شهری که دیگر ممنوعه نیست

عیسی محمدی

چین به‌خودی‌خود جاذبه‌های گردشگری زیادی دارد. اساسا یکی از پایه‌های اساسی تمدن باستانی را چین می‌دانند اما در کنار جاذبه‌های بی‌شمار «سرزمین اژدها»، برخی از موارد هستند که با شدت بیشتری مورد‌توجه قرار‌گرفته‌اند که قطعا یکی از آنها را باید شهر ممنوعه بدانیم. این جاذبه گردشگری در دل پکن، پایتخت چین قرار دارد و نمادی از دوران عظمت چینی‌ها بوده است. شهر ممنوعه را از آن جهت ممنوعه دانسته بودند که صرفا ساخته شده بود تا پادشاهان و خانواده‌های سلطنتی در آن رفت‌وآمد داشته باشند و هیچ‌کسی حق تردد در آن را نداشت. مساحت شهر ممنوعه نزدیک به 72هکتار است؛ به طول 961در 753متر؛ به‌عبارت دیگر، آن را دوبرابر واتیکان امروزی و سه‌برابر ارگ کرملین می‌دانند.

محصور میان دیوارهای سرخ
شهر ممنوعه محصور در دیواری بود به ارتفاع 10متر. حفره‌ای به عرض 52متر هم دور‌تا‌دور مجموعه را فراگرفته بود تا در مواقع حمله یا کودتا و... بتواند حافظ خاندان سلطنتی و تیم وفادار به آنها باشد. شهر ممنوعه ساختاری مستطیل‌شکل دارد و در هر ضلع آن هم دروازه‌ای کار گذاشته بودند. نام دروازه ضلع‌جنوبی به دروازه نیمروز و دروازه ضلع‌شمالی دروازه نیروی ایزدی بوده. این دیوارها را ضخیم ساخته‌اند تا اگر دشمن به آن حمله آورد و خواست که با آتش و... به آن آسیب بزند، ناکام بماند. می‌گویند که یک‌میلیون کارگر، معمار و متخصص برای ساخت این شهر به‌مدت 14سال کار کرده‌اند و مواد و مصالح مورد‌نیازش را از فاصله‌های دوردست و با زحمت بسیار به این منطقه آورده‌اند. البته دیوار چین هم با همین وضعیت ساخته شده و ده‌ها‌هزار کارگر و اسیر جنگی برای ساخت آن به‌کار گرفته شده بود.

اقامتگاه 24امپراتور
قصرهای این مجموعه 2بخش‌اند: بخشی که برای اجرای مراسم‌های مهم بوده شامل همان سه‌تایی که گفتیم و جالب اینکه قسمت انتهایی آن سه‌قصر به دربار درونی معروف بوده؛ چیزی شبیه حرمسرا. بخش دوم قصرها هم که شامل قصرهای کونینف چیان چینگ، باغ امپراتوری و... بوده، به امورات روزمره می‌پرداخت و کمی از آن حالت طبقاتی 3قصر اول دور بوده. البته بیشتر این مجموعه‌ها از بین رفته و آنچه امروز به جا مانده، تنها شامل بخشی از این مجموعه عظیم بوده. در کل 24امپراتور در این مجموعه زندگی کرده‌اند. جالب اینکه استفاده از این مجموعه تا پایان سلسله چینگ، یعنی تا همین ابتدای قرن بیستم میلادی، رایج بوده تا اینکه تعطیل شده است. 20،10 سال بعد هم بازدید از آن به‌عنوان کاخ‌موزه آزاشده است. شهر ممنوعه سالانه 14میلیون گردشگر را به‌خودش جذب می‌کند.

یک‌نکته عجیب و خرافی
برگردیم به‌خود شهر ممنوعه. این مجموعه، سلسله‌باغ‌ها،تالارها و کاخ‌های مخصوصی را شامل می‌شد که برای مراسم‌ها و جشن‌های سلطنتی درنظر گرفته شده بود. کشاورزان و آدم‌های معمولی حق ورود به چنین مجموعه‌ای را نداشتند؛ مجموعه‌ای با دیوار قرمز بلند. خاندان سلطنتی در این شهر ممنوعه و تحت حفاظت و مراقبت شدید زندگی می‌کردند و نمی‌توانستند از آن خارج شوند. شهر ممنوعه روی هم رفته 9999.5اتاق دارد؛ اما چرا این تعداد؟ اعتقادی وجود داشت که اقامتگاه امپراتوران آسمانی 10هزار اتاق بود و طبیعتا امپراتورانی که پسر این شاهان آسمان محسوب می‌شدند، باید اتاق‌هایی کمتر می‌داشتند؛ ولو به اندازه نیم اتاق! بیرون دیوارهایی که شهر ممنوعه را احاطه کردند نیز رودخانه‌ای وجود دارد که در روزگار خودش به‌منظور حفاظت از آن شکل گرفته بود.

