بازگشت حملات انتحاری به افغانستان

 محمدامین خرمی- روزنامه‌نگار

با گذشت کمتر از 2‌ماه از سقوط کابل به‌دست طالبان، افغانستان بار دیگر صحنه حملات انتحاری و بمب‌گذاری شده است. گویی تاریخ تکرار می‌شود؛ آنها که زمانی در حملات تروریستی دست به انتحار می‌زدند، اکنون در حکومت خود هدف حملات انتحاری‌اند.
5روز پس از حمله به مسجد عیدگاه در پایتخت، مسجدی در شمال افغانستان هدف حمله قرار گرفت. این بار برخلاف هفته گذشته، شیعیان هدف اصلی حمله بودند. تلویزیون طلوع افغانستان ظهر دیروز گزارش داد که همزمان با برگزاری نمازجمعه در مسجد سیدآباد واقع در منطقه خان‌آباد در شهر قندوز، انفجاری باعث کشته شدن شماری از نمازگزاران و زخمی شدن عده زیادی از آنها شد. به‌گفته مقام‌های محلی، بیش از ۳۰۰ نفر در مسجد مشغول ادای نماز بودند که عامل حمله جلیقه انفجاری خود را در میان نمازگزاران منفجر کرد.
ذبیح‌الله مجاهد، معاون وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان و سخنگوی این گروه نیز در صفحه توییتر خود خبر از این انفجار داد و گفت که «شماری از برادران شیعه ما» در مسجد سیدآباد کشته و زخمی شده‌اند. مجاهد آماری از میزان تلفات نداد، اما یکی از مقام‌های طالبان در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز اعلام کرد که دست‌کم 43نفر در این حمله کشته شده‌اند. تلویزیون طلوع افغانستان اما به نقل از شاهدان عینی گزارش داد که حدود 100نفر در این انفجار کشته شده‌اند. یکی از پزشکان مستقر در قندوز هم به الجزیره گفت که حمله دست‌کم 90زخمی داشته است. به‌گفته این پزشک که نخواسته نامش فاش شود، با توجه به‌شدت انفجار، بدون شک به آمار قربانیان اضافه خواهد شد.
هنوز هیچ گروهی به‌طور رسمی مسئولیت حمله قندوز را بر‌عهده نگرفته است، اما پیش از این، مسئولیت بیشتر حملات به مساجد شیعیان در افغانستان را شاخه خراسان گروه تروریستی داعش بر‌عهده می‌گرفته است. وقوع این حمله کمتر از یک هفته بعد از حمله به مسجد عیدگاه، خبر از آغاز فصل جدید حملات تروریستی در افغانستان می‌دهد. روز یکشنبه گذشته، در جریان برگزاری مراسم ختم مادر ذبیح‌الله مجاهد در مسجد جامع عیدگاه واقع در مرکز کابل، 8نفر کشته و 20نفر دیگر مجروح شدند. در آن حمله هم داعش به‌عنوان مسئول معرفی شده است.
حمله به مسجد عیدگاه با استفاده از انفجار یک بمب کار گذاشته شده در نزدیکی ورودی مسجد انجام شد. هنگام برگزاری مراسم، مسجد و مناطق اطراف آن به‌شدت از سوی نیروهای ویژه طالبان حفاظت می‌شد و به‌نظر می‌رسد به همین دلیل نیروهای داعش کار گذاشتن بمب در ورودی مسجد را به جای استفاده از عامل انتحاری انتخاب کرده‌اند. گفته می‌شود قرار بوده شماری از اعضای ارشد طالبان برای حضور در مراسم ختم، در این مسجد حاضر شوند؛ هرچند طالبان اعلام کرده قربانیان همه از مردم عادی بوده‌اند و هیچ‌یک از نیروهای طالبان کشته نشده‌اند. حمله دیروز، چهارمین حمله مهمی است که طی مدتی که طالبان حکومت را در کابل به‌دست گرفته رخ می‌دهد. حمله اول، در هفته دوم سقوط کابل در نزدیکی فرودگاه این شهر رخ داد. این حمله زمانی اتفاق افتاد که هزاران افغان تلاش داشتند تا با ورود به فرودگاه، راه فراری از افغانستان پیدا کنند. در آن حمله انتحاری که گروه داعش خراسان، مسئولیت آن را بر‌عهده گرفت، حدود 170غیرنظامی و ۱۳ سرباز آمریکایی کشته شدند.
پس از حمله کابل، حملات داعش علیه نیروهای طالبان به شرق افغانستان و ولایت ننگرهار کشیده شد. در حملات متعدد، نیروهای طالبان در شهر جلال‌آباد، مرکز ولایت ننگرهار، هدف بمب‌های کنار جاده‌ای داعش قرار گرفتند. کشیده شدن دامنه حملات تروریستی داعش به شمال افغانستان، حکایت از برنامه‌ریزی این گروه برای مقابله با طالبان در نقاط مختلف افغانستان دارد. به‌نظر می‌رسد، حملات اخیر، سرآغاز دوره تازه درگیری‌ها در افغانستان باشد؛ درگیری‌هایی که یک سوی آن طالبانی ایستاده که طی 2دهه گذشته خود عامل هزاران حمله تروریستی علیه نیروهای دولتی و مردم عادی بوده است.

