طرح‌های ضربتی برای 4 استان بی‌آب

کمبود آب در مرکز ایران هر بار مسائل تازه‌ای به‌دنبال دارد؛ کشاورزان خوزستانی در تابستان و کشاورزان اصفهانی در یک ‌ماه گذشته به این موضوع معترض شده‌اند تا شاید گرهی از مشکل کم‌آبی این استان‌ها باز شود. در این میان یزد و چهارمحال‌وبختیاری هم از مشکلات بی‌نصیب ‌نبوده‌اند، قطع چندباره خط لوله انتقال آب به یزد در روزهای گذشته و آبرسانی تانکرها به روستاهای چهارمحال‌وبختیاری، مردم این استان‌ها را به دردسر انداخته است.
به گزارش همشهری، علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو با اعلام تصویب طرحی با عنوان طرح ضربتی کوتاه‌مدت خبر از تلاش این وزارتخانه برای حل مقطعی بخشی از مشکلات آب این 4استان می‌دهد. به‌گفته او، دستگاه‌های مختلف ازجمله وزارتخانه‌های نیرو، جهادکشاورزی، صمت، کشور و تعاون و همچنین سازمان برنامه و بودجه مکلف شده‌‌اند از اجرای این طرح‌های ضربتی پشتیبانی کنند تا دست‌کم بخشی از نگرانی مردم و کشاورزان استان‌های یادشده درباره تامین آب آشامیدنی و کشاورزی رفع شود. با این حال، طرح وزیر بیشتر به درمانی مقطعی و سطحی شباهت دارد؛ درمانی که زخم‌های عمیق کمبود آب با آن بهتر نخواهد شد.

  اصفهان مسکن نمی‎خواهد  
اصفهان چند‌سالی است با مشکل کمبود آب و به‌ویژه تامین آب برای کشاورزان مواجه شده، زاینده‌رود خشک هم حسرت بزرگ اصفهانی‌هاست و موجب همراهی مردم این شهر در تجمع‌های متعدد اعتراضی کشاورزان به کمبود آب استان شده است. در شرایطی که طرح‌های متعددی برای پاسخ به خشکسالی و کمبود آب اصفهان پیگیری می‌شود، طرح ضربتی وزارت نیرو که ابعاد آن نیز مشخص نشده است، چندان جذاب به‌نظر نمی‌‎رسد.
محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی‌شهر در مجلس شورای اسلامی در اظهارنظر کوتاهی به همشهری می‌گوید: طرح‌هایی که برای رفع مشکل آب استانی مانند اصفهان مطرح می‌شود، باید ریشه‌ای، کارشناسی‌شده و تامین‌کننده منابع پایدار آب باشد و تصمیم‌های مقطعی و مسکن‌گونه برای چنین مشکلی پاسخگو نیست.

  توقف همه طرح‌های انتقال آب   
خوزستان 3حوضه بزرگ آبریز «مارون، زهره و جراحی»، «کرخه» و «کارون بزرگ» را در خود جای داده که هر 3 از حوضه‌های فرعی به شمار می‌روند و زیرمجموعه حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان هستند. براساس اطلاعات موجود 31سد در حوضه آبریز مارون، زهره و جراحی، 40سد در کرخه و 89سد در کارون بزرگ در دست بهره‌برداری، ساخت و مطالعه هستند.
این در حالی است که در سال‌های گذشته کارشناسان بسیاری درباره سدسازی‌های گسترده و تبعات آن هشدار داده‌اند. از سوی دیگر، تاکنون فقط 10طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ (کارون و دز) به فلات مرکزی با حجم بیش از 2میلیارد مترمکعب اجرا شده یا در حال اجراست که فعالان محیط‌زیست، نمایندگان مجلس و اهالی استان سدها و طرح‌های انتقال آب را عامل تنش‌های آبی خوزستان می‌دانند و معتقدند بهره‌برداری از طرح‌های در دست اجرا جلگه خوزستان را به کویر تبدیل و به‌ویژه کارون و کرخه را برای همیشه خشک خواهد کرد. این استان تابستان امسال با تنش آبی به ویژه در بخش‌های پایین‌دستی مواجه بود و حالا با توجه به تراز منفی اغلب سدها و کاهش آورد آب رودخانه‌ها ماه‌های بحرانی‌ای را در ابتدای سال آبی جاری (1401-1400) پیش رو دارد. به اعتقاد کارشناسان، راه‌حل رفع مشکلات آبی خوزستان توقف همه طرح‌های انتقال آب است و از این دیدگاه، طرح ضربتی کوتاه‌مدت نقشی در حل تنش‌های آبی این استان جنوبی نخواهد داشت و راه موقتی است.

