لشکر افسردگان پاییزی

نیلوفر  ذوالفقاری

درست همان وقت که بعضی افراد با فرستادن پیام‌های شاعرانه، رسیدن پاییز را به همدیگر تبریک می‌گویند، بعضی دیگر با گلایه از رسیدن این فصل درباره غم‌انگیز بودن و دلگیری پاییز حرف می‌زنند. بعضی افراد هم بدون اینکه بخواهند، با شروع فصل پاییز دچار کج‌خلقی و افسردگی می‌شوند و این حس و حال تا زمستان اوضاع روحی آنها را تغییر می‌دهد. افسردگی فصلی علت بروز علائم کج‌خلقی، کاهش سطح انرژی و حالات روحی ناخوشایندی است که این افراد تجربه می‌کنند. اقدس حسینی، روانشناس و روان‌درمانگر درباره افسردگی فصلی، نشانه‌های آن و راه‌حل‌هایی که برای کنترل و درمان این نوع از افسردگی وجود دارد توضیح می‌دهد.

پای علم وسط است
قبل از اینکه سراغ نشانه‌ها یا ریشه‌های روانی ابتلا به افسردگی فصلی برویم، بد نیست بدانیم برای این مشکل، می‌توان چند دلیل علمی محکم را هم مطرح کرد. با تغییر فصل، ساعت زیستی بدن ما هم تغییر می‌کند.کاهش سطح نور خورشید در فصل پاییز و زمستان، یک عامل مهم برای این اتفاق است. کاهش میزان تابش نور خورشید می‌تواند عملکرد ساعت زیستی بدن را مختل کند. از طرف دیگر کاهش میزان سروتونین، دلیل دیگری است که متخصصان برای بروز افسردگی فصلی به آن اشاره می‌کنند. سروتونین به‌عنوان یکی از مواد شیمیایی و پیام‌رسان‌ عصبی مغز، روی خلق و خو اثر زیادی دارد و کاهش ترشح آن ممکن است در بروز اختلال عاطفی فصلی هم مؤثر باشد. کاهش میزان نور خورشید باعث کاهش سطح سروتونین می‌شود. عامل بعدی هم به هم خوردن تعادل سطح ملاتونین در بدن است. 

نشانه‌های افسردگی پاییزی
حواستان باشد هر بی‌حوصلگی یا غم و اندوه گذرایی به‌معنای ابتلای شما به افسردگی نیست. با این حال دقت کردن به بعضی نشانه‌ها کمک می‌کند احتمال رخ دادن این نوع از افسردگی را در خودتان پیدا کنید. دلتنگی، اضطراب، کج‌خلقی، بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های روزمره، صرف‌نظر کردن از شرکت در فعالیت‌های لذتبخش و همچنین فعالیت‌های گروهی و ناتوانی در تمرکز کردن روی موضوعی خاص، نشانه‌های قابل‌مشاهده در بروز افسردگی فصلی هستند. مبتلایان به افسردگی فصلی معمولا نشانه‌های دیگری مانند خستگی بیش از اندازه، بی‌انرژی بودن، نیاز شدید به خواب را هم تجربه می‌کنند.

درمان چیست؟
برای رها شدن از افسردگی فصلی، درمان‌هایی وجود دارد. متخصص ممکن است داروهایی را تجویز کند که به افزایش تولید سروتونین در مغز کمک می‌کند. میزان دارو در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است نیاز باشد داروهای مختلفی را امتحان کنید تا به نتیجه لازم برسید. یک درمان علمی دیگر، استفاده از برخی لامپ‌هاست که می‌تواند جایگزین نور خورشید شود. به‌دلیل کاهش نور خورشید در پاییز و زمستان، میزان ویتامینD دریافتی کاهش پیدا می‌کند. البته هنوز اثربخشی این روش درمانی کاملا تأیید نشده، هر چند برخی از تحقیقات درباره اثرات مثبت مصرف این ویتامین در بهبود افسردگی فصلی به نتایج مثبتی رسیده‌اند.

