کلاس مدرسه در دشت

سیده زهرا عباسی- ستاره حجتی- خبرنگار

سال تحصیلی گذشته با وجود برگزاری کلاس‌های حضوری در مناطق کم‌جمعیت و اعلام استفاده از آموزش مجازی و راه‌اندازی سامانه‌ای به نام شاد برای مناطق پرجمعیت، تعداد زیادی از دانش‌آموزان عشایری و حتی روستایی به‌دلیل دسترسی‌نداشتن به اینترنت و گوشی‌ هوشمند از تحصیل بازماندند. گرچه در آمار منتشرشده از کودکان بازمانده از تحصیل از سوی وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور و نهادهای مردمی فعال در این زمینه اختلاف وجود دارد اما بنابر آمار رسمی وزارت آموزش و پرورش طی یک سال، حدود 70هزار نفر بر تعداد بازماندگان از تحصیل افزوده شد.
با وجود همه آماری که از بازماندگان اعلام می‌شود، هم‌اکنون بیش از 218هزار دانش‌آموز در مقاطع مختلف تحصیلی در 6700مدرسه عشایری کشور تحصیل می‌کنند که سال گذشته با وجود تعطیلی سراسری همه مدارس به‌صورت حضوری در کلاس‌های درس حاضر شدند؛ البته نه در کلاس‌هایی شبیه تصویر آشنای ما بلکه در اتاق‌های کوچک یا چادرهایی که به‌گفته معلمان، حتی جای ثابتی هم ندارند.
امسال هم مانند سال گذشته با شروع سال تحصیلی جدید دانش‌آموزان مدارس عشایری و روستاهای کم‌جمعیت به شکل حضوری به مدرسه می‌روند تا مشکل دسترسی‌نداشتن به شبکه آموزش رفع شود.مدارسی باحال و هوایی متفاوت در دشت‌ها و کوهپایه‌ها و یا چادرهای عشایری.
طبق اعلام وزارت آموزش و پرورش از شنبه 3مهر همه مدارس روستایی و عشایری که کلاس‌های درس آنها کمتر از 15دانش‌آموز دارد، وارد فرایند بازگشایی حضوری شدند و قرار است در نیمه‌دوم مهر هم مدارس روستایی و عشایری با کلاس‌های درس 30نفر بازگشایی شوند. همچنین قرار است در نیمه‌اول آبان مدارس شهری با کمتر از 300دانش‌آموز فعالیت حضوری را آغاز ‌کنند و در نیمه‌دوم آبان مدارس بالای 300نفر بازگشایی حضوری خواهند داشت. هرچند در میان همه‌گیری کرونا و در شرایطی که واکسیناسیون دانش‌آموزان به تازگی آغاز شده، نگرانی‌های زیادی در این‌باره وجود دارد.

واکسیناسیون نیمه‌کاره
یکی از معلمان عشایری که در منطقه گچساران چهارمحال و بختیاری تدریس می‌کند، نگران کامل‌نشدن واکسیناسیون است و به همشهری می‌گوید: واکسیناسیون بزرگسالان هم هنوز در مناطق عشایری تکمیل نشده است و بسیاری فقط یک دوز واکسن تزریق کرده‌ یا هیچ واکسنی تزریق نکرده‌اند. طبیعتا تجمع دانش‌آموزان در مدارس خطرناک خواهد بود به‌ویژه اینکه رعایت مواردی چون فاصله‌گذاری اجتماعی در چادرها یا کانکس‌های کوچکی که به مدارس عشایری اختصاص می‌یابد، دشوار و تقریبا غیرممکن است.
عبدالناصر همتی با اشاره به مشکلات معلمان مدارس عشایری در شرایط عادی مانند سختی رفت‌وآمد و هزینه‌های بالا در ازای حقوق اندک می‌افزاید: ما هم نمی‌دانیم چاره چیست، زیرا آموزش از راه دور برای دانش‌آموزان عشایری بیشتر شبیه یک شوخی است و فراهم‌کردن امکانات آموزش مجازی برای بیشتر دانش‌آموزان عشایر امکان‌پذیر نیست.

