عالم‌گیری خاموش در دوران کووید - 19
یافته‌های علمی درباره اختلالات روانی ناشی از ابتلا به بیماری کرونا چه می‌گویند؟
هدا عربشاهی ـ روزنامه‌نگار
کووید-19 را می‌توان به‌عنوان بغرنج‌ترین عالم‌گیری در انقلاب صنعتی چهارم درنظر گرفت. این عالم‌گیری و به‌خصوص محدودیت‌های سختگیرانه، قرنطینه‌های طولانی و بحران اقتصادی موجب شد ترس و نگرانی بی‌سابقه‌ای در سراسر جهان به وجود آید. این پدیده فاجعه‌بار به بروز مشکلاتی در سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت روان و پیامدهای روانی اجتماعی پیچیده‌ای منجر شد. تاکنون بررسی‌های متعددی درباره اثرات روانی نامطلوب این عالم‌گیری انجام شده که نشان می‌دهند اختلال استرس پساآسیب (PTSD)، گیجی و خشم، ازجمله مشکلات روانی ناشی‌از عالم‌گیری کنونی است. همچنین بسیاری از نظرسنجی‌های مقطعی از شیوع بالای افسردگی و اضطراب خبر می‌دهند. از این‌رو، عجیب نیست که تحلیل‌گران و روانشناسان از آسیب‌های روانی مرتبط با کووید-19 به‌عنوان «عالم‌گیری خاموش» و «عالم‌گیری بعدی» یاد می‌کنند. هرچند به‌نظر می‌رسد با افزایش واکسیناسیون عمومی می‌توان به بهبود این اختلال‌ها هم امیدوار بود.
یکی از مطالعات بسیار خوبی که قادر است به بهترین شکل نگاهی کلی به مسئله اختلالات روانی طی عالم‌گیری ارائه دهد مرور سیستماتیک و متاآنالیز (فراتحلیلی) ارزیابی تأثیر سلامت روانی کووید-19 بر بیماران، عموم مردم و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی است. به‌همین منظور، گروهی از پژوهشگران تحت نظارت سازمان «خدمات ملی بهداشت» (NHS) در انگلستان، با استفاده از پایگاه‌های داده‌های الکترونیکی مطالعه‌ای انجام دادند و با جست‌وجویی جامع، تمام پژوهش‌هایی را که در بازه زمانی آوریل 2020 (فروردین 1399) تا ژانویه 2021 (دی 1399) با موضوع آسیب‌های روانی ناشی‌از کووید-19 انجام شده بود بررسی کردند. حاصل این جست‌وجو 11هزار و 295 مطالعه بود که از این تعداد، 287مطالعه معیارهای لازم برای ورود به مرور سیستماتیک را به‌دست آورند و از این 287پژوهش، 206تحقیق شامل 83مورد درباره آسیب‌های سلامت روان متخصصان بخش بهداشت، 134مورد درباره عموم مردم و 11مطالعه درباره هر دو گروه، برای مطالعه فراتحلیلی برگزیده شدند. این پژوهش‌ها درمجموع 721هزارو244نمونه افراد با سن متوسط 15.3 تا 71سال را ارزیابی کرده بودند. حدود یک‌سوم مطالعات (63مورد) در چین انجام شده بود و پس از آن 18مطالعه در آمریکا، 16مطالعه در انگلستان و 15مطالعه در ایتالیا به‌علاوه 9مطالعه چندملیتی به‌دست آمده بود.
بررسی فراتحلیلی براساس دردسترس‌بودن آمارهای گزارش‌شده در هر مطالعه، چند نتیجه مختلف را ارزیابی کرد که عبارتند از: میزان شیوع اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پساآسیب، بی‌خوابی، رفتار خودکشی یا خودآزاری و سطح تندرستی در هر دو گروه متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و عموم مردم و کیفیت پایین خواب و مصرف الکل در عموم مردم. نتایج این فراتحلیلی بین مختصصان مراقبت‌های بهداشتی و عموم مردم، تفاوت‌هایی جزئی را در شیوع اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پساآسیب نشان داد. اما در مورد شیوع افکار خودکشی یا خودآزاری در عموم مردم در مقایسه با متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، بالاتر و برابر با 11درصد (مردم) در مقابل 5.8درصد (کادر درمان) بود. درحالیکه سطح تندرستی بین مردم عادی بسیار کمتر از متولیان بهداشتی بود و به 28.2درصد (مردم) درمقابل 52.6درصد (کادر درمان) می‌رسید.
