نزول سنگین بورس روی 5گسل تازه

درحالی‌که انتظار می رفت روند نزولی شاخص کل بورس تهران در هفته جاری فروکش کند، دیروز نه ‌تنها بهبودی در معاملات بازار سهام حاصل نشد، بلکه شاخص بورس تهران با افت سنگین 2درصدی مواجه شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که 5عامل مهم، به‌عنوان گسل‌های جدید، معاملات بورس را تحت‌تأثیر خود قرار داده‌اند.
به‌گزارش همشهری، روند نزول شاخص بورس تهران هر روز ابعاد تازه‌تری به ‌خود می‌گیرد؛ به ‌نظر می‌رسد قرار نیست روند نزولی شاخص بورس به این زودی‌ها متوقف شود. تازه‌ترین بررسی‌ها نشان می‌دهد که تحمیل 5ریسک مهم به بازار، ازجمله قطعی گاز صنعت سیمان، افزایش نرخ فروش  گاز به صنعت فولاد، افزایش نرخ بهره مالکانه معادن، رشد نرخ بهره بین بانکی و ابهام در مذاکرات هسته‌ای از مهم‌ترین دلایل نزول بازار سهام، به‌ویژه در مبادلات دیروز بود. فعال شدن این 5گسل در نخستین روز هفته به افت 2درصدی شاخص بورس منجر شد.

افزایش نرخ گاز فولاد
یکی از مهم‌ترین رویدادهایی که دیروز معاملات بازار سهام را تحت‌تأثیر خود قرار داد، افزایش نرخ گاز تحویلی به صنعت فولاد، در پیش نویس لایحه بودجه1401 است. دولت پیشنهاد کرده؛ نرخ گاز تحویلی به صنعت فولاد با صنعت پتروشیمی برابر شود و از 1234تومان به 4100تومان برسد. برآورد می‌شود درصورت اعمال چنین نرخ‌هایی، برای تحویل گاز به صنعت فولاد، هزینه تمام‌شده تولید هر تن فولاد به‌شدت افزایش یابد. این موضوع بر کاهش حاشیه سود تولیدکننده‌های فولاد اثرات ملموسی برجای می‌گذارد. به‌زعم کارشناسان؛ چنانچه تولیدکننده‌های فولاد اجازه افزایش نرخ را داشتند بازار سهام به این موضوع چندان واکنش نشان نمی‌داد اما با توجه به اینکه قیمت فولاد همیشه با اعمال نظر دولت تعیین می‌شود افزایش نرخ گاز به  کاهش درآمد شرکت‌های فولاد‌ساز  منجر خواهد شد. با توجه به اینکه  تولیدکننده‌های فولاد بخش بزرگی  از ارزش بازار سهام را در اختیار  دارند هر نوع تغییر در نحوه درآمد‌زایی این شرکت‌ها می‌تواند معاملات بازار سهام را تحت‌تأثیر خود قرار دهد. با این حال به‌گفته ولید هلالات، تحلیلگر بنیادی بازار سرمایه، افزایش قیمت گاز در بدبینانه‌ترین حالت، هزینه تولید هر تن فولاد را 800هزار تومان افزایش می‌دهد. او تأکید کرد: برابر‌سازی‌ قیمت گاز صنعت فولاد با پتروشیمی کار درستی نیست زیرا گاز برای شرکت‌های پتروشیمی جنبه خوراک را داشته اما برای تولیدکننده‌های فولاد، جنبه مواد مصرفی تولید را دارد.
هم‌اکنون برای تولید هر تن فولاد 400هزار تومان گاز مصرف می‌شود که اگر ارقام پیشنهادی در پیش نویس لایحه بودجه تعدیل شود این میزان احتمالا تا یک‌میلیون تومان افزایش خواهد یافت.

افزایش نرخ بهره مالکانه معادن
موضوع دیگری که دیروز بازار سهام را تحت‌تأثیر خود قرار داد، به پیش نویس لایحه بودجه سال بعد بازمی‌گردد. در پیش‌نویس لایحه بودجه1401 سازمان برنامه و بودجه، درآمد حقوق دولتی معادن به 40هزار میلیارد تومان افزایش داده شده که 4برابر میزان تعریف شده در بودجه سال1400 است. این موضوع روز گذشته بر سهام شرکت‌های گروه معادن و فلزات در بورس اثرات بسیاری برجای گذاشت. سهامداران بر این باورند که افزایش بهره مالکانه و حقوق دولتی به کاهش درآمد شرکت‌های این گروه منجر می‌شود؛ با این حال برخی تحلیلگران می‌گویند: با توجه به افزایش قیمت دلار و رشد قیمت مواد معدنی در بازار‌های جهانی رشد سالانه نرخ، بهره مالکانه معادن طبیعی است. در قانون بودجه سال قبل نرخ دلار 15هزار تومان اما امسال این رقم احتمالا در لایحه بودجه 23هزار تومان درنظر گرفته شده است؛ بنابراین دولت با استدلال افزایش قیمت دلار و محصولات معدنی و فلزی در جهان، نرخ بهره مالکانه را افزایش داده است.