آموزش حضوری برای همه خطرناک است
مجید مهدوی، یکی از معلمان مناطق عشایرنشین خراسان شمالی هم نظری مشابه دارد و معتقد است آموزش در مدارس عشایری پیش از کرونا هم مشکلات بسیاری داشت و همه‌گیری کرونا این مشکلات را دوچندان کرده است؛ با وجود تبلیغاتی که درباره دسترسی دانش‌آموزان عشایری به خدمات هوشمند می‌شود معمولا آنها به امکانات لازم دسترسی ندارند.
او با بیان اینکه نخستین مشکل مدارس عشایری استفاده از چادر به جای مدرسه است به همشهری می‌گوید: گاه این چادرها جابه‌جا می‌شوند و تقریبا ما در تمام سال با تغییر فضای آموزشی روبه‌رو هستیم. این جابه‌جایی علاوه بر نقل و انتقال در ییلاق و قشلاق است و معمولا معلم‌ها ناچار به جمع یا برپاکردن دوباره چادرها هستند.او ادامه می‌دهد: رعایت پروتکل‌ها در میان عشایر معمولا به میزانی که شما در شهرها مشاهده می‌کنید، نیست. ماسک و الکل به میزان لازم در اختیار همه نیست و بنابراین برگزاری کلاس‌ها به شکل حضوری بدون شک هم معلمان و هم دانش‌آموزان و به واسطه آنها والدینشان را هم  به خطر می‌اندازد.

چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست
با وجود نگرانی‌ها اما یکی از معلمان عشایری در کرمانشاه معتقد است که آموزش حضوری تنها گزینه پیش‌روی تحصیل محصلان عشایر است.
مهدی نعمتی با تأکید بر اینکه با وجود همه خطرات چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست به همشهری می‌گوید: سال گذشته به‌دلیل نبود امکانات یک‌ماه کامل مدرسه ما و 3مدرسه دیگر در کرمانشاه تعطیل بود، درحالی‌که جبران عقب‌ماندگی تحصیلی بچه‌ها کار دشواری است. در این شرایط که چاره‌ای جز آموزش حضوری نیست، آموزش و پرورش باید این موضوع را درنظر بگیرد که عشایر به فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها دسترسی ندارند و برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده امکانات لازم را در اختیار مدارس قرار دهند.

شیفت‌بندی در مدارس روستایی
این مشکلات اما تنها مختص مدارس عشایری نیست و بسیاری  از مدارس روستایی نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. با وجود این، مدیر مدرسه روستای میلک در سیستان و بلوچستان در این‌باره توضیح می‌دهد: مدرسه ما 240دانش‌آموز دارد و با توجه به اینکه اینترنت منطقه ضعیف است و بیشتر دانش‌آموزان هم امکانات آموزش هوشمند را ندارند با تصمیم شورای دبیران وانجمن اولیا و مربیان کلاس‌ها حضوری تشکیل می‌شود. برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی دانش‌آموزان به 2گروه تقسیم می‌شوند و به نوبت 50درصد حضوری و 50درصد غیرحضوری در کلاس‌ها شرکت می‌کنند. ما معلمان را ملزم کرده‌ایم اگر سرعت اینترنت اجازه داد همزمان برای افرادی که در کلاس‌ها حضور ندارند هم ارتباط غیرحضوری برقرار کنند، اما معمولا سرعت اینترنت اجازه نمی‌دهد و همین موضوع آشفتگی در آموزش را بیشتر می‌کند.
رضا اربابی با بیان اینکه شاید فقط 4یا 5دانش‌آموز در منطقه امکان دسترسی به تلویزیون و کلاس‌های آموزشی آن را داشته باشند، می‌افزاید: در کنار دسترسی‌نداشتن دانش‌آموزان به اینترنت و امکانات در مدارسی مانند مدرسه ما مشکلات پیش‌بینی نشده هم وجود دارد و به‌عنوان مثال هفته گذشته به‌دلیل توفان شاهین ناچار شدیم مدرسه را تعطیل کنیم.این معلم مدرسه همچنین درباره رعایت پروتکل‌های آموزشی در مدرسه می‌گوید: دانش‌آموزان بالای 15سال در مدرسه ما واکسن زده‌اند و بقیه هم در حال انجام است. ماسک و مواد ضدعفونی را هم خودمان تهیه کردیم و از سوی دیگر، دانش‌آموزان در بدو ورود به کلاس با تب‌سنج بررسی می‌شوند و بدون ماسک اجازه ورود ندارند.