زنگ خطر برای سلامت روانی کودکان
شانزدهمین اجلاس بین‌المللی روانشناسی کودکان و نوجوانان که 11سپتامبر با حضور 50پژوهشگر از بیش از 30کشور در شهر رم، پایتخت ایتالیا برگزار شد نشان داد که حدود 17درصد از نوجوانان 8 تا 18سال در طول قرنطینه عمومی سال2020 از اضطراب رنج برده‌اند و 12درصد هم با مشکلاتی در خواب مواجه شده‌اند. همچنین 83درصد از نوجوانانی که از قبل با اختلالات سلامت روان درگیر بودند در وضعیت بدتری قرار گرفته‌اند. یکی از دلایل این اتفاق، تصمیم‌گیری برای کاهش یا حذف هزینه‌های روان‌درمانی است که به‌دلیل بحران اقتصادی ناشی‌از عالم‌گیری کووید-19 از سوی خانواده‌ها یا دولت‌ها انجام شده است.
این وضعیت در مورد کودکان و نوجوانانی که در کشورهای درگیر جنگ زندگی می‌کنند هشداردهنده‌تر است. به‌طوری‌که، نتایج بررسی‌های World Vision و War Child Holland روی 220کودک، 245نوجوان و جوان، 287والدین و سرپرست و 44کارشناس حفاظت از کودکان و رهبران جامعه در 6کشور آسیب‌دیده از درگیری‌های نظامی شامل کلمبیا، جمهوری دمکراتیک کنگو، لبنان، سرزمین اشغالی فلسطین و سودان جنوبی بین ماه‌های آگوست تا دسامبر2020 نشان داد که بیش از نیمی (57درصد) از کودکان ساکن کشورهای آسیب‌پذیر و دارای مناقشه، اظهار داشتند که در نتیجه مستقیم عالم‌گیری و قرنطینه عمومی به سلامت روانی و حمایت روانی اجتماعی نیاز پیدا کرده‌اند. این میزان برای کودکان پناهجو و آواره به 70درصد می‌رسد درحالیکه برای کودکان در جوامع میزبان 43درصد است. 38درصد از کودکان و نوجوانان این کشورها اظهار داشتند که احساس غم و ترس می‌کنند که از این تعداد، 12درصد در غم و ترس شدیدی قرار دارند که خطر ابتلای آنها را به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب افزایش می‌دهد. این در حالی است که براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت حدود 9درصد از کودکان و نوجوانان در وضعیت عالم‌گیری کووید-19 در معرض خطر این اختلالات هستند.
ترس و نگرانی اصلی این کودکان تعطیلی مدارس، قطع دسترسی به خدمات اولیه و مشکلات اقتصادی خانواده‌هایشان به‌دلیل اقدامات مهارکننده کووید-19 است. بعضی از آنها بیان کرده‌اند از زمانی‌که والدین‌شان بدون شغل شده‌اند اغلب گرسنه می‌مانند. به‌طوری‌که، 38.1درصد از این کودکان، فقر خانواده و ناامنی غذایی را علت اصلی ترس و نگرانی می‌دانند.
حذف مراقبت‌های بهداشت روان
همان‌طورکه پیش‌تر گفته شد، علاوه‌بر نگرانی‌های مربوط به آینده نامعلوم، ناامیدی، شنیدن اخبار ناگوار مربوط به آمار مبتلایان و فوتی‌ها، ناامنی شغلی و انزوا، حذف یا کاهش هزینه‌های مربوط به خدمات بهداشت روان به‌دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از کووید-19 هم یکی دیگر از عوامل افزایش بیشتر اختلالات روانی بین جوامع؛ به‌ویژه کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط است. به‌طوری‌که نتایج پژوهشی که در هفته‌های اخیر از سوی گروهی از محققان برزیلی براساس ارزیابی داده‌های دولتی در نشریه تخصصی لانست منتشر شده است نشان می‌دهد که بین ماه‌های مارس و آگوست 2020 از تعداد ملاقات‌های سرپایی مربوط به بهداشت روان حدود 28درصد کاسته شده و درمجموع 471هزار و448نفر قرارهای خصوصی ملاقات با روانکاو را تعلیق کرده‌اند. همچنین قرارهای گروهی و بستری‌های روانپزشکی هم به‌شدت تحت‌تأثیر عالم‌گیری قرار گرفته و به‌ترتیب 68و 33درصد کاهش یافته است. این در حالی است که مشاوره‌های اورژانسی سلامت روان و مراقبت روانی ضروری در منزل در این بازه زمانی به‌ترتیب 36و 52درصد افزایش نشان داده است.
برپایه اطلاعات این پژوهش، فقط حدود 22.8درصد از جمعیت برزیل از بیمه پزشکی خصوصی برخوردارند و همین‌مسئله موجب می‌شود که در زمان بحران اقتصادی و شیوع بیماری، هزینه‌های درمانی را صرفا به درمان‌های ضد‌کووید اختصاص دهند و درمان‌های مربوط به بهداشت روان را از سبد هزینه‌های خانواده حذف کنند.
