گزارش ویژه
روی سهم آیندگان دست گذاشته‌ایم
مسئولان استان تعامل همه‌جانبه مردم و مدیران را اساسی‌ترین راه مقابله با کم‌آبی می‌دانند
خدیجه ستارزاده| البرز- خبرنگار:
چند سالی است که زمزمه بحران و تنش آب از سوی مسئولان به گوش می‌رسد و خشک شدن طبیعت و قطع آب در شهرها دیده می‌شود، اما ظاهرا هنوز این بلای بزرگ در باور همه نگنجیده و جدی گرفته نشده است.
وجود و وفور نعمت بی‌مانند، ارزشمند و طبیعی‌ای چون آب که تاکنون بدون محدودیت یا اعمال زمان‌بندی و هزینه‌ای کلان در اختیار مردم بوده و باور اینکه روزی از لوله‌های خانگی آبی سرازیر نشود و در کارهای روزمره از جمله حمام و نظافت با مشکل و محدودیت مواجه شویم در ذهن نمی‌گنجد. اما این واقعیتی است که اگر اکنون از جانب همگان جدی گرفته نشود، در سال‌هایی نه چندان دور و به‌زودی با آن روبه‌رو می‌شویم.
تجربه قطع موقت آب
یک شهروند از کمالشهر کرج با بیان اینکه سال گذشته به‌ویژه در بیشتر روزهای تابستان در این منطقه مشکل قطع آب داشتند می‌گوید: زندگی مردم در این روزها به‌کل مختل می‌شد. «ملیحه دربندی» می‌افزاید: با وجود اینکه این روزها موقتی بود با یادآوری آن و وقتی صحبت از بحران و قطع آب می‌شود، دچار نگرانی و استرس می‌شوم. وی می‌گوید: آب همیشه به‌وفور در دسترس ما بوده و نمی‌توان حتی تصور زندگی بدون آب را کرد و امیدوارم چنین روزها و موقعیتی برای مردم پیش نیاید.
استفاده از سهم آب نسل آینده
مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز با بیان اینکه همه ظرفیت‌های احصای آب جدید در استان پر شده است می‌گوید: برای مصرف استانداردی وجود دارد و قرار نیست از همه منابع استفاده شود.
«داود نجفیان» می‌افزاید: طبق استاندارد جهانی باید از 20 درصد منابع و طبق خط قرمز (حداکثر از 40 درصد منابع) استفاده شود و مابقی برای نسل‌های آینده نگهداری شود، اما در کشور ما 86 درصد منابع و آب قابل دسترس را استفاده می‌کنیم.
وی با بیان اینکه حدود 92 درصد آب منابع در بخش کشاورزی استفاده می‌شود می‌گوید: در البرز به دلیل محدودیت منابع آبی و تراکم جمعیت بالای 95 درصد منابع آبی موجود استفاده می‌شود و در واقع روی سهم نسل آینده دست گذاشته شده است. نجفیان می‌گوید: البرز بخش عمده‌ای از آب تهران را تامین می‌کند و با وجود 76 هزار هکتار اراضی کشاورزی درصد بالایی از آب مصرفی هم در بخش کشاورزی استفاده می‌شود. وی با بیان اینکه از یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب آب مصرفی استان در سال 835 میلیون متر مکعب در بخش کشاورزی صرف می‌شود می‌گوید: در بخش آب آشامیدنی نیز 260 میلیون متر مکعب و 3 درصد باقی‌مانده هم در بخش صنعت مصرف می‌شود. نجفیان در ادامه اضافه می‌کند: این مصرف در بخش کشاورزی در حالی است که کمترین اشتغال در این بخش وجود دارد و بیشترین اشتغال در بخش خدمات و صنعت است. وی اظهار می‌کند: با توجه به اینکه منابع جدیدی در استان برای تامین آب و جبران کمبودهای فعلی و همچنین نسل آینده وجود ندارد و با در نظر گرفتن رشد 2 برابری جمعیت در البرز و صنایع موجود در استان که نیازمند آب هستند، مجبوریم کمبودهای فعلی را جبران کنیم.
مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز می‌گوید: اکنون 80 درصد مصرف آب ما به منابع زیرزمینی وابسته است و سالانه 85 سانتی‌متر از آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابد و معادل 68 میلیون متر مکعب آب از آب‌خوان مصرف می‌کنیم.
راهکارهای به تعادل رساندن سفرههای زیرزمینی
نجفیان در ادامه اضافه می‌کند: اکنون باید بتوانیم منابع موجود را ثابت نگه داریم و برای به تعادل رساندن سفرههای زیرزمینی و جبران کمبود آب آشامیدنی تنها یک کار هست و آن هم مدیریت مصرف است که همه بخشهای مصرف باید در آن مشارکت کنند.
