مسابقه بلند
۱۰۰ سال اتوبوسرانی در تهران
«آن مرد با اتوبوس آمد» به روایت سازنده‌اش
نیما مهدیان - مستندساز
موضوع «آن مرد با اتوبوس آمد» در لایه اول تاریخ صد‌ساله اتوبوسرانی تهران و در لایه‌های بعد رفتارشناسی مردم است. حدود ۱۰۰ سال از حضور اتوبوس در تهران می‌گذرد و ما می‌توانیم با بررسی آن برشی از جامعه را رصد کنیم، این پدیده در بزنگاه‌های تاریخی نیز نقش مهمی داشته که قابل تامل است.
پدیده اتوبوس در تاریخ معاصر ایران تأثیر بسیاری داشته است؛ وقتی که سوار اتوبوس می‌شویم تمام طبقات اجتماعی اعم از پزشک، مهندس، رفتگر، دزد، دست‌فروش، پیرمرد، کودک دبستانی و... را می‌توانیم مشاهده کنیم و از طریق اتفاقات آن، نبض جامعه را بگیریم؛ پس در آن مرد با اتوبوس آمد از بحث مرور تاریخی عبور کردیم و به فیلمی تراژدی- کمدی رسیدیم که جای این ژانر در سینمای مستند ما بسیار خالی است.
ساخت اثر در ژانر تراژدی- کمدی مخصوصا به تصویر کشیدن موضوعی جدی و چالش‌برانگیز بسیار سخت است. نخستین رسالت مستند تعلیم و ارتقای آگاهی است اما توجه داشته باشیم که این قالب زیرمجموعه سینماست و اولاتر از همه عناصر، مخاطب باید سرگرم شود. پس ژانرهای مختلف را در سینمای مستند از یاد نبریم.
ساختار آن مرد با اتوبوس آمد تلفیقی از تصاویر آرشیوی و نظر افراد مختلف به نمایندگی از طبقات اجتماعی خود است که از منظر آنها به اتوبوس نگاه کرده‌ایم. هیچ‌گونه مصاحبه‌ای در فیلم وجود ندارد و از روایت‌های مختلف استفاده کرده‌ایم. ازجمله ویژگی‌های دیگر این فیلم استفاده از گویش و نه لهجه تهرانی و نیز کلمات، متل‌ها و واژه‌های قدیمی تهران است. نزدیک به 2ماه گفتار متن فیلم را با استفاده از گویش تهرانی نوشتم و مخاطب در فیلم ممکن است با واژه‌هایی روبه‌رو شود که به‌طور دقیق معنای آنها را نمی‌داند اما متوجه منظور می‌شود.
از همان ابتدای کار رفتارهای حساسیت‌آمیزی از مبادی ذی‌ربط دریافت کردیم که کنجکاوی ما را برانگیخت، مدتی بعد متوجه شدیم که اتوبوسرانی در بزنگاه‌های سیاسی نقش داشته است و این نقش همچنان ادامه دارد. همچنین پژوهش درباره تاریخ اتوبوسرانی بسیار سخت بود؛ چراکه این مسئله بسیار مغفول مانده بود و به سختی می‌توان آن را یافت. پژوهش آن به گواه اسنادی که در مرکز سینمای مستند و تجربی هم موجود هست، قریب به 2سال‌و‌نیم به‌طول انجامید که مهم‌ترین دلیل آن عدم‌ثبت متمرکز اسناد و نیز تناقض‌گویی مصاحبه‌شوندگان در رده‌های بالای مدیریتی در مواجهه با برخی وقایع مهم تاریخی بود.
مردی که در نام فیلم ذکر شده است، اشاره به شخص خاصی ندارد بلکه درباره یک جریان فکری، فرهنگ سیاسی و... است. این فیلم تنها یک لایه ندارد و نگاه و نقدی مدیریتی هم دارد.
صرف‌نظر از بحث پژوهش گسترده و تدوین این اثر، برای من بخش مخاطبان جشنواره سینماحقیقت تقریبا جذاب‌ترین بخش این جشنواره است؛ اینکه تعدادی از مردم فیلم من را ببینند و صدای خنده آنها و در کل ابراز احساسات ایشان را در سالن سینما بشنوم از اهمیت بالایی برخوردار است، از طرف دیگر اینکه فیلم توسط تعدادی از پیشکسوتان و همکارانم در حوزه سینمای مستند نیز دیده شود، بسیار بااهمیت است.
