نوسان نرخ برنج روزانه شد

علی ابراهیمی- خبرنگار

سیر صعودی قیمت انواع برنج ایرانی در مراکز تولید و خرده‌فروشی‌های کلانشهرها همچنان ادامه دارد؛ به نحوی که اخیر قیمت هر کیلوگرم برنج گلستان به 64هزار تومان رسیده و نرخ انواع برنج مرغوب ایرانی در محدوده 40‌تا‌50هزار تومان است. دیروز وزیر جهاد کشاورزی کاهش 20درصدی تولید برنج به دلیل خشکسالی را عامل گرانی برنج ایرانی معرفی و اعلام کرد: با عرضه ذخایری که در شرکت بازرگانی دولتی وجود دارد، بازار برنج کنترل می‌شود. با جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن تولید‌کنندگان برنج ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.

وزیر جهادکشاورزی کاهش 20درصدی تولید را عامل گرانی برنج قلمداده کرده، وضعیت امسال تولید برنج چگونه است؟
مشخص نیست وزیر جهاد کشاورزی کاهش 20درصدی تولید برنج را در مقایسه با کدام دوره زمانی اعلام کرده است. اگرچه مسئولان معتقدند وقتی این درصدها را اعلام می‌کنند مبنای محاسبه مدت زمان مشابه سال گذشته است. واقعیت آن است که این میزان کاهش تولید در مقایسه با سال 1399 بوده است، اما باید توجه کرد سال‌های98 و 99 دوران طلایی و سال‌های استثنایی برای تولید برنج بود؛ زیرا در این سال‌ها به دلیل بارندگی خوب در شروع سال و تامین آب موردنیاز کشت برنج و آفتاب مناسب در فصل تابستان که 2پیش‌شرط اصلی تولید برنج است، شاهد بهبود کمی و کیفی تولید برنج بودیم و میزان تولید برنج به 2میلیون و 450هزار تن برنج رسید، اما امسال به دلیل کاهش بارندگی و شرایط نه چندان مناسب جوی، میزان تولید برنج به 2میلیون و 200 تا 2میلیون و 250هزار تن رسیده است (حدود 10درصد کمتر از سال قبل). در صورتی که مبنای مقایسه تولید برنج در سال جاری را میزان تولید این محصول در سال 97 قرار دهیم که شرایط جوی مانند امسال بوده و 2میلیون و 250هزار تن برنج تولید شده، امسال هیچ کاهشی در تولید برنج نداشته‌ایم. با این روند وزارت جهاد کشاورزی نباید افزایش یا کاهش تولید برنج را به حساب خودش بگذارد؛ به‌طور مثال در سال 99  به دلیل بارندگی خوب در استان خوزستان 200 هزار هکتار برنج‌کاری داشتیم.
یعنی کاهش سطح زیرکشت برنج عامل اصلی افت تولید و گرانی بوده است؟
بارها به مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده‌ایم که برای تولید برنج و سایر محصولات باید الگوی کشت مدون داشته باشیم تا شاهد نوسان تولید به دلیل افزایش یا کاهش سطح زیر کشت نباشیم. وقتی در سال گذشته سطح زیرکشت برنج در استان خوزستان به 200هزار هکتار رسید، برخی انتظار داشتند که امسال نیز همین میزان برنج در استان مذکور کشت شود؛ در حالی که در استان خوزستان حداکثر ظرفیت کشت برنج 60هزار هکتار است. اگرچه در سال‌های قبل نیز کشت برنج در برخی مناطق ممنوع شد، اما مسئولان نگفتند این کشاورزان به جای برنج باید چه محصولی  کشت کنند و در این زمینه هیچ الگوی کشت مدونی ارائه نشد. بخشی از کاهش تولید برنج در سال جاری نیز به دلیل رعایت نشدن الگوی کشت این محصول بوده است؛ ضمن اینکه با توجه به خشکسالی، کشت برنج در مناطق کم‌آب متوقف شده است.
میزان کاهش سطح زیر کشت و تولید برنج در گیلان و مازندران چقدر بوده است؟