یادگار سلسله مینگ‌
شهر ممنوعه در زمان امپراتوری سلسله مینگ در چین ساخته شد تا محل اقامت امپراتوران باشد. سلسله مینگ بعد از هجوم و استیلای مغول‌ها بر این کشور پا‌گرفت و مصادف با سلسله تیموریان در ایران بود. چینی‌ها با سلسله مینگ تصمیم گرفتند که اقتدار گذشته را به نوعی زنده کنند؛ البته مشخص نیست که چقدر توانستند این کار را درست انجام بدهند. قبل از سلسله مینگ، رهبران خارجی چینی غالبا مدعی بودند که مأموریتی الهی برای سلطنت بر این کشور دارند. تا اینکه اتفاقاتی افتاد و روستاییان علیه آنها شورش کردند. سرانجام ارتش توربان سرخ به رهبری ژو یوانژانگ بر خارجی‌های حاکم بر چین پیروز شده و سلسله مینگ هم آغاز شد. ولی از آنجا که در ناخودآگاهش ترس از مغول‌ها و بیابانگردهای شمالی وجود داشت، دیوار چین را طولانی‌تر کرد و 130پادگان نیز به آن افزود. راه‌اندازی چنین قصری با این سطح از حفاظت و امنیت نیز، ناشی از چنین نگاهی بوده است. امپراتوری مینگ از سال 1368تا 1644میلادی بر این کشور حکم راندند و بیشتر امپراتوران آن نیز در همین شهر ممنوعه زندگی و حکمرانی می‌کردند.

دشمنی علیه درخت‌ها
شهر ممنوعه رنگ‌های متنوع زیادی دارد. هر کدام از رنگ‌ها هم نماد چیزی است؛ مثلا رنگ زرد سقف‌ها نماد امپراتور بوده و رنگ قرمز نیز نماد شادی. در کل این شهر به‌گونه‌ای ساخته شده که هر بخش آن نمادی از عظمت این شاهان و سلسله بوده باشد. می‌گویند که در کنار کاخ‌های اصلی هیچ درختی وجود ندارد اما چرا؟ گفته می‌شود که این درخت‌ها بزرگ شده و قدشان از تالار امپراتور بیشتر می‌شود و این ماجرا با این روحیه شاهان که بالاتر از خودشان را نمی‌توانستند تحمل کنند هماهنگ بوده، هرچند که بعید به‌نظر می‌رسد و این درخت‌ها به راحتی قابل‌هرس‌کردن و کوتاه نگه‌داشته‌شدن بوده‌اند. از سوی دیگر گفته می‌شود که درخت برای امپراتوران چین به نوعی نماد چوبه دار هم بوده و آنها دوست نداشتند این خاطرات آزاردهنده را پیش‌رو داشته باشند.

راهی برای مقابله با تونل‌های زیرزمینی
امروزه حتی از بزرگ‌ترین و محافظت‌شده‌ترین زندان‌ها هم گاه اتفاق می‌افتد که زندانی‌ها می‌توانند فرار کنند؛ اتفاقی که غالبا با حفر تونل می‌افتد. امپراتوران مینگ هم برای اینکه احساس امنیت بیشتری داشته باشند تا کسی تونل حفر نکند، دستور داده بودند که زمین محوطه شهر ممنوعه 15مایه ملات داشته باشد. 7لایه اول روی همدیگر قرار داشتند و بعد از آن هشت لایه دیگر، به‌صورت زاویه‌دار نسبت به لایه‌های اول قرار داشتند تا عملا هیچ نفوذی از طریق حفر تونل به این مجموعه اتفاق نیفتد. شهر ممنوعه را وسیع‌ترین و کامل‌ترین معماری چوبی موجود در جهان هم می‌دانند.

سه قصر روی یک سکوی 30هزار متری
فلسفه ساخت‌وساز در این بنای عظیم هم برای خودش جالب بوده؛ مثلا سکوی سفید قصر تای‌حه که یکی از 3قصر و تالار سلطنتی این شهر بوده را سفید ساختند تا هم عظمت و شکوه این بنا را بیشتر نشان بدهد و هم مانع نفوذ رطوبت شود. در میدانگاهی شهر ممنوعه هم نزدیک به 300ظرف مسی گذاشته بودند تا مانع از آتش‌سوزی شوند. در زمستان‌ها با روشن کردن زیر این ظرف‌ها هم آب جمع شده آنها یخ نمی‌بست و قابل‌استفاده بود. شهر ممنوعه در کل یک شهر طبقاتی است و اساسا نماد زندگی طبقاتی بوده. این شهر 3قصر معروف داشته که محل حکمرانی و مراسم‌ها بوده؛ به نام‌های تای‌حه، جون‌حه و بایو. تای‌حه مرکز و قرارگاه اصلی این شهر ممنوعه بوده که تخت سلطنتی طلایی‌رنگ امپراتوران سلسله مینگ هم در آنجا قرار داشته. عالی‌ترین معماری شهر ممنوعه متعلق به این قصر بوده. این قصر در شمال میدانگاهی اصلی و بر سکوی مرمری سفیدرنگی به مساحت 30هزار مترمربع و ارتفاع 8متر ساخته شده. این ارتفاع البته متعلق به این سکو بوده و ارتفاع خود قصر 40متر بوده؛ بلندترین بنای این شهر که قطعا باید در اختیار امپراتور باشد.