به نام سینما به نام اسکات

پیتر برادشاو، گاردین
ترجمه: آرش نهاوندی
ریدلی اسکات یکی از نام‌آور‌ترین و از معدود کارگردانان تاریخ سینماست که همچنان در 83سالگی پرکار است و فیلم‌های «دوئل آخر» و«خانه گوچی» را به‌عنوان آخرین ساخته‌های خود در سال‌2021 بر پرده سینما دارد و همچنین قرار است درامی تاریخی درباره ناپلئون بسازد. اسکات در ژانرهای مختلف فیلم‌هایی ساخته که اغلب مورد‌استقبال منتقدان و تماشاگران قرار گرفته‌ است. ازجمله آثار مهم او در ژانرهای مختلف می‌توان به فیلم «بیگانه»(1979) در ژانر وحشت و علمی- تخیلی، فیلم نئو‌نوآر و ویران شهری بلید ‌انر(1982)، فیلم ماجراجویانه جاده‌ای «تلما و لوئیز» (1991)، درام تاریخی گلادیاتور(2000)، فیلم جنگی «سقوط شاهین سیاه»(2001) و فیلم علمی-تخیلی «مریخی»(2015) اشاره کرد اما ریدلی اسکات در ابتدای کار در زمینه ساخت فیلم‌های سینمایی فعالیت نمی‌کرد؛ او فعالیت هنری خود را به‌عنوان طراح و کارگردان تلویزیونی شروع کرد و سپس وارد عرصه تبلیغات تلویزیونی شد. او در آن زمان از مهارت‌های خود در کارگردانی، برای ساخت فیلم‌های کوتاه تبلیغاتی استفاده کرد. فیلم‌های ریدلی اسکات در گستره وسیعی از مکان‌ها و دوران‌ها ساخته شده‌اند. فیلم‌های اسکات مملو از تصاویر به یادماندنی از مناطق شهری و مسکونی است. در برخی از این فیلم‌ها حتی دکور بخش‌هایی از شهرهای مهم در دوره‌های متفاوت تاریخی ساخته شده‌اند تا فیلم بتواند این حس را به تماشاگر منتقل کند که او درحال دیدن داستانی است که در دوره‌ای تاریخی در حال رخ دادن است. او در فیلم «پادشاهی بهشت» بیت‌المقدس قدیم را به تصویر کشیده، در «رابین هود» انگلستان قرون وسطی را نشان داده، در فیلم سقوط شاهین سیاه نگاهی دارد به موگادیشوی دوران معاصر، او همچنین در فیلم‌ «بلید‌رانر» چشم‌اندازی از شهرهای آینده را نیز به تصویر کشیده است. او در فیلم‌های بیگانه و مریخی نیز نگاهی دارد به کرات دوردست. در تعداد زیادی از فیلم‌های ریدلی اسکات نیز زنان نقش پررنگی داشته‌اند. اسکات در طول دوران فیلمسازی خود 3بار نامزد دریافت جایزه اسکار در رشته بهترین کارگردانی شده که فیلم گلادیاتور برنده جایزه اسکار در رشته بهترین فیلم شده است.

دوئل‌بازها(1977)

«دوئل‌بازها» به‌عنوان نخستین فیلم ریدلی اسکات فیلمی است جاه‌طلبانه، پیچیده و تاریخی و اخلاقی، این فیلم با اقتباس از داستانی از جوزف کنراد با عنوان «دوئل» ساخته شده است. داستان این فیلم در اروپای دوران جنگ‌های ناپلئونی می‌گذرد. ریدلی اسکات در ساخت این فیلم تا حدودی از فیلم تاریخی «بری لیندون» به کارگردانی استنلی کوبریک الهام گرفته است. در این فیلم داستان یک نظامی فرانسوی به نام «آرماند د هوبرت»روایت می‌شود که به‌دلیل تحقیری کوچک ناگزیر می‌شود وارد دوئل با افسری دیگر به نام «فراو» شود، دشمنی میان این دو سال‌ها ادامه می‌یابد و متعاقب آن دوئل‌های ظاهرا پایان‌ناپذیری میان این دو درمی‌گیرد.

