راز جاودانه شدن جان هیوستن

آرش نهاوندی- روزنامه‌نگار

جان هیوستن در سال1941 دست به ریسکی بزرگ زد و ساخت اقتباس سینمایی رمان «شاهین مالت» اثر دشیل همت را با استفاده از گروهی از بازیگران مطرح و درحالی‌که 2اقتباس سینمایی قبلی از این اثر، از نظر تجاری شکست خورده بودند، برای نخستین تجربه کارگردانی خود برگزید. او توانست در شاهین مالت با بازی گرفتن از همفری بوگارت در نقش «سم اسپید» نام وی را برای همیشه با این فیلم پیوند بزند و سرنوشت وی را برای همیشه تغییر دهد. همفری بوگارت در شاهین مالت جان هیوستن برای همیشه با نقش مکمل خداحافظی کرد و در سال‌های باقی‌مانده فعالیت سینمای خود، در قامت یک بازیگر مطرح برای فیلم‌های بزرگ ظاهر شد. در این بخش نگاهی داریم به عواملی که در موفقیت شاهین مالت دست داشتند.

دشیل همت 47ساله و شاهین مالت جان هیوستن

دشیل همت که او را از اسطوره‌های جنایی‌نویس آمریکایی در سده بیستم می‌شناسند در سال1930و در 34سالگی رمان شاهین مالت را نوشت، از این رمان، در سال‌های 1931و 1936دو اقتباس سینمایی ساخته شد اما مهم‌ترین و مشهور‌ترین اقتباس سینمایی شاهین مالت را در سال 1941جان هیوستن به همراه گروهی از بازیگران بزرگ آن زمان ساخت. دشیل همت در زمان اکران فیلم شاهین مالت جان هیوستن 47ساله بود. سم اسپید تنها کارآگاه سینمایی «دشیل» نبود، زوج کارآگاهان «نیک و نورا» نیز دیگر کارآگاهان «دشیل» بودند که با رمان «مرد لاغر » و ساخت اقتباس سینمایی از آن به تماشاگران سینما معرفی شدند، در فاصله سال‌های 1934تا 1947تعدادی فیلم با اقتباس از داستان‌های این دو شخصیت خیالی ساخته شد. کتاب «محصول قرمز» دشیل همت، نیز در زمره 100اثر برتر ادبیات انگلیسی نگاشته شده در فاصله سال‌های 1923تا 2005قرار گرفته است.

شهرت جان هیوستن با شاهین مالت در 35سالگی

جان هیوستن از معدود کارگردانانی است که در سن 35سالگی و با ساخت نخستین فیلم خود، شاهین مالت، به شهرت جهانی و جاودان رسید. پدر جان هیوستن از بازیگران بزرگ سینما در زمان خود بود. او بعدها در تعدادی از فیلم‌های فرزندش نیز نقش‌آفرینی کرد و جان هیوستن با اتکا به این پشتوانه کار خود را با فیلمنامه‌نویسی در فیلم‌هایی نظیر «قتل‌های خیابان مورگ» و «نظم و قانون» هر دو ساخته شده در سال 1932، شروع کرد اما همکاری او با «رائول والش» به‌عنوان فیلمنامه‌نویس فیلم«سیرای مرتفع»(1941)، نام او را به‌عنوان یک فیلمنامه‌نویس متبحر بر سر زبان‌ها انداخت و آشنایی وی با همفری بوگارت بر سر صحنه همین فیلم نیز زمینه‌ساز همکاری این دو در شاهین مالت به‌عنوان نخستین تجربه کارگردانی جان هیوستن شد. هیوستن در واقع در زمان ساخت شاهین مالت ریسک بزرگی را پذیرفت؛ چرا که 2نسخه قبلی این فیلم که با اقتباس از کتاب دشیل همت ساخته شده بودند، در گیشه موفق نبودند اما جان هیوستن با فیلم شاهین مالت توانست خود را به‌عنوان یکی از برترین کارگردانان تاریخ سینمای آمریکا مطرح کند. شاهین مالت که در فهرست برترین فیلم‌های کنگره آمریکا نیز قرار دارد، 1.8میلیون دلار فروش کرد که برای آن زمان رکورد خوبی محسوب می‌شد. جان هیوستن خود نگارش فیلمنامه شاهین مالت را عهده‌دار بود، او تا پایان عمر فیلمنامه تمام فیلم‌هایش را به رشته تحریر درآورد.

