تبار/ که هنوز من نبودم، که تو در دلم نشستی

مهدی توکلیان

زیارت مرقد منور و مطهر ائمه اطهار علیهم‌السلام از دیر‌باز عشقی پرشور و آرزویی همیشگی برای شیعیان بوده و مکان این زیارتگاه‌‌ها فرقی نداشته است؛ قبوری در قبرستان بقیع یا کربلای معلی، امامزاده صالح(ع) در تجریش، یا امامزاده حسن(ع) در جنوب شهر تهران، حضرت عبدالعظیم حسنی در ری یا امامزاده شاهچراغ در شیراز. به گواه تاریخ، سیاحانی که در دوره قاجار به ایران آمده‌اند از این همه ارادت مردم به خاندان عصمت و طهارت اظهار شگفتی کرده و در سفرنامه‌های خود با آب و تاب از آن یاد کرده‌اند. دکتر فووریه، طبیب مخصوص ناصرالدین‌شاه، آرمینوس وامبری، خاورشناس مجارستانی، بروگش متشرق آلمانی، دکتر پولاک، معلم مدرسه دارالفنون، لودکرزن انگلیسی، ادوارد براون و مادام دیالافوا، ازجمله سیاحانی هستند که یادداشت‌های ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته‌اند و در سفرنامه‌ها به خوبی می‌توان مشاهده کرد که آنها چگونه از ارادت مردم و تظاهر به دینداری از سوی حکام اشاره کرده‌اند. زیارت اربعین حسینی در سالیان اخیر از رونق و حال و هوای خاصی برخوردار است که در طول تاریخ کمتر چنین اتفاق مردمی و تجمع چند میلیونی را گواهی می‌دهد و از آن زمان که هیچ جاده و معبر درست و درمانی وجود نداشت و مردم به عشق زیارت کربلای معلی تمامی مصائب را به جان می‌خریدند، تا به وصال جانان برسند این آیین باشکوه برگزار شده است. طریق‌العلما در سالیان اخیر و در زمان حکومت رژیم بعث عراق نیز دارای محدودیت‌های بسیاری بوده است که تاریخ شفاهی و روایت‌های ساکنان روستاهای مسیر، سندی محکم بر حجم جنایات عوامل حکومتی است.
پیاده‌روی اربعین حال و هوای خاص خودش را دارد و با جرأت می‌توان گفت این پیاده‌روی با هیچ‌یک از پیاده‌روی‌های جهان قابل قیاس نبوده و مزیت‌های انحصاری آن باعث تمایز آن شده است. برخی می‌خواهند به‌عنوان زائر توبه‌کار به زیارت بروند. همه اشتیاق دارند تا اثری از مراتب اخلاص خویشتن را در اطراف این مسیر برجا نهند. تعدادی با پای پیاده و پرآبله قدم برمی‌دارند و کودکان و نوزادان خود را در آغوش می‌گیرند و راهپیمایی خود را با عشقی غیرقابل وصف انجام می‌دهند و بعضی نیز به نشانه احترام با لباس سیاه در تمام مسیر قدم بر می‌دارند. مجاوران و خادمان موکب‌های عراقی و ایرانی فرصت استراحت زائران در طول مسیر را فراهم می‌کنند و اندکی بعد از ورود به منزل‌ها و موکب‌ها، پاها را شست‌وشو کرده و گردوغبار از لباس زدودن را افتخاری می‌دانند و هر آنچه در توان خود و اهل خانه و موکب‌ها دارند برای زائران مهیا می‌کنند. ادب و احترامی خاص به تمام سنین و قبایل و ملیت‌ها در این ایام جاری و ساری است. از دین و مذهب هیچ زائری سؤال نمی‌کنند و تنها شوق خدمت و عرض ارادت برایشان ملاک است. تمام اندوخته سالشان را خرج می‌کنند تا زائران حضرتش با راحتی بیشتر و آسایشی کامل‌تر رو به‌سوی مرقد مطهر و منور مولایشان قدم بردارند. ورود به سرزمین نجف و کربلا را نمی‌شود در چند جمله توصیف کرد اما می‌توان به راحتی از زیارت ابوتراب برای اذن ورود به خاک کربلا تا شیوه ادب و احترام را درک کرد؛ از اذن دخول تا بوسیدن عتبه و اعتاب مقدس و تبرک جستن از بهشت روی زمین؛ از وادی مقدس کربلا از بین‌الحرمین تا وادی‌السلام؛ از مسیری که تمام مشق عشق و ارادت به ذوات مقدس و منور اهل‌بیت عصمت و طهارت، منور و متغیرت می‌کند.
زائران در شاهراه عاشقی در بین‌الحرمین جانی دوباره می‌گیرند و از شکوه و جلال درون صحن حیرت‌زده می‌شوند. هر چند لوح‌های محتوی زیارتنامه بر دیوارها آویزان است تا زائر یا خود بخواند اما از ابتدای سفر با اشک شوق نغمه عاشقی را سر داده   و درون دل زیارتنامه را بارها زمزمه کرده است. از داخل صحن اعتاب مقدس صدای فریاد و تلاوت و گریه و ناله و بلند است. و زوار دیندار و مخلص بی‌شماری پیشانی خود را بر میله‌های ضریح می‌گذارند و به مرقد منور خیره می‌شوند و زیر لب آهسته دعا می‌خوانند و اشک می‌ریزند و زیارت اربعین را با سوز دل و ارادت تمام می‌خوانند.
شوق زیارت، شعله همیشه فروزانی است که در دل مومنان شیعه گرمابخش است و زندگی را حیاتی دوباره می‌دهد. راستی این چه عشقی است که گذشت زمان، هیچ از اوج و عظمت آن نمی‌کاهد؟ چه خوش سروده است سعدی:
همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی
که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی
تو نه مثل آفتابی که حضور و غیبت افتد
دگران روند و آیند و تو همچنان که هستی
قدمت قدیمی‌ها و ارادت خادمان حسینی و زینبی، قیمتی‌ترین شیوه عاشقی را برایمان به یادگار گذاشته است که در راه عشق، سر از پا نمی‌شناختند و «سرزنش‌ها گر خار مغیلان می‌کرد، به شوق دیدار کعبه» تحمل می‌کردند. در عصر غیبت باید عهد بست و در نخستین فرصت به دیدار مولایمان شتاب کرد تا در هیاهوهای دنیایی، آرامشی نصیب شود؛ هر چند در شرایط کرونایی وضعیت سخت شده و در اربعین1400 شاید امکان تشرف به عتبات عالیات از بسیاری از ما سلب شد اما می‌توانیم محضر مولاو مقتدایمان از راه دور عرض ارادت کنیم.