آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار
صنعت اسباب‌بازی در جهان، 94.7میلیارد دلار ارزش دارد. این عددی است که «statista» در سال 2020برآورد و منتشر کرده است. بررسی گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که تجارت اسباب‌بازی همواره تجارت پرسودی بوده و در 10سال گذشته عموما بر مدار رشد مثبت حرکت کرده است. در ایران اما مثل خیلی وقت‌های دیگر، خلأهای موجود کار را هم برای مصرف‌کننده، هم برای تولیدکننده سخت کرده است. اگرچه آمار قابل اتکایی در این حوزه وجود ندارد اما برآوردهای همشهری حکایت از آن دارد که سهم تولیدکننده‌های داخلی از بازار اسباب‌بازی در ایران بین 5تا 10درصد است و چین و امارات محبوب‌ترین کشورهای مبدا واردات اسباب‌بازی برای ایران به‌شمار می‌روند. جذب سرمایه‌گذار، کنترل واردات (نه از مسیر تحدید یا برخوردهای قهری)، کاهش محدودیت‌های فرهنگی برای تولیدکنندگان و... می‌تواند به توسعه این صنعت در ایران کمک کند؛ صنعت مهجوری که درآمد حاصل از صادرات آن می‌توانست جایگزین درآمدهای نفتی ایران شود. برای مثال در سال 97، چین رکورد فروش 3میلیارد دلاری در ماه را در حوزه اسباب‌بازی زد تا درآمد ناشی از صادرات اسباب‌بازی در این کشور، از درآمدهای نفتی ایران (که هنوز با تحریم‌های شدید آمریکا به کمترین میزان خود هم نرسیده بود) پیشی بگیرد.
گردش مالی صنعت اسباب‌بازی در ایران؛ 0.3درصد جهان
آخرین آمار مربوط به سال 2020است. ارزش مالی صنعت اسباب‌بازی در جهان 94.7میلیارد دلار برآورد شده است. در ایران اما براساس آخرین برآوردها، گردش مالی این صنعت سودده، 350میلیون دلار است که تنها ۱۵میلیون دلار آن به اسباب‌بازی‌های داخلی اختصاص دارد و این در حالی است که ۱۷میلیون کودک و نوجوان زیر ۱۵سال در ایران هستند و این یعنی سهم ایران از این بازار پر‌سود جهانی تنها، 0.3درصد است. حامد تاملی، عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی به ایسنا گفته است: در زمینه مصرف اسباب‌بازی پژوهش‌هایی انجام شده که خیلی دقیق نیست اما این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف سرانه اسباب‌بازی برای هر کودک زیر۱۴سال در ایران حدود ۱۰ تا ۲۰ دلار است. درباره صادرات اما دست ایران در این حوزه هنوز خالی است. اعداد می‌گویند که ارزش صادرات اسباب‌بازی ایران با شیب صعودی از 5میلیون دلار در سال 96به 20میلیون دلار در سال 1397رسیده است.
از مصائب تولیدکنندگان و راهکارهایی برای نجات
صنعت اسباب‌بازی در ایران به هزار و یک دلیل از توسعه جامانده است. مهم‌ترین دلیل این جاماندگی، نداشتن یک متولی مشخص و پاسخگو به تولیدکنندگان در این حوزه است. هنوز که هنوز است اتحادیه مستقلی برای اسباب‌بازی وجود ندارد و بخشی از این صنعت با همه اهمیت آن زیرنظر اتحادیه خرازی و بخش دیگر زیرنظر اتحادیه نایلون و پلاستیک است.
تولیدکنندگان بزرگ اسباب‌بازی بر این باورند که از طرف بخش حاکمیتی و دولتی هیچ‌گونه حمایت اقتصادی از صنعت اسباب‌بازی در4۰ - 3۰ سال گذشته نشده و تاکنون تنها روی کاغذ و به شکل تئوری، از این صنعت حمایت‌های جزئی شده است. علاوه بر اینها، مشکل توان اقتصادی‌نداشتن مصرف‌کننده که سبب خالی‌ماندن سبد خانوار از اسباب‌بازی شده، یکی دیگر از آسیب‌هایی است که به این صنعت وارد و موجب کاهش تقاضا در آن شده است.
رجبی یکی از تولیدکنندگان بزرگ اسباب‌بازی پیش‌تر به ایسنا گفته است: سال‌هاست که می‌گوییم اسباب‌بازی یک کالای فرهنگی است اما واقعا به این گفته اعتقاد داریم؟ آیا واقعا در عمل و سیاستگذاری‌ها به اسباب‌بازی به‌عنوان یک کالای فرهنگی نگاه کرده‌ایم؟ من به‌عنوان یک فعال در زمینه اسباب‌بازی تنها یک درخواست از مسئولان دارم که اگر به اهمیت اسباب‌بازی در سبد خانوار و تأثیرهایی که کودکان از این محصول بسیار راهبردی می‌گیرند، اعتقاد دارند، پس به اسباب‌بازی به‌عنوان یک کالای فرهنگی توجه ویژه‌ای داشته باشند و حداقل مانند کتاب، در این زمینه نیز سیاستگذاری کنند.