شاهین مالت؛ سکوی پرتاب همفری بوگارت 42ساله

بازی در شاهین مالت در سال1941، همفری بوگارت 42ساله را به اوج شهرت رساند. همفری بوگارت که به‌دلیل نقش‌آفرینی‌هایش در فیلم‌های دوره کلاسیک سینمای هالیوود او را به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی سینمای آمریکا می‌شناسند، در نخستین تجربه کارگردانی جان هیوستن در فیلم شاهین مالت(1941)، در نقش کارآگاه سام اسپید، شخصیت اصلی فیلم شاهین مالت ظاهر شد. بوگارت که متولد سال 1899بود، در هنگام ساخت شاهین مالت 42ساله بود. همفری بوگارت که تا پیش از سال 1941، بیشتر در فیلم‌ها در نقش بازیگر مکمل ظاهر می‌شد، در 2فیلم «سیرای مرتفع» به کارگردانی رائول والش و نویسندگی جان هیوستن و شاهین مالت، فرصت یافت تا به‌عنوان بازیگر اصلی این فیلم‌ها بازی کرده و خود را به‌عنوان یکی از ستارگان جدید سینما مطرح کند.

مری آستور؛ از سینمای صامت تا شاهین مالت در 35سالگی 

مری آستور از بازیگران مشهور دوران سینمای فیلم‌های صامت بود که در سال 1941و در 35سالگی برای بازی در فیلم شاهین مالت از سوی جان هیوستن انتخاب شد. از او در زمان آغازین دوران جدید سینما و به کارگیری صدا در فیلم‌ها، در کمپانی فاکس تست صدا گرفته شد اما مری آستور نتوانست در این آزمون موفق شود و درنتیجه موقتا از حرفه بازیگری کناره‌گیری کرد و طی مدت 8‌ماه به تمرین روی صدای خود پرداخت و در نتیجه این تمرین‌ها و ممارست زیاد توانست در دوران جدید سینما نیز به‌عنوان بازیگری مطرح در فیلم‌های زیادی ازجمله «تعطیلات»، «زن باهوش»، «دروغ بزرگ» و «شاهین مالت»، ظاهر شود. بر اساس نظر منتقدان، ماری استور درخشان‌ترین بازی‌های خود را در فیلم‌های دروغ بزرگ به کارگردانی ادموند گولدینگ و شاهین مالت ساخته جان هیوستن، هر دو ساخته سال1941، ارائه داده است.

پیتر لور؛ از «مردی که زیاد می‌دانست» هیچکاک تا شاهین مالت هیوستن

پیتر لور،  بازیگر آمریکایی مجارستانی‌الاصلی بود که در زمان ساخت شاهین مالت 37ساله بود. او بازیگری را در اتریش آغاز کرد و سپس به آلمان رفت و در فیلم«ام» (1931) ساخته فریتز لانگ در نقش یک قاتل سریالی بازی کرد. او همچنین در بریتانیا در فیلم«مردی که زیاد می‌دانست»(1934) ساخته آلفرد هیچکاک نقش‌آفرینی کرد.
 پیتر لور در ابتدای حضور در آمریکا در فیلم‌های با بودجه اندک بازی می‌کرد. جان هیوستن اما با انتخاب او برای بازی در شاهین مالت او را از بازی در فیلم‌هایی که با بودجه اندک ساخته می‌شدند، رهانید.
 جان هیوستن درباره وی می‌گوید: پیتر لور از نظر شخصیتی، ترکیبی از یک فرد مغرور، بی‌گناه و پیچیده بود. او همیشه درباره چیزی فکر می‌کرد و چیز دیگری را بر زبان می‌آورد. این دقیقا ویژگی‌های شخصیتی بود که هیوستن می‌خواست لور  نقش‌اش را در فیلم شاهین مالت ایفا کند. جان هیوستن با شاهین مالت زمینه‌ساز بازی لور در فیلم‌های مطرح و مشهوری نظیر «کازابلانکا» در سال‌های بعد شد.