وی در تشریح این موضوع می‌گوید: باید ظرفیت‌های آبی نامتعارف از جمله پساب را که به تهران می‌رود به مبدا برگردانیم و به حالت تعادل برسانیم و این پساب‌ها را بعد از تصفیه در اختیار بخشهای کشاورزی مجاز قرار دهیم و امتیاز آب‌های زیرزمینی آنها را برای آب آشامیدنی منتقل کنیم. این مسئول تبدیل کشاورزی سنتی به صنعتی را از دیگر راه‌های مدیریت این بحران اعلام می‌کند و می‌افزاید: در کشورهای پیشرفته همه به دنبال کشاورزی صنعتی با حداقل آب به بهترین و بیشترین تولیدات رسیده‌اند. پس باید دنبال الگوهای کشت کم‌مصرف رفت.
آمار مصرف در بخش کشاورزی واقعی نیست
رئیس سازمان جهاد کشاورزی البرز اظهار می‌کند: با توجه به آمار اعلام شده مبنی بر مصرف 90 درصدی آب در بخش کشاورزی این آمار صحیح نیست و از این درصد خیلی کمتر است. وزارت نیرو اندازه‌‌گیری دقیقی از میزان مصرف آب در بخش کشاورزی ندارد و این عدد 90 درصد از قدیم‌الایام بدون نظر کارشناسی اعلام و ماندگار شده است.
«سید مجید موسوی» می‌گوید: اکنون بیش از 7/1 میلیون هکتار از اراضی زراعی و باغی کشور به انواع سیستم‌های نوین آبیاری تجهیز شده است و استان البرز نیز همین وضعیت را دارد و طبق جلسات متعدد شرکت آب منطقه‌ای و سازمان جهاد کشاورزی، ثابت شده که مصرف آب در بخش کشاورزی استان در صورتی که کل ظرفیت آب استان را که 2 میلیارد متر مکعب است در نظر بگیریم و آب خروجی استان را لحاظ کنیم، مصرف آب بخش کشاورزی استان کمتر از 70 درصد است.
اجرای روشهای نوین آبیاری
این مسئول می‌افزاید: به منظور مصرف بهینه از آب در بخش کشاورزی استان، سازمان جهاد کشاورزی اقدام به اجرای انواع روشهای نوین آبیاری در زمین‌های زراعی و باغی استان کرده که تاکنون بیش از 14 هزار و 200 هکتار انواع روشهای نوین آبیاری در اراضی اجرا شده است و طی یک برنامه بلندمدت 5 ساله برای اجرای42 هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی نیز برنامه‌‌ریزی کرده است که در صورت تحقق اعتبارات دولتی عملیاتی خواهد شد. وی می‌گوید: همچنین برای استفاده بهینه از منابع آبی امسال در حدود 68 کیلومتر از اراضی زراعی و باغی استان ایزوله شده و به پوشش‌های لوله‌ای و بتونی مجهز خواهد شد. موسوی اضافه می‌کند: علاوه بر اجرای روشهای نوین آبیاری و انتقال آب با لوله، پروژه‌های دیگری نیز همانند مرمت و لایروبی قنوات، تجهیز و نوسازی ارضی کشاورزی، استخر‌های ذخیره آب کشاورزی و به‌خصوص استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده در بخش کشاورزی هر سال انجام می‌شود.
استفاده از پساب فاضلاب تصفیه‌شده
رئیس سازمان جهاد کشاورزی البرز بیان می‌کند: اکنون بزرگ‌ترین پروژه آبیاری تحت فشار استان به مساحت 2 هزار و 40 هکتار در منطقه ماهدشت با استفاده از منبع آب پساب فاضلاب تصفیه‌شده فاضلاب کرج در حال انجام است. همچنین خط انتقال آب از محل ایستگاه پمپاژ به اراضی 2 هزار و 40 هکتاری از جمله طرح‌های بزرگ استان است که اقدام به مناقصه برای انتخاب پیمانکار شده است و امسال مجموعه خط انتقال و اجرای طرح آبیاری با استفاده از پساب تصفیه‌شده فاضلاب به بهره‌برداری خواهد رسید.
افزایش راندمان کشاورزی با شهرک‌های گلخانه‌ای
رئیس سازمان جهاد کشاورزی البرز می‌گوید: یکی از پروژه‌های بخش کشاورزی که در افزایش بهره‌وری مصرف آب تاثیرگذار است، ایجاد شهرک‌های گلخانه‌ای و کشت محصولات زراعی به صورت گلخانه‌ای است که در این زمینه نیز این سازمان پروژه‌هایی را اجرا کرده یا در دست اجرا دارد. «سید مجید موسوی» می‌افزاید: از اولویت‌های دیگر سازمان جهاد کشاورزی البرز تهیه الگوی کشت مناسب برای استان است که این امر انجام شده و هر سال در استان برنامه‌های پیشنهادی از طرف مقام وزارتی در دستور کار قرار گرفته و در حال انجام است. موسوی می‌افزاید: همه برنامه‌های گفته شده به صورت سالانه و درازمدت برنامه‌‌ریزی شده و در مرحله اول هدف از این برنامه‌ها مقابله با تنش آبی و افزایش راندمان آبیاری و سپس افزایش کیفیت و کمیت محصول کشاورزی است.