طالبان و بحران بین‌المللی
اکنون که در پایتخت آب‌ها از آسیاب افتاده و نیروهای طالبان هم عکس‌های یادگاری‌شان را با ساختمان‌ها و خیابان‌های کابل گرفته‌اند، وقت حکمرانی رسیده است. در داخل مرزهای افغانستان، شاید طالبان بتواند به زور سرنیزه حکومت کند، اما بیرون مرزها، هنوز هیچ کشوری به‌طور رسمی طالبان را به‌عنوان حاکم مشروع این کشور نپذیرفته‌ است.
اگرچه اعضای ارشد طالبان و مذاکره‌کنندگان این گروه طی 2سال گذشته مذاکرات بسیاری با کشورهای منطقه و فراتر از آن داشته‌اند، اما این روزها که در کابل آنها حرف اول و آخر را می‌زنند، با برخورد نه چندان گرم کشورهای جهان روبه‌رو هستند. تاکنون مقام‌های کشورهای قطر، چین، امارات، پاکستان و ازبکستان در موضع‌گیری‌هایشان نشان داده‌اند که حاضرند در دوره جدید تاریخ افغانستان، در کنار طالبان قرار گیرند. این کشورها تاکنون محموله‌های متعدد کمک‌های بشردوستانه نیز به افغانستان ارسال کرده‌اند، اما وقتی زمان به رسمیت شناختن حکومت طالبان در کابل می‌رسد، آنها هم محتاطانه رفتار می‌‌کنند. جهان هنوز با طالبان کنار نیامده و این کشورها هم تمایلی ندارند در این شرایط، طالبان را به رسمیت بشناسند. اغلب کشورهای جهان، موضعی شبیه موضع ایران داشته‌اند. مقام‌های ایران اعلام کرده‌اند که رفتار ایران با طالبان بر مبنای رفتار این گروه با ایران و محیط اطرافش تعیین خواهد شد. بنابراین جهان همچنان منتظر تعیین خط‌مشی سیاسی، اجتماعی و امنیتی طالبان در کابل است.
طالبان نیاز دارد که از سوی کشورهای جهان به رسمیت شناخته شود؛ هم برای کسب مشروعیت داخلی و هم برای دسترسی به پول‌های بلوکه شده خارجی. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول با اعمال نفوذ آمریکا دسترسی طالبان را به منابع مالی افغانستان در خارج از مرزهای این کشور بسته‌اند. دارایی‌های ارزی افغانستان در خارج از این کشور 9.5میلیارد دلار برآورد شده که فعلا طالبان هیچ دسترسی به آن ندارد. کشورهایی که زمانی مقام‌های طالبان به‌راحتی به آنها سفر می‌کردند، فعلا حاضر نیستند پذیرای هیأت‌های دیپلماتیک این گروه باشند. تنها امید طالبان حضور در نشست مسکو در مورد افغانستان است که قرار است کمتر از 2هفته دیگر برگزار شود. این نشست قرار است با حضور همسایگان افغانستان برگزار شود و احتمالا مسیر پیش‌روی کشورها در تعامل با واقعیت جدید افغانستان را تعیین خواهد کرد.