بیگانه   (1979)

بیش از 4دهه از ساخت فیلم«بیگانه» می‌گذرد  اما موضوع این فیلم ترسناک علمی-تخیلی به کارگردانی ریدلی اسکات، به طرز بسیار عجیبی همچنان تازه است. این فیلم درباره آسیب‌پذیری ما در برابر خطراتی که تهدیدمان می‌کند، ترس از دیگران، ترس از بیماری و نگرانی شدید از شیوع ویروس‌ها در عرصه جهانی است. در این فیلم ایده اکتشافات فضایی نیز تحت‌عنوان گسترش نامحدود پارانویای انسانی توصیف شده است. داستان این فیلم در فضای یک فضاپیمای تجاری رخ می‌دهد. پس از دریافت یک پیام رادیویی درخواست کمک، یکی از خدمه این فضاپیما مورد‌حمله‌ای عجیب قرار می‌گیرد. به‌زودی مشخص می‌شود که سیکل قدیم زندگی وی خاتمه یافته، دوران جدیدی از زندگی این خدمه فضاپیما آغاز شده است. اگر چه منتقدان نظرات مختلفی درباره این فیلم ابراز داشتند اما بیگانه به موفقیت کم‌نظیری در گیشه دست یافت و برنده جایزه اسکار در رشته جلوه‌های ویژه نیز شد.

بلید‌رانر(1982)

این فیلم کلاسیک آینده‌نگر با اقتباس از رمانی از فیلیپ کی‌دیک با نام «آیا آدم مصنوعی‌ها خواب گوسفند برقی می‌بینند؟» ساخته شده است. در «بلید‌رانر» برای نخستین بار با نگاه جدید ریدلی اسکات در عرصه فیلم‌های علمی – تخیلی آشنا می‌شویم. این نگاه جدید دربرگیرنده مفاهیمی نظیر هویت، واقعیت مجازی و هوش مصنوعی است. ترسیم لس‌آنجلس آینده (لس‌آنجلس در سال2019) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین ابداعات اسکات به‌عنوان یک فیلمساز بود. ریدلی اسکات در این فیلم چشم‌اندازی فوق‌مدرن از شهر لس‌آنجلس، شهری که کمپانی‌های آسیایی آن را در تسلط خود دارند و بیلبوردهای آگهی‌های عظیم الکترونیکی در سرتاسر شهر دیده می‌شوند را به تصویر کشیده است. بعدها بازی‌های کامپیوتری، انیمه‌ها و سریال‌های زیادی با اقتباس از موضوع این فیلم ساخته شدند. این فیلم داستان ماموری را روایت می‌کند که از سوی پلیس شهر لس‌آنجلس ماموریت یافته 4رپپلیکانت(آدم مصنوعی) که یک فضاپیما را در فضا ربوده‌اند، تحت ‌پیگرد قرار دهد و آنها را نابود کند. منتقدان این فیلم را به‌عنوان یکی از فیلم‌های کالت و یکی از بهترین فیلم‌های علمی –تخیلی تمام دوران‌ها ستوده‌اند. منتقدان همچنین موسیقی این فیلم ساخته شده توسط آهنگساز، ونجلیس را ستوده‌اند.

 تلما و لوئیز(1991)

فیلم کلاسیک و مهیج جاده‌ای «تلما و لوئیز» با فیلمنامه کالی خوری و بازی سوزان ساراندون و جینا دیویز، را شاید بتوان نزدیک‌ترین فیلم ریدلی اسکات به روحیه لاقید و قانون‌گریز جوانان در دنیای امروزی توصیف کرد. در این فیلم 2دوست صمیمی به نام تلما و لوئیز به یک سفر جاده‌ای پرماجرا می‌روند. هنوز زمان زیادی نگذشته که این سفر تبدیل به کابوسی برای هر دوی آنها می‌شود. در ابتدای سفر مردی قصد آزار تلما را دارد که توسط لوئیز کشته می‌شود. در نتیجه این قتل، پلیس تلما و لوئیز را به‌عنوان دو جانی تحت‌پیگرد قرار می‌دهد و ادامه داستان فیلم به تعقیب و گزیر مهیج و ترسناک دو طرف ماجرا اختصاص دارد. ریدلی اسکات برای ساخت این فیلم نامزد دریافت اسکار در رشته بهترین کارگردان شد و سوزان ساراندون و جینا دیویز نیز کاندیدای دریافت جایزه در رشته بهترین بازیگر زن شدند. در نهایت جایزه بهترین فیلمنامه غیراقتباسی نیز به این فیلم اختصاص یافت. «تلما و لوئیز» آخرین فیلمی است که هر دو بازیگر اصلی آن کاندیدای دریافت جایزه اسکار در رشته بهترین بازیگر شده‌اند.

