گزارش
آسیب میلیاردی وندال‌ها به ارگ کریمخان
رئیس اداره امور موزه‌های میراث فرهنگی فارس می‌گوید طبق برآوردهای اولیه حداقل بین 4تا 5میلیارد تومان بابت حفاظت دیوارهای ارگ کریمخانی از گزند تخریبگران نیاز است
مرضیه ثمره‌حسینی- خبرنگار
چندی پیش انتشار عکس‌هایی از دیوارهای ارگ کریمخان شیراز که با اجسام نوک‌تیز خراشیده و آسیب‌دیده بودند، تأسف و تاثر کاربران فضای مجازی را برانگیخت. برای پیگیری موضوع دیوارنویسی‌های ارگ کریمخان با رئیس اداره امور موزه‌های میراث فرهنگی فارس صحبت کرده‌ایم.
اعتبارات کافی نیست
محمدمهدی نجفی در واکنش به انتشار عکس‌های دیوارهای ارگ کریمخان به همشهری می‌گوید که مسئله نوشتن یادگاری و خطوط دیگر بر دیوارهای بناهای تاریخی امری مسبوق به سابقه و پرتکرار است؛ وی می‌افزاید: در مدت 29سالی که در ارتباط با ارگ کریمخان مشغول فعالیت هستم دیوارهای این بنا بارها مورد تعرض و تخریبگری افرادی قرار گرفته که بر آن یادگاری نوشته یا با اجسام نوک‌تیز آن را خراشیده‌اند. رئیس اداره امور موزه‌های میراث فرهنگی فارس با بیان اینکه میراث فرهنگی هیچ زمانی نسبت به این تخریب‌ها بی‌تفاوت نبوده و همواره اقدام به مرمت این دیوارها و پاک کردن خطوط کرده، ادامه می‌دهد: مشکل بزرگ آنجاست که پس از مرمت نیز باز افراد تخریبگر دیگری مجددا با نوشتن نام و حتی نام‌خانوادگی و شماره تلفن و... این کار را تکرار می‌کنند. ارگ کریمخانی 13هزار مترمربع وسعت دارد؛ نجفی با تأکید بر وسعت و ترکیب بنا می‌گوید کنترل همه بازدیدکنندگان و رهگذران از کنار این بنا سخت و مشکل است مگر اینکه از تکنولوژی روز مانند سنسورهای الکترونیکی هشداردهنده و همچنین دوربین‌های مداربسته استفاده شود یا اینکه لایه‌های محافظتی لحاظ شود مثلا کل دیوارهای ارگ به‌وسیله شیشه سکوریت پوشانده شوند.
بنابراین، در دو مقوله حفاظت الکترونیکی و همچنین حفاظت فیزیکی که استفاده از نیروی انسانی است می‌شود محوطه را کنترل کرد. البته در مورد حفاظت به‌وسیله شیشه سکوریت علاوه بر اینکه این کار منظر تاریخی محوطه ارگ را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد هزینه بسیار سنگینی را هم متوجه میراث فرهنگی می‌کند. رئیس اداره امور موزه‌های میراث فرهنگی فارس با بیان اینکه طبق برآوردهای اولیه، بابت استفاده از تکنولوژی روز و سیستم هشداردهنده و کنترل مانیتورینگ برای ارگ کریمخان حداقل بین 4تا 5میلیارد تومان هزینه نیاز است، می‌گوید: با توجه به وضعیت کنونی میراث فرهنگی تامین این هزینه‌ها به تنهایی برای این اداره مشکل است.
وندال‌ها، افرادی ضد‌اجتماعی هستند
بی‌توجهی به آثار تاریخی از جانب مردم و مسئولان مصادیق مختلفی دارد، نوشتن یا به‌اصطلاح خط‌خطی کردن دیوارهای بناهای مختلف ازجمله این مصادیق است؛ پدیده‌ای که از آن تحت عنوان «وندالیسم» یا تخریب‌گرایی نیز نام می‌برند. وندالیسم در واقع نوعی آسیب اجتماعی و به‌معنای تخریب اموال عمومی، تأسیسات اجتماعی، اشیا، آثار هنری یا آثار فرهنگی و تاریخی است که به‌صورت فردی یا گروهی و همچنین هدف‌دار و بدون هدف انجام می‌شود. کارشناسان و روانشناسان اجتماعی بر این باورند که وندال‌ها افرادی ضد‌اجتماعی‌اند که با در پیش گرفتن رفتاری غیرمسئولانه و خودخواهانه به دارایی‌ها و ارزش‌هایی که متعلق به همه مردم است آسیب می‌زنند. روانشناسان تربیتی بر این باورند که وندال‌ها ویژگی‌های مشترکی دارند؛ یعنی کسانی که روی دیوارهای آثار تاریخی می‌نویسند و آنها را تخریب می‌کنند اغلب فاقد تحصیلات آکادمیک، متعلق به طبقات پایین جامعه، از حیث سنی جوان و نوجوان و از بعد رفتاری خشن و پرخاشگر و مسئولیت‌گریز هستند.
