فارسِ تشنه

محمد شبیری | شیراز - خبرنگار:‌

روز شنبه هفته جاری وزیر نیرو اعلام کرد که 17میلیون نفر از جمعیت 80میلیونی ایران در تنش آبی هستند. به‌گفته رضا اردکانیان 300شهر با این معضل باید دست‌وپنجه نرم کنند. فارس نیز در رده استان‌هایی است که گرفتار تنش آبی است زیرا متوسط بارندگی در سال زراعی 96-97 نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 75درصد کاهش داشته است. بارش‌هایی که از هفته گذشته در بیشتر شهرستان های فارس آغاز شده است نیز نتوانسته چراغ امیدواری را برای خروج از بحران آب دراین استان پهناور روشن کند.  در شرایطی که به گفته مسئولان، میزان بارندگی در50 سال اخیر بی‌سابقه بوده است، پیش بینی می‌شود که امسال برخی از شهرهای فارس با تنش  آب مواجه شوند. توجه به اینکه دراین استان پایه اصلی اشتغال مردم کشاورزی است، بحران آب مخاطرات بیشتری دارد.


زنگ خطر در 15 شهر فارس

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب فارس در خصوص تنش آب دراین استان می‌گوید: پیش بینی می‌شود که امسال 15 شهر فارس با کمبود آب مواجه شوند؛ از این رو تلاش می‌کنیم که آب در فارس نوبت بندی نشود، اما کاهش فشارآب دور از انتظار نیست.
«محمد علی قلندری» سرانه متوسط مصرف آب آشامیدنی و بهداشتی در شرایط عادی برای هر فرد را 150 لیتر در شبانه روز اعلام می‌کند و می‌افزاید: براساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی این مصرف باید در شرایط خشکسالی به 105 لیتر و در شرایط بحرانی به 50‌تا 75 لیتر کاهش یابد. 

وی اضافه می‌کند: با وجود تعیین استانداردها، هم اینک مصرف آب در فارس مانند دیگر استان های کشور بیش از 200 لیتر بوده و در شرایط عادی مصرف 5/1 برابر استاندارد، 2 برابر استاندارد خشکسالی و 4 برابر استاندارد بحران است. قلندری بحران آب را در سراسر فارس جدی می‌داند و اضافه می‌کند: شاید شهرهای جنوبی نیز بر خلاف تصور مردم مانند شهرهای شمالی فارس به دلیل بارش های اخیر وضعیت متعادل تری داشته باشند اما از تنش های مربوط به بحران آب در امان نیستند.
وی به وضعیت آبرسانی در مناطق بحرانی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای برخی شهرهای جنوبی استان از فاصله 750‌کیلومتری و برای تعدادی از شهرهای مرزی فارس از فاصله 220‌کیلومتری آب تامین می‌شود. چرا که سفره‌های زیر زمینی این شهرها خشک شده اند و به اجبار برای تامین آب در طول این مسیرها از چندین پمپ قوی استفاده می‌شود، بنابراین گران‌ترین آب های ایران در جنوب فارس عرضه می‌شود.


 قیمت ارزان آب

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب، قیمت ناچیز آب را در افزایش مقدار مصرفی موثر می‌داند و می‌گوید: با این شرایط شرکت ‌های آب و فاضلاب توان اجرای طرح ‌های بهتر در زمینه مدیریت تولید، توزیع و مصرف را از دست می‌دهند. قلندری با اشاره به اختلاف قیمت تمام‌ شده آب که بیش از هزار تومان و قیمت فروش که 250 تومان است، اضافه می‌کند: دراستان حدود 88 درصد مشترکان میانگین 4 هزار و 600 تومان بابت مصرف آب می‌پردازند.
وی با تاکید براینکه برداشت‌ های بی‌رویه بلای جان منابع آبی فارس شده است، ادامه می‌دهد: در گذشته 130 میلیون مترمکعب آب تجدیدپذیر داشتیم و اکنون این رقم به 110 میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
قلندری به دلایل بروز خشکسالی اشاره می‌کند و می‌گوید: به دلیل تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت زمین، افزایش تبخیر آب و کاهش نزولات جوی، چند سالی است که بسیاری از مناطق کشور مانند فارس درگیر پدیده خشکسالی هستند.


کاهش 71 درصدی بارش

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب با اشاره به بارندگی های اخیر در استان می‌گوید: با توجه به اینکه تنها یک سوم میانگین بارندگی در سایر نقاط دنیا در ایران رخ می‌دهد، اما در جایگاه بالاترین مصرف کننده دنیا قرار داریم.
قلندری می‌افزاید: درگذشته میانگین بارندگی کشور، 250 میلی‌متر بود و اکنون به 204 میلی‌ متر رسیده است. وی با بیان اینکه سال 97 را در شرایطی آغاز کرده ایم که به لحاظ میزان بارش‌ها وضعیت
مناسب نیست، ادامه می‌دهد: تاکنون بارندگی‌ها 108 میلی متر گزارش شده است و با کاهش 71 درصدی بارش مواجه هستیم.

