حال و هوای پاییزی سیاست
مروری بر رویدادهای سیاسی که در سه‌ماه سوم سال 1400 باید منتظر وقوع‌شان باشیم
لیلا شریف ـ روزنامه‌نگار
نشست‌ها و دیدارهای سیاسی بخش جدانشدنی دنیای سیاست هستند و در جوار این دیدارهاست که مسیر تعاملات میان کشورها بهبود پیدا می‌کند یا به بن‌بست می‌رسد. پاییز پیش رو نیز پُر خواهد بود از اتفاقات سیاسی که گاهی در جغرافیای یک کشور و گاهی نیز در سطحی جهانی از اهمیت خاصی برخوردار هستند. هر چند در رابطه با برخی اتفاقات چند‌ماه آینده باید با احتیاط و احتمال صحبت کرد اما بعضی از برنامه‌های مهم سیاسی براساس روندی ثابت هر سال در فهرست اتفاقات مهم پاییز قرار دارند؛ مانند نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل. از میان تمام اتفاقات سیاسی که جهان در فصل پیش رو با آن مواجه خواهد شد اگر از مهم‌ترین‌ها بخواهیم صحبت کنیم باید در این مجال کوتاه به‌احتمال برگزاری دور جدید مذاکرات هسته‌ای در ماه‌های آتی، مذاکرات روسیه و آمریکا و همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد به هفتادوششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل اشاره کرد.
احتمال برگزاری دور جدید مذاکرات
مذاکرات هسته‌ای به‌منظور احیای برجام از فروردین‌ماه و در شهر وین آغاز و تاکنون شش دور از این گفت‌وگو‌ها انجام شده است. با پایان دور ششم و همزمان با انتخاب سیزدهمین رئیس‌جمهور، خبر موثقی از زمان و نحوه برگزاری دور جدید مذاکرات مطرح نشد اما اتفاقات سیاسی و رایزنی‌های شکل‌گرفته حول برجام در چند هفته اخیر، احتمال پیگیری این مذاکرات در ماه‌های پیشرو را پررنگ کرده است.
برای بررسی این احتمال باید اتفاقات و اظهارات اخیر در مورد مذاکرات هسته‌ای را همچون تکه‌های پازل در کنار یکدیگر قرار داد. در شرایطی که خبرهایی مبنی بر تلاش کشورهای غربی و اصرار نماینده ایالات متحده آمریکا برای صدور قطعنامه علیه ایران در جلسه شورای حکام انرژی اتمی به گوش می‌رسید، در آخرین روزها رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، راهی تهران شد. این سفر تا حدودی توانست نگرانی‌ها را رفع و فضای تنش‌آمیز ایران و کشورهای غربی دخیل در مذاکرات را تلطیف کند. در پایان این سفر، محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران و رافائل گروسی بیانیه مشترکی را صادر کردند: «طرفین روحیه همکاری و اعتماد متقابل و اهمیت تداوم آن و همچنین ضرورت رسیدگی به موضوعات فی‌مابین در فضایی سازنده و منحصراً فنی را مورد یادآوری و تأکید مجدد قرار داده‌اند... در چارچوب تعاملات و همکاری‌های موجود فی‌مابین، طرفین تصمیم گرفتند دیدارهای متقابل را در سطوح مرتبط تداوم دهند.»
پس از این سفر بود که میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که این کشور از همه طرف‌های شرکت‌کننده در رایزنی‌های وین درخواست می‌کند تا هرچه سریع‌تر به مذاکرات پیرامون برجام بازگردند. او در پیامی توییتری نوشت: «ما خواستار ازسرگیری مجدد و هرچه سریع‌تر مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای با ایران هستیم و امیدواریم که مقامات اروپایی و دیگر همتایان‌مان را بر سر میز مذاکرات ببینیم. روسیه از نتیجه سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران استقبال می‌کند و امیدوار است که با ازسرگیری مذاکرات وین، اوضاع پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هرچه زودتر حل‌وفصل شود.» خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه نیز در همان بازه زمانی یعنی ۲۲شهریورماه و پس از سفر گروسی خبر داد که گفت‌وگوهای وین در تاریخ نزدیک از سر گرفته می‌شود؛ «دولتی رفته و دولتی آمده است. ضمن اینکه دولت اعلام کرده گفت‌وگوهای وین را در تاریخ نزدیک از سر می‌گیرد و قطعا انتظار داریم طرف‌های دیگر وقتی به وین می‌آیند با واقعیات روی زمین به وین بیایند. ایران هیچ منفعت کمتر از برجام را برای مردم ایران متصور نیست. آمریکا باید بداند طرفی است که از برجام خارج شد و تحریم‌ها را اعمال کرد و جنگ اقتصادی روزانه را علیه ملت ایران ادامه می‌دهد و در میانه فراگیری کرونا این مسیر را ادامه داد. آمریکا باید بداند در جایگاه متهم قرار دارد و باید نشان دهد که در عمل، منش و اقدامات تجدیدنظر جدی کرده است.»
