شهر بدون ویترین ورودی

زهرا کریمی ـ خبر‌نگار

 مبادی ورودی و خروجی شهر تهران در یک کلام، زیبنده این کلانشهر نیست؛ نه المانی در حد و قواره پایتخت کشور دارد و نه در بیشتر ورودی‌ها آسفالت و خط‌کشی‌های مناسب و جای سازه‌های تبلیغاتی مدرن و فضای سبز هم برای درنگ مسافران خالی است. اغلب هم جدول‌کشی‌های مرتب، گاردریل‌های منظم یا پهلوگاه‌های عریض ندارند. علاوه بر همه اینها، منظری که به زیبایی محیط جاده‌ای شهر بیفزاید هم وجود ندارد و البته زباله‌هایی که مسافران در حوالی عوارضی‌ها و ورودی‌ها رها کرده‌اند نیز اوضاع را بدتر می‌کند؛ انباشتی از فیش‌های عوارضی و پلاستیک‌های چیپس و پفک و... . درحالی‌که به‌گفته کارشناسان شهری مبادی هر شهر باید به مثابه ویترین معرفی آن شهر باشد. اما سال‌های سال است که چنین ویترینی از تهران دریغ شده و اکنون این مبادی‌ها هیچ سنخیتی با فرهنگ، تاریخ و مدرنیته بودن تهران در قرن حاضر ندارد. مسافران فرودگاه بین‌المللی هم در جاده تهران- قم با بوی نامطبوعی مورد استقبال قرار می‌گیرند. اگرچه چندسالی می‌شود که کارگروهی برای رفع این بو تشکیل شده، اما هنوز که هنوز است بوی بد به مشام می‌رسد و عوامل مختلفی مثل واحدهای دامداری اطراف، کشتارگاه‌ها، فاضلاب شهرستان‌های واوان، اسلامشهر، رباط‌کریم و محل دفن زباله آرادکوه علت آن اعلام شده‌اند.
البته در این میان برخی از شهرداری‌ها در مناطق برحسب وظیفه و مسئولیتشان دست روی دست نگذاشته‌اند و در حد امکان اقداماتی انجام داده‌اند؛ مانند منطقه 19در جنوب تهران. علی توکلی، شهردار منطقه 19با اشاره به اینکه این منطقه دروازه بین‌المللی پایتخت به شمار می‌آید و هر روز میزبان جمع زیادی از شهروندان و مسافران از نقاط کشور است، گفت: «تابلوهای ورودی به محدوده منطقه 19در مبادی مانند بزرگراه شهیدهاشمی و شهید کاظمی مرمت و به‌روزرسانی شدند. همچنین با توجه به فرسودگی ظاهری تابلوها ضمن تعمیرات مورد نیاز پایه تابلوها براساس پالت رنگی مصوب سازمان زیباسازی شهر تهران رنگ‌آمیزی شد.»   چه بسا که با توجه به مسئولیتی که سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای بر‌عهده دارد، محدوده عوارضی‌ها را محل تردد می‌دانند؛ نه محل مکث و استراحت. اما بیشتر مسافران به تهران تجربه درنگی کوتاه یا اقامت چندساعته را دارند.

