دهکده‌ای برای بازگشت به زندگی

مراکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب‌های به‌منظور بهبود وضعیت معتادان متجاهر در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، پس از «تشدید مجازات قاچاقچیان»، «ایجاد مراکز ماده۱۶»، اکنون نوبت به طرح‌هایی مانند «دهکده سلامت» رسید. در ماه‌های اخیر تلاش‌هایی در حوزه‌های متخلف برای ساماندهی معتادان متجاهر صورت گرفته است. خبرگزاری ایسنا روز گذشته در گزارشی به این موضوع پرداخت و به نقل از سرهنگ عبدالوهاب حسنوند، رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر ناجا جزئیاتی درباره مراحل ترک و محل جدید نگهداری معتادان متجاهر مطرح کرد. براساس این گزارش، طرح‌هایی نظیر «جزیره فارور»، «اردوگاه کار اجباری آب حیات» و... در دهه شصت به اجرا درآمد و پس از آن در دهه‌های بعد نیز «تشدید مجازات قاچاقچیان»، «ایجاد مراکز ماده ۱۶» و... تاکنون در دستور کار قرار گرفته است و حالا در تازه‌ترین اقدام نیز پلیس از طرحی جدید خبر داده که براساس آن قرار است معتادان متجاهر شهر تهران به «دهکده سلامت» برده شوند.
نخستین بار این خبر را سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ اعلام کرد و در چهاردهم آذرماه امسال با اشاره به اقدامات انجام شده برای تجهیز و گسترش مرکز نگهداری و درمان و کاهش آسیب‌های ماده۱۶ سروش گفت: «اقدامات لازم برای ایجاد «شهر سلامت» شروع شده و ما طرح کامل و هادی آن را ارائه داده‌ایم تا این شهرک ۱۰هزار نفری به همراه مراکزی در آن مثل مرکز تفریحی و سرگرمی و ورزشی و... راه‌اندازی شود و افراد درگیر اعتیاد آرام‌آرام به جامعه و کار و زندگی بازگردند». گرچه آنچه سردار رحیمی از ویژگی‌های دهکده سلامت گفته بود شباهتی به «جزیره» مخوف معتادان دهه شصتی نداشت، اما برخی از شرایط آن نظیر دوری از مناطق شهری، ایزوله بودن محیط و... شباهت‌هایی با جزیره را در ذهن برخی ازجمله فعالان حوزه مبارزه با مواد‌مخدر ایجاد کرده بود.
جزیره‌ای که سردار مهدی ابویی که در اواخر دهه شصت مسئولیت مدیرکل اداره مبارزه با موادمخدر انقلاب اسلامی را بر عهده داشت، در گفت‌وگویی که پیش از این با یکی از خبرگزاری‌ها داشت، درباره آن گفته بود:‌ «خدا رحمت کند شهید لاجوردی را، ایشان در آن زمان رئیس سازمان زندان‌های کشور بود و آن سال من به همراه ایشان(در سال ۶۸) به جزیره «فارور» رفتیم و قرار شد تا در این جزیره کلیه امکانات زندگی برای این معتادان درنظر گرفته شود و با توجه به اینکه این جزیره قابل فرار نبود، قرار شد پس از اسکان معتادان در این جزیره خالی از سکنه، خودشان امورات روزمره‌شان همچون پخت غذا و مدیریت اردوگاه را به‌عهده گیرند... یک‌بار تعدادی از معتادان به این جزیره اعزام شدند که اگر درست در خاطرم مانده باشد حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰نفر بودند؛ به هر حال اسم این اردوگاه چنان رعب و وحشتی در دل معتادان انداخته بود و اسم «جزیره» چنان پیچیده بود که بسیاری از خانواده‌های معتادان از ترس فرستادن آنها به جزیره، متعهد می‌شدند خودشان معتادان‌شان را ترک دهند».
اما آنچه سردار رحیمی از ایجاد مراکز تفریحی و سرگرمی و... برای دهکده‌ سلامت بیان کرده بود، نشان‌دهنده تغییرات دیگری در مواجهه با معتادان متجاهر است. به‌ویژه آنکه رئیس پلیس پایتخت با انتقاد از شرایط فعلی بازپروری معتادان متجاهر تأکید کرده بود که «پلیس به فرایندهای بازپروری و اقداماتی که الان در خیلی از مراکز بازپروری اتفاق می‌افتد انتقاد دارد و باید این موارد اصلاح شود. » انتقادی که به‌نظر می‌رسد نتیجه‌اش پیگیری برای ایجاد همین دهکده‌های سلامت شده است.

امکانات دهکده سلامت معتادان
اما دهکده سلامت معتادان که بناست که برای بازپروری و حرفه‌آموزی ۱۰هزار نفر فعالیت کند، چه زمانی نهایی خواهد شد؟ سرهنگ عبدالوهاب حسنوند، رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر ناجا درباره جزئیات آن می‌گوید:‌ «جزئیات این طرح به ستاد مبارزه با مواد‌مخدر ارائه شده و سوله‌هایی با عنوان آسایشگاه برای نگهداری مددجویان، ساختمان غربالگری برای ورود افراد جدید به دهکده، حسینیه با مساحت یک هزار مترمربع، آموزشگاه‌های ۲۱گانه در 2ساختمان مجزا، احداث ۲۰کارگاه، یک هتل آپارتمان، منازل کارگری، جاده تندرستی و آب‌نماهای مختلف در طراحی این دهکده پیش‌بینی شده است.»
فاصله زمانی بین «جزیره» تا «دهکده سلامت» رؤیایی بیش از ۳۰سال است، سال‌هایی که عدد آن از میانگین سن معتادان متجاهر که اخیرا از سوی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بین ۲۳ تا ۲۴سال اعلام شد هم بیشتر است. اما آنچه طی این سال‌ها همواره دغدغه بوده مبارزه با مواد‌مخدر است، مبارزه‌ای که عزم ملی می‌طلبد و ابعاد مختلفی دارد که یکی از موارد آن درمان معتادان است، مسئله‌ای که به‌نظر می‌رسد سیاست‌ها و تصمیماتی که تاکنون برای آن اتخاذ و اجرایی شده، چندان نتیجه بخش نبوده که بار دیگر طرحی جدید برای آن ارائه شده است. حال باید منتظر ماند و دید سرانجام دهکده به جزیره پیوند می‌خورد یا الگویی جدید برای مبارزه با پدیده اعتیاد خواهد بود.