در واقع هرچند زمان دقیقی برای شروع دور هفتم مذاکرات وین مشخص نشده است اما سیگنال‌های ارسالی میان ایران و کشورهای غربی می‌تواند احتمال ازسرگیری مذاکرات در ماه‌های پیشرو را پر رنگ کند.
دور دوم مذاکرات آمریکا و روسیه
جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ماه ژوئن برای شروع گفت‌وگوهای دوجانبه درباره ثبات استراتژیک به‌منظور «زمینه‌سازی برای کنترل تسلیحات» توافق کرده بودند و سرانجام مقامات روسیه و آمریکا به‌عنوان دو ابرقدرت جهانی در ۶ژوئیه در ژنو با یکدیگر دیدار کردند تا برای نخستین بار در این زمینه با یکدیگر گفت‌وگو کنند.
سرپرستی هیأت روسیه در این مذاکرات برعهده سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، بود و هیأت آمریکایی نیز به سرپرستی وندی شرمن، معاون اول وزیر خارجه این کشور در مذاکرات ژنو شرکت کرده بودند. براساس اخبار منتشرشده قرار است دور دوم مذاکرات ثبات استراتژیک روسیه - آمریکا 30سپتامبر (هشتم مهرماه) در ژنو برگزار شود. با دستور رؤسای جمهوری دو کشور مواضع دوطرف در حمایت از ثبات استراتژیک، چشم‌اندازهای کنترل تسلیحاتی و تدابیر کاهش خطر به‌صورت مفصل مورد بررسی قرار گرفت.
براساس گفته آندری کلین، سفیر روسیه در انگلیس، پایین‌آوردن سطح کنونی تنش‌ها در روابط روسیه و آمریکا به برگزاری دیدارها و نشست‌های بیشتر بین دو کشور نیاز دارد. وزارت خارجه آمریکا نیز پس از دور اول مذاکرات گفته بود: «ما حتی در دوره تنش همچنان به تضمین قابل‌پیش‌بینی و کاهش خطرات درگیری مسلحانه و تهدید جنگ هسته‌ای پایبندیم. دیدار امروز آغاز گفت‌وگو با روسیه فدرال است به‌طوری‌که هیأت آمریکا اولویت سیاست این کشور و فضای امنیتی کنونی و مواضع ملی در قبال تهدیدات علیه ثبات استراتژیک، چشم‌اندازهای سیستم جدید کنترل سلاح هسته‌ای و چارچوب دوره‌های بعدی مذاکرات پیرامون امنیت استراتژیک را بررسی کرد.»
هفتادوششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل
در بیست‌وچهارمین روز از شهریورماه بود که مجمع عمومی سازمان ملل به‌طور رسمی کار خود را شروع کرد اما بخش مهم این نشست مربوط به اجلاس سران مجمع عمومی است که از آخرین روز شهریور آغاز شده تا نخستین روزهای مهر ادامه دارد.
به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک در نشست‌های ۲۰۲۰ مجمع عمومی سازمان ملل، هیچ مقام عالی‌رتبه‌ای شرکت نداشت و به جایش آنها پیام‌های ویدئویی از پیش ضبط‌شده را برای مناظره عمومی این مجمع ارائه کردند. اما امسال مجمع عمومی سازمان ملل دست‌کم از شرکت حضوری ۸۳ تن از سران دولت‌ها استقبال می‌کند و نزدیک به ۲۳نفر دیگر هم خواستار پخش سخنرانی‌های ضبط‌شده خود هستند.
با توجه به اتفاقات مهم رخ داده در جهان احتمال دارد که موضوع افغانستان و واکسن کرونا بخش مهمی از سخنرانی سران کشورها را به‌خود اختصاص دهد.