در سال‌های گذشته در استان‌های گیلان و مازندران  سطح زیر کشت برنج  به 230 تا 240هزار هکتار می‌رسید. سال‌هاست که این سطح زیر کشت تقریبا ثابت مانده، اما در استان‌های مازندران و گیلان گاهی به دلیل صرفه اقتصادی، کشاورزان در مناطقی به کشت برنج اقدام می‌کنند که مورد تایید کارشناسان نیست. مثلا 2سال قبل شاهد کشت برنج در نوار ساحلی، از بندر ترکمن تا آستارا بودیم. این نواحی خاکی شنی دارد و آب به‌راحتی نفوذ می‌کند. در سال‌های 98 و 99 با کشت برنج در نوار ساحلی، سطح زیر کشت برنج در استان‌های گیلان و مازندران به 260 تا 270 هزار هکتار افزایش یافت، اما مبنای اصلی سطح زیر کشت برنج در این دو استان بین 230 تا 240هزار هکتار است. با این روند اگرچه امسال در 2استان  گیلان و مازندران هیچ کاهشی در سطح زیر کشت تولید برنج نداشته‌ایم، اما در استان گلستان که دارای 3اقلیم  متفاوت در بندر ترکمن، آشوراده و گنبد است، سطح زیر کشت برنج در برخی مناطق خشک کاهش یافت. در این استان وقتی بارندگی خوب باشد بین  20 تا 25هزار هکتار نسق زراعی برای کشت برنج وجود دارد، اما در سال 99 تا 60هزار هکتار از اراضی این استان زیر کشت برنج رفته بود که امسال با کاهش بارش‌ها، سطح زیر کشت برنج در این استان نیز کمتر شده است.
با این روند علت اصلی افزایش اخیر قیمت برنج چیست؟
 باید بپذیریم که قیمت برنج نیز تابع نرخ تورم است؛ نرخی که به‌طور رسمی 46.1 درصد اعلام شده و نه فقط بر قیمت مرغ ، تخم‌مرغ و شیر تاثیر داشته، بلکه زمینه افزایش قیمت همه اقلام کالایی را فراهم کرده که برنج نیز از این قاعده مستثنا نیست. از سوی دیگر سال‌هاست تلاش‌هـایـی بــرای مکانیزاسیون و تسطیح و یکپارچه‌سازی شالیزارها صورت گرفته، اما از سال گذشته طرح یکسان‌سازی اراضی کشاورزی متوقف و مکانیزاسیون این اراضی نیز به دلیل تحریم‌ها و مشکلات خرید و واردات ماشین‌ها متوقف شد. علاوه بر آن از تولید ماشین‌های داخلی نیز حمایت نشد و با این روند، کشاورزان مجبور به بازگشت به تولید سنتی و استفاده از کارگران در شالیزارها شدند، اما این کارگران همانند کارگران سال‌های گذشته نبوده و به‌کارگیری آنها نیازمند پرداخت دستمزدهای بالا بود؛ به نحوی که امسال هزینه کارگر ساده در استان‌های مازندران و گیلان روزانه تا 700هزار تومان افزایش یافت. درحالی که 75 تا 90درصد  هزینه تمام‌شده تولید برنج، هزینه‌های کارگری و ماشین‌هاست و کود، سم و... سهم چندانی در قیمت تمام شده برنج ندارد. با  این شرایط هزینه تمام شده تولید برنج افزایش یافته است.
نرخ برنج ایرانی از مرز 50هزار تومان عبور کرده است. حداکثر قیمت برنج مرغوب ایرانی در مراکز تولید و سطح خرده‌فروشی کلانشهرها چقدراست؟
نمی‌توان قیمت برنج مرغوب ایرانی را در تهران یا سایر کلانشهرها، ملاک تعیین قیمت این محصول دانست، بلکه مبنای محاسبه نرخ برنج ایرانی، قیمت این محصول در مراکز تولید شمال کشور با احتساب هزینه‌های حمل‌ونقل و سود معقول است. متاسفانه برنج ایرانی  وقتی از مراکز تولید در شمال کشور به تهران می‌رسد با مشکلات چندگانه‌ای مواجه است؛ به‌گونه‌ای که هم قیمت برنج و هم درصد ناخالصی و خرده آن افزایش می‌یابد و هم به دلیل اختلاط با  برنج‌های پرمحصول ایرانی و هندی با افت شدید کیفیت مواجه می‌شود. این در حالی است که خرده برنج نباید بیش از 2تا 3درصد باشد. نظارت بر قیمت خرده‌فروشی برنج بر عهده تولیدکنندگان نیست و همانطور که بارها اعلام کرده‌ایم، باید سازمان‌های نظارتی در مورد تفاوت شدید قیمت برنج از مراکز تولید تا سطح خرده‌فروشی پاسخگو باشند.
بالاخره قیمت فروش هر کیلوگرم برنج مرغوب ایرانی در مراکز تولید چقدر است؟
 اکنون بایدی در تعیین قیمت برنج نداریم؛ زیرا هر کسی ساز خودش را می‌زند. شرایط به‌گونه‌ای شده که اکنون نمی‌توان مبنای قیمت مشخصی را برای برنج در مراکز تولید یا سطح خرده‌فروشی پیش‌بینی کرد؛ زیرا به دلیل افسارگسیختگی و شوک قیمتی همه اقلام کالایی هر روز شاهد نوسان قیمت‌ها در بازار برنج هستیم. یکی باید این افسارگسیختگی را نه‌تنها در مورد برنج، بلکه برای سایر اقلام کالایی نیز متوقف کند.