توضیح واضحات4
نیما حسنی‌نسب /منتقد
بازتاب گسترده خبر مرگ جلال پیشواییان(ملقب به «و جلال»!) ستاره بی‌رقیب نقش‌های منفی و بهترین شرور تاریخ سینمای ایران در غربت، بار دیگر نشان داد در توضیح و شناخت پدیده‌های فرهنگی‌مان تا چه اندازه تنبل و بی‌قاعده و غلط رفتار کردیم تا رسیدیم به بن‌بست. اینکه 4دهه سینمای پس از انقلاب اسلامی هنوز نتوانسته آنتاگونیست‌های موفق و ماندگار خلق کند یا چهره مقبول تازه‌ای برای بدمن فیلم‌ها معرفی نکرده، اهمیت و ویژگی‌های تاریخی سینمای ما را گواهی می‌کند. آثار این سال‌ها چنان از قصه‌گویی و ژانر و قهرمان و الخ غافل و تهی شده که انگار اصلا آدم بدی در جهان درام‌های آپارتمانی و اطراف ما وجود ندارد. در رویکرد غلط «اجتماعی»طور سینماگران و محصولاتی با کاراکترهای خاکستری(تعبیر‌ی پرت با کاربردی بی‌ربط)، دیگر جایی برای بدذاتی و شرارت و خشم وحشی بازیگری مانند جلال پیشواییان نماند و هر بلایی سر شخصیت‌های فیلم‌ها می‌آید، تقصیر خودشان بود و هست و خواهد بود! جالب‌تر اینکه این‌گونه فیلم‌ها با موج‌سواری روی جریان مقبول فرهادیسم در این سال‌ها و هشتگ‌بازی‌های جلفی مثل #قضاوت نکنیم(!) بیش از همه، ما را و آدم‌های فیلم‌ها را به داوری نادرست نشسته‌اند. سینمای معصومانه و بی‌ادعایی که گناه بدبختی قهرمانان را پای سبعیت و عناد امثال جلال می‌انداخت، بی‌شک رویکرد سالم‌تر و صادق‌تری نسبت به مناسبات اجتماعی داشت و جا برای خوانش‌های سمبلیک از مظاهر و جلوه‌های شرارت و خشونت‌ورزی هم باز می‌گذاشت. این روزها که «همه حق دارند» و هر فیلمی به مجلس محاکمه رفتار و گفتار مردم معمولی تبدیل شده، بیش از قبل دل‌مان برای پرفورمنس درجه‌یک بازیگرانی مثل جلال از نفرت و کثافت و توحش درون آدم‌ها تنگ می‌شود. در حذف و غیاب این عناصر کلیدی و موتور محرک قصه‌ها و قهرمان‌هایش، سینما با ریل‌گذاری غلط از اصلی‌ترین معنا و ماهیت و کارکردش خالی شد و تفسیر‌های ساده‌انگارانه و ناشیانه جامعه‌شناختی جای رویکرد دراماتیک و دوقطبی ابدی ازلی خیر/شر را گرفت. روایت و نگاه رسمی هم با اهداف کاملا غیرسینمایی بی‌وقفه به آن الگوها و شمایل‌هایش تاخت و با تکرار طوطی‌وار ترکیب 2 واژه عزیز فیلم و فارسی با یک رسم‌الخط ابداعی کوشید همه مظاهر و نشانه‌های یک دوران را امحا کند. نزدیک به نیم قرن پس از آن فیلم‌ها، وقتی هنوز خبر مرگ بازیگر منفورترین کاراکترهای سینمای ایران باعث موجی از خبر و نظر و ابراز علاقه و حسرت و غم و نوستالژی می‌شود، انگار شاهد احضار ارواحی هستیم که سال‌ها می‌گفتند دیگر کسی به آن اعتقاد ندارد!
در همینه زمینه :