   یزد منابع تأمین آب ندارد  
یزد در دل کویر مرکزی ایران هم منابع آب جاری در اختیار ندارد. بخشی از آب مورد نیاز این استان از منابع زیرزمینی و بخشی با خط انتقال آب از اصفهان تامین می‌شود، آن هم درحالی‌که اصفهان با مشکل تامین آب روبه‌روست و به‌نظر می‌رسد طرح ضربتی وزارت نیرو هم نتواند این شرایط بسیار پیچیده را به آسانی رفع کند.
به‌گفته مهدی جوادیان‌زاده، مدیر شرکت آب منطقه‌ای یزد وضعیت منابع آبی استان همچنان نگران‌کننده و رفع این بحران نیازمند برنامه‌ریزی جدی و پایدار است؛ موضوعی که نماینده یزد و اشکذر در مجلس نیز در گفت‌وگو با همشهری بر آن تأکید می‌کند. محمدصالح جوکار با بیان اینکه هیچ خبری از جزئیات طرح وزارت نیرو ندارد، می‌گوید: مسئله آب باید مدیریت شود و مدیریت آن هم ابتدا باید در زمینه آب آشامیدنی باشد. این موضوع بسیار مهم است که آب آشامیدنی مورد نیاز همه مردم باید تامین شود و آب کشاورزی و آب صنعتی در مرحله بعدی اهمیت قرار دارند.
وی ادامه می‌دهد: شهروندانی که به آب آشامیدنی نیاز دارند و از آن استفاده می‌کنند حقوقی دارند و این حقوق باید رعایت شود، اما وقتی کشاورزان هم حقابه‌ای دارند و در شرایطی که آب نیست، دولت باید پول این حقابه را به کشاورز پرداخت کند. نماینده یزد و اشکذر در مجلس با بیان اینکه مشکل اصلی مردم یزد تامین آب آشامیدنی است، می‎افزاید: در استان یزد مصرف کشاورزی و صنعت نداریم و تامین آب آشامیدنی حداقل نیاز مردم است که باید تامین شود و برای مابقی نیازهای درون استان فکری خواهیم کرد. جوکار با بیان اینکه یزد منبعی برای تامین آب مورد نیاز خود ندارد و عمده دسترسی ما به منابع آب زیرزمینی است، ادامه می‌دهد: این منابع هم آب باکیفیت ندارند و جوابگوی نیاز استان نیستند.
وی درباره راهکار موجود برای جلوگیری از قطع‌شدن خط لوله انتقال آب به یزد هم ‌می‌گوید: راهکار اساسی برای تکرار‌نشدن این مشکل مانند دیگر مسائلی که در حوزه تامین آب داریم مدیریت منابع آب کشور است. به علاوه جلوگیری از زیاده‌خواهی‌ها هم باید مورد توجه قرار گیرد، اگر ما اولویت‌بندی کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم، به مشکلاتی از این دست برنخواهیم خورد.

   مشکل، برداشت آب است  
حدود 2هفته پیش بود که مشکل شدید کم‌آبی در  چهارمحال ‌و بختیاری رسانه‌ای شد و خبر رسید بیش از 200روستا در این استان با تانکر آبرسانی می‌شوند. این درست است که پدیده خشکسالی این روزها تمام بخش‌های ایران را تحت‌تأثیر قرار داده، اما اینطور که مسئولان چهارمحال و بختیاری می‌گویند، مشکل این استان کمبود آب نیست، بلکه مشکل برداشت آب است.
اقبال عباسی، استاندار چهارمحال و بختیاری می‌گوید که سد زاینده‌رود بیش از یک میلیارد و 500میلیون مترمکعب آب دارد که از این میزان چهارمحال وبختیاری فقط مجوز برداشت 237میلیون مترمکعب آب را دارد که امسال همان هم سهم مردم این استان نشده است.
امسال این استان کمتر از 150میلیون مترمکعب آب برداشت کرده و بقیه آب سد برای مصارف اصفهان رها شده است. احمد راستینه، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز به‌تازگی گفته ‌برداشت آب چهارمحال و بختیاری از زاینده‌رود فقط 10درصد است و 90درصد به استان همجوار می‌رود؛ نکته‌ای که قدرت‌الله حمزه شلمزاری، دیگر نماینده مردم چهارمحال و بختیاری در مجلس شورای اسلامی نیز آن را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون گفته می‌شود منابع آبی چهارمحال 11درصد آب کشور است درحالی‌که این آمار قدیمی است و به زمانی اختصاص دارد که خشکسالی گریبان استان ما را هم نگرفته بود و منابع آبی ما به نصف تقلیل نیافته بود. اما با این حال مشکل استان ما، مشکل کمبود آب نیست، بلکه مشکل برداشت آب است؛ یعنی ما نیاز نداریم که از دریا یا از استان‌های دیگر برایمان آب بیاورند، همین که به ما مجوز برداشت آب بدهند، مشکل ما حل خواهد شد. حمزه درباره جزئیات طرح ضربتی حل مشکلات آب استان نیز توضیح می‌د‌هد: واقعیت این است که مشکل کم‌آبی استان‌های کشور بیش از آنکه به خشکسالی مربوط باشد، ناشی از مدیریت ناصحیح است. با جلساتی که دولت به‌تازگی در این حوزه برگزار می‌کند، این امید وجود دارد که مشکل آب همه استان‌های درگیر کم‌آبی هر چه سریع‌تر رفع شود. در این راستا مشکل برخی از استان‌ها مثل ما که صرفا با ارائه مجوز برداشت آب برطرف می‌شود. مشکل برخی از استان‌های دیگر مانند اصفهان هم با جداکردن بخش صنعت از این آب، حل خواهد شد.