از دام افسردگی فصلی رها شوید
توصیه می‌شود با دوستان و عزیزانتان ارتباط مستمر و انرژی‌بخش داشته باشید. ورزش کردن یکی از بهترین راهکارهای بهبود خلق و خو محسوب می‌شود. حواستان جز فعالیت بدنی، به رژیم غذایی‌تان هم باشد. رژیم غذایی متعادلی از سبزیجات، سبوس و میوه داشته باشید. از خوردن کربوهیدرات‌های ساده و قند، مثل نان سفید، خودداری کنید. از خوردن غذاهای شور، ترش و تند هم خودداری کنید. آب و مایعات را هم خیلی سرد ننوشید. برنامه خوابتان را منظم کنید. حداقل 7ساعت خواب در شب برای سلامت عمومی کافی است. محل خواب باید راحت، کمی خنک و به دور از حواس‌پرتی و سروصدا باشد. برای هر روز، برنامه مشخصی از کارها را بنویسید تا با انجام هرکدام از آنها، احساس مفید بودن داشته باشید. برای انجام کارهای عقب‌افتاده، به‌خودتان پاداش دهید تا انگیزه پیدا کنید. گل بکارید یا خاک گلدان را عوض کنید. 

چه زمانی کمک بگیریم؟
برای همه ما اتفاق می‌افتد که بعضی روزها احساس خوبی نداشته باشیم یا بی‌دلیل غمگین و بی‌انرژی باشیم؛ این کاملا طبیعی است اما باید حواسمان باشد چه زمانی به کمک گرفتن از پزشک و متخصص احتیاج داریم. اگر نشانه‌های افسردگی فصلی در شما ادامه پیدا کرد و بر اثر آن انگیزه لازم برای انجام کارهایی که پیش از این از انجام آنها لذت می‌بردید را از دست دادید، باید به پزشک مراجعه کنید. کمک گرفتن از متخصص موقعی مهم‌تر می‌شود که الگوی خواب و اشتهایتان تغییر کرده باشد. داشتن احساس مداوم ناامیدی، فکر کردن به‌خودکشی یا پناه بردن به روش‌های ناسالم و خطرناک مثل موادمخدر، یعنی زنگ خطر به صدا درآمده‌است. پزشک موقع معاینه احتمالا سؤالاتی هم در مورد وضعیت سلامت جسم شما خواهد پرسید. در برخی از موارد، افسردگی ممکن است با بیماری‌های زمینه‌ای دیگر فرد ارتباط داشته باشد. ممکن است آزمایش خون کامل  یا تست تیروئید انجام شود. تست تیروئید کمک می‌کند تا پزشک عملکرد این ارگان مهم بدن را ارزیابی کند.

کرونا و افسردگی فصلی
زمستان سال 98 بود که کرونا مهمان ناخوانده کشورمان شد و هنوز هم بار‌و‌بندیلش را جمع نکرده تا برود. این دومین پاییزی است که مجبوریم کرونا را تحمل کنیم. کرونا علاوه بر تحمیل آسیب‌های جسمانی، سبک زندگی جدیدی را هم به مردم دنیا اجبار کرد. افراد زیادی سطح بالایی از استرس بیماری و مرگ را تجربه می‌کنند. این شرایط برای افرادی که سابقه‌ افسردگی فصلی دارند، اوضاع را بدتر از قبل کرده است. مبتلایان به افسردگی فصلی به انزوا و کناره‌گیری از جمع تمایل پیدا‌می‌کنند، حالا تصور کنید این تمایل، با فاصله‌گذاری اجتماعی هم همراه شود؛ معلوم است که آسیب‌های این رفتار تشدید خواهد شد. ضمن اینکه بسیاری از تفریحات جمعی، سرگرمی‌های بیرون از خانه و دیدن دوستان و عزیزان در دوره کرونا حذف شده و این موارد می‌تواند به افسردگی فصلی دامن بزند. در خانه ماندن مدام باعث می‌شود علائم افسردگی فصلی تشدید شود.