کودکان را برای مقابله با بلایا و حوادث آماده کنیم

 آرزو دهقانی- دکتری سلامت در بلایا و فوریت‌های دانشگاه شهید بهشتی

جمعه روز جهانی کودک بود. به این بهانه شایسته است توجهی به حوادث و خطراتی که ممکن است کودکان را تهدید کند بپردازیم. کودک‌آزاری و غفلت از آن‌ها، خشونت و بهره‌کشی جنسی، تنبیه بدنی، قاچاق، آدم‌ربایی، کار کودکان، محروم‌کردن کودک از حقوقش، ارتکاب جرائم، مین‌های زمینی، خطرات محیطی مانند خشکسالی، زلزله و...، سوءمصرف مواد، ازدواج‌های زودهنگام و اجباری و آثار روانی ناشی از شرایط بحرانی مهم‌ترین خطراتی هستند که در شرایط بحرانی کودکان را تهدید می‌کنند، لذا برنامه‌ریزی منطقی، فراگیر و همه‌جانبه برای تمام هموطنان بالاخص نسل آینده امری بدیهی است و این ممکن نخواهد شد مگر با شروع آموزش احساس‌سازی‌ از پایین‌ترین سطح سنی اجتماع، یعنی کودکان و نوجوانان و حتی خردسالان.
آموزش پیش از بحران و افزایش درک خطر کودکان در برابر بلایای طبیعی با روش‌های نوین آموزشی و اطلاع‌رسانی با درنظر گرفتن ابعاد اجتماعی و روحی و روانی و شرایط این گروه سنی یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت ارتقای آمادگی در برابر حوادث و بلایاست. برای صحبت کردن با کودک درباره بلایای طبیعی باید به چند نکته توجه کرد، ازجمله اینکه کودکان، در سنین مختلف و با مراحل رشد متفاوت، درک متفاوتی از حوادث دارند و در گفتن جزئیات باید به این موضوع توجه شود. همچنین کودکان به‌شدت تحت‌تأثیر اخبار قرار می‌گیرند بنابراین بهتر است به‌صورت هوشمندانه از اخبار استرس‌آور دور نگه داشته شوند. راهکار دیگر این است که والدین در کنار کودکان و نوجوانان اخبار را پیگیری کنند در این صورت می‌توانند با آنها در مورد حادثه صحبت کنند و به آنها احساس امنیت بدهند. ارائه اطلاعات درخصوص حوادث و بلایا باید با آرامش و بدون ترس باشد تا اضطراب به کودکان راه نیابد. تمام اعضای خانواده با هم و در کنار هم همراه با بازی و سرگرمی برای کودکان درخصوص بلایا و حوادث آموزش ببینند. نقشه خطر خانه که شامل نقاط ایمن برای پناهگیری (کنار ستون‌ها، کنار دیوار اصلی و...) و نقاط پرخطر (زیر پنجره‌ها و...) و راه‌های خروجی است توسط تمامی اعضای خانواده طراحی شود و همه افراد اطلاعات کامل داشته باشند.
کیف نجات خانواده که شامل آیتم‌های ضروری پس از بلایاست همچون چراغ‌قوه، سوت، مواد غذایی، آب، طناب، کپی مدارک مالی و فردی و... با حضور تمام اعضای خانواده آماده شود و همه از محل نگهداری کیف مطلع باشند. بهتر است والدین به کودکان آموزش دهند هنگام وقوع زلزله کجا پناه بگیرند و شماره‌های ضروری را به آنها آموزش دهند تا درصورت بروز مشکل با آن شماره‌ها تماس بگیرند. بهتر است این آموزش‌ها از طریق فعالیت‌های موردعلاقه کودکان همچون بازی، ورزش، نقاشی و حتی ایفای نقش باشد تا قابل‌پذیرش و یادگیری بوده و درنهایت نهادینه شود.