جای خالی نمادی برای تهران
 هریک از مبادی ورودی تهران از جنوب، شمال، شرق و غرب در چند کیلومتر مانده به شهر در محدوده شهری تعریف شده‌اند؛ به‌طوری که مبادی ورودی از سمت غرب تهران در کیلومتر 14به بعد به سمت تهران حدود شهری به شمار می‌آید. این مبادی اصلی‌ترین مسیر ورود و خروج استان البرز به تهران است که به اصلی‌ترین شریان ورودی به تهران یعنی به میدان آزادی منتهی می‌شود. در این فاصله چند کیلومتری به تهران حتی حداقل‌ترین امکانات شهری مانند پهلوگاه‌ یا فضای سبزی برای درنگ کوتاه مسافر وجود ندارد. درواقع مسافران برای دریافت خدمات باید به پایانه آزادی بروند یا با هدایت یکی از شریان‌های اصلی شهر مانند بزرگراه همدانی و بزرگراه فتح وارد محدوده شهری شوند. در ورودی شرق وضعیت خیلی به هم ریخته‌تر از ورودی غرب است. جاده تهران-مشهد به بزرگراه امام رضا(ع) در تهران می‌رسد. این بزرگراه از 6کیلومتر مانده به تهران یا همان سه‌راه سیمان در حریم شهری قرار دارد. وضعیت جدول‌کشی، خط‌کشی خیابان، تابلوها و دیوارهای جدا‌کننده بتنی وسط بزرگراه، هیچ‌کدام در‌ شأن ورودی کلانشهری چون تهران نیست. البته علی‌اصغر قائمی، عضو شورای اسلامی شهر تهران  به همشهری گفت: «این موضوع در 2جلسه گذشته کمیسیون عمران و ترافیک شورا با حضور معاون فنی و عمران سابق شهرداری تهران بررسی شد. حتی در این‌باره بازدیدی از ورودی شرق تهران نیز به عمل آمد. قرار شد مهندسان معاونت فنی و عمران طرح‌های موردنظرشان را در جلسات بعدی ارائه دهند تا در کمیسیون مورد بررسی قرار بگیرد و در فرصت مناسبی این موضوع را به‌صورت برنامه اجرایی در دستور کار قرار دهند. » 

توجه به مبادی، یک نیاز لازم
 برخی از مبادی مانند مبادی جنوبی به‌دلیل استقرار فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. درصورتی که این مبادی به دلیل بوی نامطبوعی که بعد از فرودگاه استشمام می‌شود، بدترین وضعیت را دارد. مبادی جنوبی شامل مسیر تهران- قم و تهران- ساوه می‌شود و بیشترین حجم مسافر از استان‌های جنوبی از این مبادی به پایتخت وارد و خارج می‌شوند؛ بنابراین برای آنکه ورودی‌های تهران در خور پایتخت باشد، نیاز به توجه و رسیدگی بیشتر دارد. در این‌باره قائمی، عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر گفت: «موضوع مبادی‌ها، چند وجهی است. در اینجا باید به مسائل ترافیکی، فنی و عمران و فرهنگی اهمیت داده شود؛ بنابراین بخش‌های مشترک شهرداری که متولی این امر هستند باید سعی کنند در طراحی المان‌ها جدا از منظر زیبایی بصری به مسائل ترافیکی توجه داشته باشند. برخی از المان‌ها سبب اختلالات ترافیکی در مبادی شهر می‌شود. به‌عنوان مثال 10سال پیش نصب تلویزیون‌های شهری در شهر مانند آفتی، سبب حواس‌پرتی رانندگان و سوانح رانندگی شده بود؛ بنابراین باید حوزه‌های زیباسازی، فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران نسبت به این نکات حساسیت داشته باشند.»  مرجان گلی‌پور، دبیر کمیسیون شهرسازی و معماری مجمع شهر و کلانشهرها نیز معتقد است  ورودی شهرها به‌عنوان ویترین آن شهر به شمار می‌آید؛ درحالی‌که تهران فاقد چنین ویترین شایسته‌ای است. شاید هم توسعه شهر و پیوست روستاها به تهران این اجازه را گرفته است. او گفت: «رجال و مسئولان در گذشته با ساخت دروازه‌ها برای حریم تهران اهمیتی قائل بودند، اما در 50سال اخیر مبادی ورودی و خروجی به تهران رها شده است. می‌توان گفت، ورود به تهران هیچ حد و مرزی ندارد. در یک مقطعی طی سال‌های اخیر قرار بود، دروازه‌هایی برای شهر بسازند، اما معتقدم در قرن حاضر و شرایط کنونی ساخت دروازه چندان کاربردی ندارد و مورد استقبال عموم مردم هم واقع نمی‌شود. سلایق جوانان برای تعریف چنین فضاهایی در ورودی شهر مهم است و باید درواقع همه سلایق ساکنان شهر در آن دیده شود. ناگفته نماند که در حوزه شهرسازی خیلی از دانشجویان پایان‌نامه و رساله‌های مختلفی را ارائه داده‌اند که به‌طور حتم برای چنین پروژه مهمی می‌توان از آنها استفاده کرد.»