گلادیاتور(2000)

بسیاری از تماشاگران بر این باورند که فیلم گلادیاتور فیلمی سرگرم‌کننده بوده است. ریدلی اسکات یک تنه با «گلادیاتو» توانسته دوباره فیلم‌هایی را که در رده فیلم‌های «شمشیر و صندل» قرار می‌گیرند احیا کند. فیلم‌هایی با موضوع نبرد گلادیاتورها و حس شدید انتقام، تا پیش از ساخت «گلادیاتور» ریدلی اسکات سال‌ها بود که به تاریخ پیوسته بودند و تصور می‌شد دیگر کسی با این موضوع فیلم نسازد. اسکات نه‌تنها با «گلادیاتور» در احیای این نوع فیلم‌ها موفق عمل کرده که توانسته بازیگران و ستاره‌های جدیدی با نگاه مردانه را در فیلمی مردانه به دنیا معرفی کند. راسل کرو، بازیگر اصلی این فیلم در نقش ماکسیموس دسیموس مریدیوس ژنرال رومی بازی می‌کند که زن و فرزندش را کشته‌اند و باید انتقام خون آنها را بستاند. راسل کرو در واقع یکی از مردانه‌ترین نقش‌‍‌هایش را گلادیاتور بازی کرده است. او در واقع ژنرالی است  که کمودوس، امپراتور جدید روم به او خیانت کرده و در نتیجه این خیانت ژنرال ماکسیموس را به‌عنوان برده در بازار به فروش رسانده‌اند. راسل کرو در این فیلم در نقش یک گلادیاتو پیروز و برتر در میدان نهایی مبارزه، انتقام خود را پس از سکانس‌های تماشایی از یک مبارزه جانانه از کمودوس(با بازی خواکین فونیکس) می‌گیرد. خواکین فونیکس نیز ازجمله کشف‌های جدید ریدلی اسکات بود که در «گلادیاتور» در نقش امپراتور کمودوس بازی کرد. چندی بعد از این فیلم، درخشش خواکین فونیکس به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌های دنیای بازیگری آغاز می‌شود. «گلادیاتور» در هفتاد‌و‌سومین دوره مراسم جوایز اسکار، 5جایزه ازجمله در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین بازیگر برای راسل کرو، بهترین طراحی لباس، بهترین صدا و بهترین جلوه‌های ویژه را به‌خود اختصاص می‌دهد.

هانیبال(2001)

به‌احتمال زیاد کسی غیر از ریدلی اسکات نمی‌توانست فیلمی در دنباله فیلم «سکوت بره‌ها» (به کارگردانی جاناتان دمی) بسازد که این‌چنین مورد‌توجه قرار گیرد. اما اسکات تمام انرژی خود را صرف ساخت این فیلم کرد. در این فیلم دکتر لکتر بااستعداد که نقش وی را همچنان آنتونی هاپکینز بازی می‌کند، در حال فرار است و با هویتی جعلی در فلورانس زندگی می‌کند (شاید لوکیشن فلورانس به‌منظور یادآوری خاطره قاتل سریالی موسوم به هیولای فلورانس انتخاب شده باشد). او دوباره با کلاریس که مأمور برکنار‌شده اف‌بی‌آی است، ارتباط برقرار می‌کند اما دکتر لکتر نمی‌داند که یکی از قربانیانش در تلاش است از وی انتقام بگیرد. در این فیلم نقش کلاریس را جولیان مور بازی می‌کند. گری اولدمن نیز از دیگر بازیگران این فیلم است. «هانیبال» که 10سال پس از  سکوت بره‌ها ساخته شده بود، توانست در زمان اکران رکوردهای باکس آفیس را در آمریکا، استرالیا، کانادا و بریتانیا جا‌به‌جا کند.

سقوط شاهین سیاه(2001)

فیلمی از زندگی در شرایط جنگی واقعی است که داستان آن در سومالی دهه1990می‌گذرد. قرار بود به زعم آمریکایی‌ها در سومالی افسانه پیروزی دانکرک (از رویدادهای مهم و کلیدی جنگ‌جهانی دوم) نیز پیاده شود اما واقعیت به‌گونه‌ای دیگر و آنگونه که ریدلی اسکات در فیلم «سقوط شاهین سیاه» ترسیم کرده، رقم خورد. داستان این فیلم درباره تلاش آمریکا برای ربودن یکی از شبه‌نظامیان سومالیایی است اما با سقوط هلی‌کوپتر شاهین سیاه، این عملیات شکست می‌خورد و هدف آمریکایی‌ها 180درجه تغییر می‌کند و آنها تلاش می‌کنند سربازان و نیروهای خود را از سومالی خارج کنند. در این فیلم از صحنه‌های اکشن و آتش‌بازی بیش از اندازه استفاده شده و با توجه به برخی از سکانس‌ها، به‌نظر می‌رسد ریدلی اسکات کار ساخت این فیلم را با عجله زیادی انجام داده باشد. منتقدان نقدهای مثبتی درباره این فیلم نوشتند. البته همزمان عدم‌مطابقت وقایع داستان این فیلم با آنچه در واقعیت رخ داده، نیز نقدهایی را برانگیخت.  سقوط شاهین سیاه در هفتاد‌وچهارمین دوره مراسم جوایز اسکار در رشته‌های تدوین فیلم و صدا جایزه اسکار را از آن خود کرد.