بازدید هفتگی از مدارس
بنابر اعلام دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری کشور، 6700مدرسه عشایری سیار، نیمه‌سیار و ثابت در ۲۷استان کشور وجود دارد و دانش‌آموزان عشایری در ۱۴هزار کلاس درس مشغول تحصیل هستند. 1327مدرسه کانکسی و ۷۵۰مدرسه چادری در کشور وجود دارد و به ۷۰۰مدرسه چادری و هزار مدرسه کانکسی دیگر نیاز است.از میان جمعیت بیش از 200هزار نفری دانش‌آموزان عشایری، بیشترین جمعیت مربوط به آذربایجان غربی است.
رئیس اداره آموزش و پرورش عشایر آذربایجان غربی با بیان اینکه این استان 35هزار و 788دانش‌آموز عشایری دارد به همشهری می‌گوید: این جمعیت در 690مدرسه و 1882کلاس درس تحصیل می‌کنند.
نسرین پاکدوست به مصوبه وزارت آموزش و پرورش و ستاد کرونا اشاره می‌کند و می‌افزاید: همه معلمان عشایری استان آذربایجان غربی  واکسینه شده‌اند و واکسیناسیون دانش‌آموزان هم از امروز تا پایان هفته انجام می‌شود.به‌گفته وی، با توجه به جمعیت کم مدارس عشایری کلاس‌های این بخش سال گذشته هم حضوری بود و امسال نیز از 3مهر به‌صورت حضوری برپا شده است.
پاکدوست درباره مدارس کم‌‌جمعیت عشایری هم توضیح می‌دهد: استان ما مرزی است و به‌دلیل امنیتی در روستاهای مرزی اینترنت برقرار نیست و حتی اگر بچه‌ها گوشی هوشمند داشته باشند، اینترنت ندارند و به همین دلیل مدارس روستایی زیر 10نفر این مناطق هم سال گذشته و هم امسال به‌صورت حضوری برپا هستند.
او با بیان اینکه آموزش و پرورش از طریق معاونت بهداشت سرانه بهداشتی به مدارس اختصاص داده است، می‌گوید: این سرانه بهداشتی برای تهیه وسایل بهداشتی، ماسک و ضدعفونی اختصاص یافته و ناظران بهداشتی هم به‌صورت هفتگی وضعیت بهداشتی مدارس را بررسی می‌کنند.

سرانه بهداشتی برای 110هزار مدرسه
در خوزستان هم واکسیناسیون دانش‌آموزان عشایری همزمان با دانش‌آموزان 12تا18ساله شهری و روستایی در حال انجام است و مدیرکل آموزش و پرورش این استان به همشهری می‌گوید: خوزستان 14تا 15هزار دانش‌آموز عشایری دارد که در حدود 500مدرسه تحصیل می‌کنند. واکسیناسیون گروه سنی 12تا 18ساله این جمعیت همراه با همه دانش‌آموزان تا پایان هفته به پایان می‌رسد.وی با تأکید بر اینکه مدارس روستایی و عشایری این استان با جمعیت کم از سوم مهر به‌صورت حضوری برپاشده است، می‌افزاید: تا اسفند سال گذشته هم مدارس عشایری باز بودند و به‌دلیل جمعیت کم، مشکل خاصی نداشتیم.کورش مودت توضیح می‌دهد: اغلب مدارس عشایری ما زیر 15نفر هستند و به‌صورت حضوری برپا شده‌اند، اما تعداد کمی از مدارس عشایری 20نفر یا بیشتر هستند که آنها هم از نیمه دوم مهر با شیفت‌بندی برپا می‌شوند.به‌گفته او، سرانه بهداشتی همه مدارس استان اعم از شهری، روستایی و عشایری واریز شده است و سال قبل هم سرانه خوبی برای تهیه ماسک و ضدعفونی به مدارس اختصاص یافت.
بنا بر اعلام وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید ۵۰۰میلیارد تومان به‌عنوان سرانه بهداشتی به ۱۱۰هزار مدرسه در سراسر کشور اختصاص می‌یابد‎؛ سرانه‌ای که به‌طور میانگین به هر مدرسه 4میلیون و ۵۰۰هزار تومان ... اختصاص می‌یابد و طبیعتا براساس جمعیت مدارس کم یا زیاد می‌شود.