   مبادی اصلی ورودی تهران کدام‌ها هستند؟ 

   تهران 7مبادی ورودی اصلی دارد که بعد از عبور از آنها وارد شریان‌های اصلی در شهر می‌شوند 
   شمال: مسیر تهران - شمال، دسترسی به بزرگراه همت، بزرگراه شهید خرازی، بزرگراه آیت‌الله کنی
   شمال‌غرب: مسیر تهران- کرج، دسترسی به آزادراه شهید فهمیده و بزرگراه لشکری، دسترسی به میدان آزادی، بزرگراه فتح و بزرگراه همدانی 
   شمال شرق: آزادراه تهران- قائم‌شهر، دسترسی به بزرگراه شهید بابایی و بزرگراه شهید یاسینی
   شمال شرق: تهران - آمل (هراز)، دسترسی به بزرگراه شهید یاسینی
   جنوب: آزادراه تهران - قم، دسترسی به بزرگراه خلیج‌فارس، بزرگراه شهید چراغی، بزرگراه آزادگان غرب، بزرگراه آزادگان شرق، بزرگراه آیت‌الله سعیدی
   جنوب غرب: آزادراه تهران- ساوه، دسترسی به بزرگراه آزادگان غرب و بزرگراه آزادگان شرق
شرق: مسیر تهران- مشهد، دسترسی به بزرگراه بعثت 

 مکث
دستگاه‌های متولی و مسئول، مبادی تهران را دریابند

ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران: تهران، بدترین کلانشهر کشور به لحاظ دروازه‌های ورودی است. ورودی‌های تهران نه‌تنها امکانات، تسهیلات و المان‌های مناسب برای ورود به شهر را ندارد، بلکه حتی تشخیص محدوده ورود به شهر تهران برای هر مسافری هم مشخص نیست. در دوره مدیریت سابق قرار بود طرح‌های جامع و همسانی برای همه دروازه‌های ورودی شهر طراحی شود، اما به سرانجام نرسید. اکنون کافی است به یکی از کلانشهرهای کشور مانند مشهد، اصفهان و تبریز  از راه زمینی سفر کنید. خوشبختانه در بدو ورود با فضای سبز و المان‌های زیبا، مناسب و چشم‌نواز مواجه می‌شوید، اما آنچه در ورودی‌های تهران‌ مشاهده می‌شود، مملو از نخاله‌های ساختمانی و پسماندهای پراکنده در کنار بزرگراه‌هاست. همچنین تعمیرگاه‌ها و کارگاه‌هایی با تابلوهای بدمنظر وجود دارند. اگر هر سال، هر یک از مناطق شهرداری که در محدوده دروازه‌های تهران واقع شده‌اند، طرحی برای ساماندهی ورودی‌های تهران اجرا می‌کردند، دیگر پایتخت با چنین‌ معضلی مواجه نبود. معتقدم باید طراحی و اجرای این مهم برعهده حوزه شهرسازی و سازمان زیباسازی باشد و بر مبنای طرح تفصیلی هر منطقه البته با یک نقشه واحد انجام شود. ساماندهی مراکز رفاهی از قبیل پمپ بنزین، استراحتگاه، رستوران، تعمیرگاه و... نیاز به همکاری سایر دستگاه‌ها ازجمله وزارت راه، استانداری، پلیس راه و... دارد و اعتبار موردنیاز هم باید توسط هر سازمان مسئولی پیش‌بینی شود. طراحی و اجرا را می‌توان به بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذار سپرد. متأسفانه به‌دلیل نبود مدیریت یکپارچه شهری اینگونه برنامه‌ها متولی مشخصی ندارد؛ چون شهرداری مسئولیتی در محدوده خارج شهر ندارد و از طرفی دروازه‌های شهر جزئی از شهر است و باید با هماهنگی همه دستگاه‌های مسئول و با محوریت استانداری مشکل را حل کرد.