و بار دوم به‌عنوان رئیس ائتلاف چپگرای «جبهه فراگیر». طی جنبش‌های اعتراضی سال2019 بوریک یکی از سیاستمدارانی بود که به واسطه پیشبرد مذاکرات با دولت، مسیر برگزاری همه‌پرسی برای تغییر قانون اساسی را هموار ساخت. او در سال2021 به‌عنوان نامزد ائتلاف «آپروبو دیگنیداد» (من به ‌نفع کرامت انسانی رأی می‌دهم) متشکل از حزب کمونیست و ائتلاف جبهه فراگیر شیلی در انتخابات شرکت کرد. پیروزی او در انتخابات برایش دو عنوان به ارمغان آورد، جوان ترین رئیس‌جمهور شیلی و دومین رئیس دولت جوان در جهان.