قطع گاز صنایع
عامل سومی که دیروز به افت شاخص‌های بورس و خروج دست‌کم 530میلیارد تومان نقدینگی از بازار منجر شد، قطع گاز صنعت سیمان به‌دلیل افزایش مصرف گاز است. این صنعت که در تابستان امسال با قطع برق مواجه شده بود، با کاهش شدید تولید و حالا در آستانه زمستان با خطر قطعی گاز مواجه است. تازه‌ترین خبر‌ها نشان می‌دهد که گاز 60درصد از تولیدکننده‌های سیمان به‌ویژه تولیدکننده‌هایی که در شمال کشور مستقر هستند قطع شده و قرار است به جای گاز به این صنایع، مازوت داده شود اما فعالان صنعت سیمان می‌گویند: قطعی گاز حتی با فرض استفاده از مازوت می‌تواند به کاهش تولید در این صنعت منجر شود. هنوز برآوردی از آثار قطعی گاز بر صنعت و بازار سیمان انجام نشده است اما برآورد‌ها نشان می‌دهد  که روند کاهش درآمد در این صنعت در ماه‌های آینده ادامه خواهد یافت. از سوی دیگر برخی خبر‌ها نشان می‌دهد که ریسک قطعی گاز فقط متوجه صنعت سیمان نیست و سایر صنایع ازجمله تولیدکننده‌های فولاد، پتروشیمی و نیروگاه‌ها هم با خطر قطعی گاز مواجه هستند. برخی خبر‌ها حاکی از آن است که ۵شرکت پتروشیمی که در حوزه تولید اوره و متانول فعالیت می‌کنند یعنی پتروشیمی پردیس، شیراز، خراسان، فن آوران و زاگرس با محدودیت گازرسانی روبه‌رو شده‌اند. برخی کارشناسان صنعت پتروشیمی می‌گویند: هنوز به فصل زمستان نرسیده‌ایم، اما خوراک گاز پتروشیمی‌ها محدود شده و احتمال آن می‌رود که با کاهش بیشتر دما در فصل زمستان با قطعی کامل گاز برای اوره سازها و متانول سازها روبه‌رو شویم که زیان قابل توجهی را به صنعت پتروشیمی وارد خواهد کرد.

رشد نرخ بهره
ریسک دیگری که چند ماهی است بازار سرمایه را تحت‌تأثیر قرار داده و هر روز ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند موضوع افزایش نرخ بهره اوراق بدهی و نرخ بهره بین بانکی است. هم‌اکنون نرخ بهره اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه به 24.3درصد رسیده است. همچنین دیروز در بازار بین بانکی نرخ بهره اوراق بدهی از مرز 21درصد فراتر رفته و به 21.09درصد رسیده است. در چنین شرایطی با توجه به افزایش ریسک‌های بازار سرمایه به‌دلیل نزول شاخص‌ها، افزایش نرخ بهره به مهاجرت بخشی از نقدینگی به سمت اوراق بدون ریسک منجر شده است. باتوجه به سیاست‌های ضد‌تورمی و برنامه‌های دولت برای پوشش کسری بودجه به‌نظر می‌رسد این ریسک همچنان در ماه‌های آینده با بازار سرمایه همراه خواهد بود.

ریسک مذاکرات هسته‌ای
پنجمین گسل فعال شده زیر پای سرمایه‌گذاران در بورس، ابهامات تازه ای در سرنوشت مذاکرات هسته‌ای است. دیروز روزنامه کیهان اعلام کرد؛ با توجه به مواضع آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، به ‌نظر می‌رسد دور سختی از مذاکرات در وین در پیش است و در سال۲۰۲۱ اتفاق خاصی نخواهد افتاد و همه چشم‌ها به سال۲۰۲۲ دوخته شده‌. برخی از رسانه‌های خارجی ازجمله بلومبرگ نیز هفته گذشته مدعی شده بودند که احتمال شکست در مذاکرات هسته‌ای زیاد است.
از سوی دیگر وزیر امورخارجه ایران نیز هشدار داده که اقدامات و اظهارات التهاب‌آفرین  ممکن است تلاش‌های موجود را به خطر بیندازد. مخابره چنین خبر‌هایی در آستانه آغاز مذاکرات هسته‌ای، در روز دوشنبه هفته جاری، پیام مثبتی را به بازار سرمایه مخابره نمی‌کند. زیرا بلاتکلیفی در مذاکرات هسته‌ای به‌معنای تداوم تحریم‌ها و کاهش مبادلات تجاری شرکت‌های بورس به‌ویژه شرکت‌های صادرات محور است و این موضوع در بلندمدت می‌تواند روند درآمد‌زایی شرکت‌های بورس را تضعیف و روند نزولی شاخص‌های بورس را تشدید کند.