حفظ میراث فرهنگی مستلزم آموزش است
یکی از مهم‌ترین دلایل تخریب آثار فرهنگی ازجمله دیوارنویسی در ارگ کریمخان شیراز، فقدان درک روشنی از هویت ملی در ذهن تخریبگران است. تخریبگران روی دیوارهای ارگ کریمخان یادگاری می‌نویسند زیرا کوچک‌ترین فهمی از ارزش این میراث تاریخی و بشری ندارند و از اهمیت این بنا و ضرورت محافظت از آن به‌عنوان یک سرمایه ملی آگاه نیستند. تخریبگران و متأسفانه حتی بسیاری از مردم درک روشنی از میراث فرهنگی ندارند زیرا ارزش‌های جهان مدرن از یک سو و ضعف شدید مدیریت فرهنگی از سوی دیگر مانع درونی شدن ارزش‌های میراث کهن در اذهان عمومی شده است. وجود درکی از هویت ملی و ارزشمندی مصادیق آن مستلزم وجود آموزش مناسبی در سطوح مختلف به افراد است. نهادهایی که مسئولیت جامعه‌پذیر کردن افراد را برعهده دارند از خانواده گرفته تا مدرسه و نهادهای فرهنگی باید آموزش مردم در راستای ارزشمندی میراث تاریخی- فرهنگی را در اولویت روند جامعه‌پذیری افراد قرار دهند. اما در شرایطی که نهادهای متولی و رسانه‌های مختلف، به مسئله ارزشمندی میراث فرهنگی به‌عنوان بخش مهم هویت‌ساز یک ملت توجهی ندارند و در بخش غیردولتی نیز سمن‌ها و ان‌جی‌اوهای قدرتمندی در حوزه حفظ میراث تاریخی و آثار فرهنگی فعالیت نمی‌کنند، مردم آگاهی کمی درخصوص نقش و کارکردهای میراث تاریخی و فرهنگی کشور و ضرورت محافظت از آن دارند.
فقدان سازوکارهای قوی محافظتی از میراث فرهنگی
مشاهده آنچه در سال‌های اخیر بر میراث فرهنگی در شهرها و استان‌های مختلف رفته، از تخریب آثار باستانی و ساخت‌وساز در حریم بناهای تاریخی تا حفاری در حریم حفاظت آثار تاریخی و سرقت کاشی‌های بناهای باستانی و... نشان می‌دهد که سازوکارهای حفاظتی مناسبی برای مراقبت از بناهای تاریخی وجود ندارد.
از یک‌طرف متولیان میراث فرهنگی می‌گویند که اعتبار مناسبی برای حفاظت از آثار تاریخی در اختیارشان قرار نمی‌گیرد و از طرف دیگر بدیهی است که اقداماتی مانند پاک کردن خط و خطوط از روی آثار تاریخی و فرهنگی از سوی شهرداری و میراث فرهنگی، اثری کوتاه‌مدت دارد و یادگاری‌نویسی بر این آثار در فقدان اقدامات آموزشی و فرهنگی بازدارنده مجددا تکرار شده و می‌شود. بر این اساس، نصب بیلبوردها و پوسترهای آموزشی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در محل، تهیه برنامه‌های مناسب در صدا و سیمای ملی و استانی با موضوع ارزشمندی آثار تاریخی و ضرورت نگهداری و محافظت از آنها اقدامات ساده‌ای است که نه‌تنها میراث فرهنگی، بلکه همه نهادهای مسئول در استان فارس و شیراز می‌توانند در راستای آموزش افراد تخریبگر و اساسا ایجاد درکی از هویت ملی و در همین ارتباط، حفظ میراث تاریخی و فرهنگی انجام دهند.