راهبران آموزشی برای مناطق فاقد اینترنت
از کل جمعیت دانش‌آموزان عشایری کشور، 150هزار نفر عشایر ثابت هستند. هرچند آذربایجان غربی بیشترین جمعیت دانش‌آموزان عشایری را دارد، اما بیشترین جمعیت دانش‌آموزان عشایری ثابت با جمعیت بیش از 25هزار نفر در سیستان و بلوچستان به مدرسه می‌روند.به گفته مدیر آموزش و پرورش عشایری سیستان و بلوچستان، این جمعیت در بیش از 600مدرسه عشایری مشغول به تحصیل هستند، عبدالواسع پاکزاد با بیان اینکه عشایر ثابت در کانون‌های عشایری و مناطق صعب‌العبور و فاقد هرگونه زیرساخت مثل آب و برق زندگی می‌کنند، می‌افزاید: فقط 2تا 3درصد جمعیت دانش‌آموزی عشایر استان به اینترنت و فضای مجازی دسترسی دارند.محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر هم در این‌باره می‌گوید: در استان محرومی همانند سیستان و بلوچستان بسترهای مناسب مجازی وجود ندارد و بنابراین تمام تلاش این است تا مدارس به‌صورت حضوری باشد. هرچند در مناطقی که مدارس غیرحضوری فعالیت می‌کنند از راهبران آموزشی تربیتی استفاده می‌کنیم تا درس‌نامه‌ها را در میان مناطق توزیع کنند.

 نگرانی دوباره والدین
با وجود اعلام شروع واکسیناسیون دانش‌آموزان و پایان این فرایند در گروه سنی 12تا 18ساله تا پایان هفته، اما نرسیدن دوز نخست به بسیاری مناطق، فاصله زمانی میان 2دوز واکسن و احتمال ابتلای شدید به کووید-۱۹ در سویه دلتا، نگرانی بسیاری از والدین را برانگیخته است.موسی غریب از عشایر فارس در این‌باره به همشهری می‌گوید: سال گذشته 2پسر و یک دخترم کرونا گرفتند و شرایط بسیار وخیمی داشتند. زندگی در ایل کلا طوری است که نمی‌شود به اندازه شهرها و روستاها رعایت کرد. به بچه‌های ما واکسنی زده نشده است.
او ادامه می‌دهد: اینجا آب کافی برای امور بهداشتی وجود ندارد؛ چه برسد به ماسک و الکل و چیزهایی مانند آن. می‌گویند همه دانش‌آموزان را این هفته واکسن می‌زنند، اما بهتر بود این کار را پیش از شروع سال تحصیلی انجام می‌دانند.
زبیده رازی از عشایر خراسان شمالی هم مادر ۲دختر و ۲پسر است که سال گذشته همسر و برادرش را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده است. او می‌گوید: اجازه نمی‌دهم بچه‌ها به مدرسه بروند. هفته گذشته از امور عشایری برای تحویل دام‌ها آمده بودند و اعلام کردند قرار است هم دوز دوم واکسن ما تزریق شود و هم به دانش‌آموزان واکسن بزنند، اما تا زمان انجام آن من به بچه‌هایم اجازه مدرسه‌رفتن نخواهم داد. همین داغ‌هایی که بر دلمان مانده، کافی است.