همچنین در طول عالم‌گیری، تقریباً از هر 10فرد بزرگسال 4نفر در ایالات متحده علائم اضطراب یا اختلال افسردگی را گزارش کرده‌اند و این در حالی است که بین ژانویه تا ژوئن 2019 از هر 10آمریکایی یک‌نفر این علائم را اعلام کرده بود. به‌طوری‌که در نظرسنجی ردیابی سلامت بنیاد کی‌اف‌اف از جولای 2020 بسیاری از بزرگسالان احساس منفی به‌خصوصی را بر سلامت روانی و تندرستی خود تجربه کرده‌اند که 36درصد از این موارد مربوط به مشکلات خواب، 32درصد مربوط به تغذیه، 12درصد مربوط به مصرف الکل و مواد‌مخدر و 12درصد هم مربوط به بدترشدن آسیب‌های روانی مزمن است.
این پژوهش نگرانی‌های مربوط به سلامت روانی ضعیف و تندرستی کودکان و والدین آنها، به‌ویژه مادران را هم بررسی کرده است. زیرا با تعطیلی مدارس، بسیاری از مادران با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده‌اند. براساس این مطالعه، زنان دارای کودک بیشتر از مردان دارای کودک (49درصد زنان درمقابل 40درصد مردان) علائم اضطراب یا افسردگی را گزارش می‌کنند. به‌طور‌کلی، میزان اضطراب و افسردگی زنان در مقایسه با مردان بیشتر است و عالم‌گیری بر شدت این آسیب‌ها افزوده است.
مورد دیگری که در این پژوهش بررسی شد میزان اختلالات سلامت روان در افرادی است که در مشاغل پرخطری که احتمال آلودگی به ویروس کرونا در آنها بالاست کار می‌کنند. این بررسی نشان داد که کارکنان این مشاغل بیشتر از کارکنان سایر مشاغل علائم اضطراب یا اختلال افسردگی (42درصد درمقابل 30درصد)، شروع یا افزایش مصرف الکل و مواد‌مخدر (25درصد درمقابل 11درصد) و خودکشی (22درصد در مقابل 8درصد) را بروز می‌دهند.
تأثیر مثبت واکسیناسیون عمومی در بهبود سلامت روان
با وجود تمام مطالعات نگران‌‌کننده، هنوز امیدهایی برای کاهش اضطراب و افسردگی وجود دارد. در این‌خصوص، گروهی از دانشمندان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی شواهدی را یافتند که نشان می‌دهد مردمی که در برابر کووید-19 واکسینه شده‌اند استرس کمتری را تجربه می‌کنند و درنتیجه به مرور اختلالات سلامت روان آنها هم بهبود می‌یابد. نتایج این پژوهش که در روزهای اخیر در نشریه تخصصی PLOS ONE منتشر شده با بررسی بیش‌از 8هزار آمایش از شهروندان آمریکایی سراسر این کشور وضعیت سلامت روان این افراد را در بازه یکساله بلندمدت رصد کرده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر مردم در طول عالم‌گیری طیف‌های مختلفی از اضطراب و افسردگی را تجربه کرده‌اند. این آمایش هر دو هفته یک‌بار از آغاز عالم‌گیری تکرار شد. اما در آخرین آمایش از پاسخ‌دهندگان درباره وضعیت سلامت روان پس از دریافت واکسیناسیون ضد‌کووید هم سؤال شد.
محققان دریافتند که شرکت‌کنندگان در این مطالعه، پس‌از واکسیناسیون با کاهش 15درصدی احساس افسردگی شدید و کاهش 4درصدی احساس افسردگی خفیف مواجه شده‌اند. این پژوهش تخمین می‌زند که به احتمال زیاد آسیب‌های روحی بیش از یک‌میلیون نفر پس از واکسیناسیون کاهش یافته است. به‌گفته این پژوهشگران، داده‌های آنها نشان می‌دهد که واکسیناسیون ضد‌کووید-19 نه‌فقط افراد را در برابر عفونت محافظت می‌کند که ترس و اضطراب آنها را هم نسبت به‌احتمال آلوده‌شدن خود و عزیزانشان تا حد چشمگیری کاهش می‌دهد. البته نباید فراموش کرد که این تأثیر در کشورهایی که نرخ واکسیناسیون در آنها بالاست و تاکنون درصد بالایی از جمعیت واکسینه شده‌اند، صدق می‌کند. این دانشمندان قصد دارند سطح نگرانی‌ها و اضطراب مردم را درخصوص واریانت‌های کنونی پس از دریافت دوز یادآور هم بررسی کنند.
در همینه زمینه :