قلمرو بهشت (2005)

«قلمرو بهشت»، فیلمی تاریخی و داستانی به کارگردانی ریدلی اسکات به نوشته ویلیام موناهان است. در «قلمرو بهشت» اورلاندو بلوم، اوا گرین، غسان مسعود، و جرمی آیرونز و تیمی از دیگر بازیگران مشهور سینما ایفای نقش کرده‌اند. داستان این فیلم در قرن دوازدهم میلادی و در بحبوحه جنگ‌های صلیبی می‌گذرد. در این فیلم اولاندو اسمیت در نقش آهنگر جوانی بازی می‌کند که بر خلاف بسیاری دیگر از هموطنان فرانسوی خود، به‌منظور برقراری صلح میان صلیبیون و مسلمانان راهی جنگ‌های صلیبی می‌شود.در این فیلم نیز دوباره ریدلی اسکات مانند فیلم رابین هود صحنه‌هایی از جنگ‌های صلیبی و بدرفتاری صلیبیون با مسلمانان را به تصویر می‌کشد. این فیلم پس از انتشار نقدهای متفاوتی را در کشورهای غربی برانگیخت، برخی از استادان دانشگاهی نسبت به این مسئله انتقاد داشتند که این فیلم دقیقا منطبق با واقعیات تاریخی نیست، برخی دیگر از منتقدان غربی نیز نمایش چهره‌ای خشن و بی‌رحم از صلیبیون و به تصویر کشیدن رفتار بی‌رحمانه صلیبیون با مسلمانان در این فیلم را مورد انتقاد قرار دادند و ادعا کردند که ترسیم چهره‌ای خشن از صلیبیون می‌تواند باعث ظهور و بروز جریانات افراطی حامی بن لادن شود و باعث تشدید اقدامات علیه مسیحیان در کشورهای غربی شود. ریدلی اسکات بعدا نسخه تدوین ویژه کارگردان از این فیلم را نیز انتشار داد.

رابین هود(2010)

اگر لهجه نابجا و عجیب ایرلندی راسل کرو را برای فیلم«رابین‌هود»، نادیده بگیریم، رابین هود یک فانتزی سرگرم‌کننده است که به‌خوبی توسط ریدلی اسکات که مهارت و استادی خود را در زمینه ساخت فیلم‌های تاریخی و صحنه‌های جنگی نشان داده، کارگردانی شده است. در داستان این فیلم کمتر به وقایع رخ داده در ناتینگهام پرداخته می‌شود. رابین‌هود راسل کرو، در سبک با رابین هودی که ارول فلین در آن بازی کرده بود، متفاوت است. دراین فیلم نیز بازگشت کهنه‌سربازی خسته و ناراحت از رفتار بی‌رحمانه صلیبیون علیه شهروندان مسلمان به انگلیس به تصویر کشیده شده است. او اصالتا ضد‌فرانسوی و وفادار به ریچارد شیردل است. در این فیلم همچنین صحنه‌های مقابله با فساد در ناتینگهام و وقایعی که به شورش علیه پادشاه انجامید نشان داده شده است. منتقدان نظرات متفاوتی درباره این فیلم ارائه داده‌اند.

آخرین دوئل(2021)

در «آخرین دوئل»، ریدلی فیلمی تاریخی بزرگ و دارای صحنه‌های اکشن‌های زیاد با استفاده از طراحی و دکور لباس گسترده ساخته است. «آخرین دوئل» ازجمله فیلم‌هایی است که امروز کمتر کارگردانی به سراغ آن می‌رود. با وجود برخی اشکالات کوچک، این فیلم را می‌توان اثری قابل‌قبول و همزمان مطابق با ذائقه طرفداران فیلم‌های اکشن و مهیج و طرفداران فیلم‌های دارای تم داستانی ارزیابی کرد. این فیلم با اقتباس از آخرین دوئل: داستانی واقعی از محاکمه توسط مبارزات در فرانسه قرون وسطی، اثر اریک جگر ساخته شده است. داستان «آخرین دوئل» در فرانسه قرن چهاردهم می‌گذرد. مت دیمون در این فیلم در نقش ژان کاروژ، یکی از برجسته‌ترین شوالیه‌های دربار بازی می‌کند که خواستار آن است که پادشاه به وی اجازه دهد تا با ژاک د‌گریس که نقش‌اش را آدام درایور ایفا می‌کند، دوئلی تا سر حد مرگ انجام دهد. ژاک دگریس متهم به آزار همسر ژان کاروژ شده است. داستان این فیلم از زبان ژان کاروژ با بازی مت دیمون روایت می‌شود.