وی وضعیت سدهای استان را بحرانی می‌داند و می‌گوید: آب سد درودزن به مقدار یک سوم رسیده که  این مقدار را حجم مرده می‌نامند، زیرا این مقدار آب تنها برای پایداری سد نیاز است. قلندری اضافه می‌کند: تاکنون 150 چاه خشک شده و میانگین حفاری‌ها برای برداشت آب به 500 متر رسیده، همچنین چشمه‌ها نیز خشک شده اند و می‌توان گفت بارش های بهاری امسال نیز چندان کارآمد نبوده است. وی که اعتقاد دارد فرونشست‌هایی که براثر برداشت‌ های بی‌رویه در دشت‌ های فارس رخ می‌دهد باعث مرگ آبخوان‌‌ها می‌شود، می‌گوید: چشمه های شمالی فارس که بارش‌ها در آن منطقه بیشتر است نیز خشک شده اند.
قلندری بر اهمیت اصلاح الگوی کشت در شرایط فعلی تاکید می‌کند و می‌افزاید: امروزه کشاورزان در بحث مصرف آب در جمعیت پر مصرف‌ترین‌ها قراردارند که نیاز است با اصلاح الگوی کشت در راستای ذخیره آب گام بردارند. به گفته وی، تغییر الگوی کشت مطابق با اقلیم منطقه ضرورت دارد و در این شرایط، کشت اقلام آب‌بر مانند برنج عقلانی نیست، ضمن اینکه باید آب مورد نیاز ساخت ‌و ساز و آبیاری فضای سبز به صورت کامل از آشامیدنی جداسازی شود.


ذخیره منفی سدها

مدیرعامل سازمان آب منطقه ای فارس  با اعلام این خبر که ذخیره آب 4 سد فارس منفی است، می گوید:‌ سدهای ملاصدرا، ایزدخواست، سیوند و خسویه جدا از اینکه هیچ آبی برای برداشت ندارند، بیش از حد مجاز از آنها برداشت شده و ذخیره این سدها منفی است.
«حمیدرضا دهقانی» به وضع دیگر سدهای استان اشاره می کند و می افزاید: در سدهای درودزن، سلمان فارسی، تنگاب، رودبال و چشمه عاشق 774 میلیون متر مکعب آب قابل برداشت وجود دارد که 630 میلیون متر مکعب آن در سد سلمان فارسی ذخیره است.

وی نسبت به ورودی آب به سدهای استان نیز  ابراز نگرانی می کند و ادامه می دهد: اکنون سد درودزن که تامین کننده 25‌درصد از آب آشامیدنی شیراز است، 4 متر مکعب بر ثانیه ورودی آب دارد. دهقانی اضافه می کند: میزان ورودی آب به سد ملاصدرا یک متر مکعب بر ثانیه، سد سلمان فارسی 3 متر مکعب بر ثانیه ، سد تنگاب یک متر مکعب بر ثانیه، سد رودبال 2 متر مکعب بر ثانیه و سد چشمه عاشق 280 لیتر بر ثانیه است. وی بر لزوم صرفه جویی در مصرف آب تاکید می کند و می گوید: مردم باید صرفه جویی را در اولویت قرار دهند و برای عبور از تنش آب در تابستان امسال همکاری کنند.


راه‌های مدیریت آب

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب فارس معتقد است: چنانچه هر فرد تنها 20 درصد در مصرف آب صرفه جویی کند به استاندارد مصرف آب دست پیدا خواهیم کرد. «محمد علی قلندری» ادامه می‌دهد: استاندارد سازی آب شامل کولر، ماشین ظرف‌شویی، ماشین لباسشویی و آب ‌شویه می‌شود که صرفه‌جویی 50 درصدی مصرف آب را به دنبال دارند.

قلندری در پاسخ به این سئوال که «کدام یک از شهرستان های استان در جمعیت پر مصرف‌ترین های آب قرار دارند؟»، می‌گوید: در جنوب استان به دلیل گرم بودن هوا و استفاده از کولرهای آبی به عنوان پرمصرف‌ترین های آب آشامیدنی در استان قرار دارند. وی اضافه می‌کند: کولرهای آبی مانند اندازه مصرف استاندارد یک فرد در شبانه روز آب مصرف می‌کنند که معادل 300 لیتر می‌شود، در حالیکه باید برای پیشگیری از مصرف بی رویه آب در کولرها، سایه بان ایجاد کنیم تا از تبخیر آب جلوگیری شود.