رجبی پر بیراه نمی‌گوید؛ چرا که چالش‌های فرهنگی بسیاری مانع رشد اسباب‌بازی و افزایش تولید تولیدکنندگان داخلی می‌شود. از سوی دیگر اگر به توسعه تولید داخل فکر می‌کنیم، نباید فراموش کنیم که نیاز به برندسازی داریم. شناخت بازار، مخاطب‌شناسی، تحقیق درباره نام‌های موجود در بازار، مطالعات تخصصی در زمینه روانشناسی، جامعه‌شناسی، آواشناسی و... ازجمله مواردی است که باید هنگام تولید اسباب‌بازی به آن توجه شود تا در این روند، توان داخلی افزایش پیدا کند و در این بستر کم‌کم نیروی متخصص هم تربیت شود.
اسباب‌بازی یک کالا و بازی یک اقدام فرهنگی است و می‌توان با ساخت عروسک‌های بومی، باعث زنده نگه‌داشتن هویت بومی شد.
واکاوی ممنوعیت‌ها در واردات
چین، بزرگ‌ترین صادرکننده اسباب‌بازی به ایران است اما همه تولیدات این کشور نمی‌تواند از مرزهای ما رد شود. ناظران و کارشناسان تعیین‌شده در این حوزه محصولاتی که به لحاظ فرهنگی و مذهبی با فرهنگ غالب بر کشور ما مغایرت دارد، ممنوع کرده‌اند. درصورت توجه‌نکردن به این خط قرمزها، اسباب‌بازی‌های ممنوعه وارد‌شده توسط نهادهای ذی‌ربط مصادره خواهند شد. واردات عروسک‌ها یا اسباب‌بازی‌هایی که دارای آوازهای غربی هستند، ترخیص عروسک‌هایی نظیر باربی که مسائل غیراخلاقی را رواج می‌دهند، عروسک‌هایی که تفاوت‌های جنسیتی به وضوح در آنها قابل مشاهده است، روبات‌هایی که آواز یا ابزارهای خشونت‌آمیز دارند، پازل‌های دارای تصاویر برهنه، ماسک‌های بسیار ترسناک و اسباب‌بازی‌هایی که بسته‌بندی آنها دارای تصاویر نامناسب است ممنوع بوده و عموما نمی‌توانند به‌دست کودکان ایرانی برسند، مگر اینکه از مبادی قاچاق وارد شوند.
فرصتی، شاید برای توسعه
حالا اتفاق اگرچه نه تازه اما مثبتی در صنعت اسباب‌بازی کشور افتاده است. در روزهای پایانی تابستان، سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، مصوبه «سند ملی حقوق کودک و نوجوان» را برای اجرا به دستگاه‌ها ابلاغ کرده است. تصویب سند ملی حقوق کودک و نوجوان بر صنعت اسباب‌بازی با توجه به ماده7 آن می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی کمک کند تا با موانع کمتری بر سر راه تولیدشان مواجه شوند. ماده7 این سند به «حق تفریح، بازی و ورزش» برای کودکان و نوجوانان پرداخته است؛ «کودک و نوجوان حق دارد متناسب با سن و جنس خود از تفریح، بازی و ورزش که زمینه رشد جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی او را فراهم آورده و متناسب با فرهنگ ملی و اسلامی باشد برخوردار شود.» و همچنین«کودک و نوجوان حق دارد از اسباب‌بازی های استاندارد مطابق با نیازمندی‌های خود و توانمندی سرپرست قانونی خویش بهره‌مند شود.» و در نهایت «کودک و نوجوان از حق دسترسی به امکانات و فضاهای بازی، ورزش و تفریح امن و استاندارد برخوردار است. دولت موظف است در
این باره، زمینه‌ها و بسترهای مناسب را به‌ویژه برای اوقات فراغت فراهم آورد.»
بند‌های دوم و سوم این مصوبه مشخصا به‌دنبال توسعه صنعت اسباب‌بازی در ایران است. این مصوبه اگر به‌طور جدی در دستور کار قرار بگیرد می‌تواند از یک سو منجر به توزیع اسباب‌بازی به شکل عادلانه بین همه کودک‌های ایران (از پایتخت‌نشینان گرفته تا زادگان مناطق محروم) شود و از سوی دیگر فرصت‌های تولید، صادرات و... اسباب‌بازی در ایران را گسترش دهد.
همه چالش‌های اسباب کودکانه
صنعت اسباب‌بازی در ایران می‌تواند با جذب سرمایه‌گذار و کاهش محدودیت‌ها رونق بگیرد
در همینه زمینه :
