لب های خشک جنوب شرق ایران

ستاره حجتی ـ خبرنگار

 با پایان شهریور و شروع مهر و سال آبی جدید انتظار می‌رود بسیاری از مشکلات آبی استان‌ها حل شود، اما گویی خشکسالی در پاییز کم‌بارش پیش‌رو نیز ادامه خواهد داشت. استان‌های ‌سیستان و بلوچستان و کرمان که بیش از 2دهه است در وضعیت تنش آبی قرار دارند نیز پاییزی کم‌بارش و خشک را تجربه می‌کنند.

    اعداد تکان‌دهنده سیستان و بلوچستان

در سال‌های اخیر، هم شرایط اقلیمی با سیستان و بلوچستان نامهربان بوده و هم کشور همسایه و از سوی دیگر، کم‌برخورداری این استان موانع زیادی بر راه تامین منابع پایدار آب ایجاد کرده است. با این حال مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان از روند روبه بهبود آبرسانی به‌ویژه در حوزه روستایی خبر می‌دهد.
علیرضا قاسمی با بیان اینکه با تخصیص ۵۰درصدی اعتبار بخش روستایی در سال گذشته علاوه ‌بر حذف ۳۳۳روستا از آبرسانی سیار ۴۳۰روستا نیز از تنش آبی خارج شدند به همشهری می‌گوید: شرایط سیستان و بلوچستان با سایر استان‌ها متفاوت است. سیستان و بلوچستان سال‌های متمادی درگیر خشکسالی بود و حتی در پربارش‌ترین سال‌های آبی، متوسط ۲۰ساله آن به بیش از ۱۰۰میلی‌متر نرسیده است. او با تأکید بر اینکه خشکسالی و کاهش ۷۶درصدی بارندگی سال آبی سختی را برای این استان رقم زده است، می‌افزاید: بسیاری از چاه‌ها در سیستان و بلوچستان دچار مشکل شدند، به‌طوری که طبق نیازسنجی انجام شده ۵۰چاه نیاز به حفر و ۲۰۰حلقه نیاز به کف‌شکنی و لایروبی دارند که مجموع حفر چاه، اجرای خطوط چاه‌های جدید و کف‌شکنی نیازمند ۷۰میلیارد تومان اعتبار است. علاوه‌ بر چالش‌های خشکسالی و کم‌آبی عامل دیگری که خدمات‌رسانی را سخت کرده پهناور بودن استان با 4.11درصد از مساحت کشور و همچنین پراکندگی جمعیت است. پهنه گسترده استان، پراکندگی جمعیت، بعد مسافت و هزینه بالای اجرا از عواملی ا‌ست که باعث شده ما امروز شاخص بهره‌مندی از آب روستایی استان‌مان ۱۰درصد با شاخص کشور فاصله داشته باشد در شرایطی که هزینه‌های صرف شده با 4استان دیگر برابری می‌کند. قاسمی با بیان اینکه موضوع آب در سیستان و بلوچستان موضوعی با اهمیت نگاه ملی است، اضافه می‌کند: طرح‌های ملی در حوزه آبرسانی روستایی از سال۹۴ مورد توجه ویژه قرار گرفت و با دستور رهبر معظم انقلاب در این سال اجازه برداشت بودجه از ردیف صندوق توسعه ملی برای آبرسانی به روستاها داده شد و بودجه سالانه ۱۰برابر رشد داشت. طی این سال‌ها ۸۴۰روستا با جمعیت ۲۳۷هزار نفر از آب آشامیدنی و بهداشتی پایدار بهره‌مند شدند. همچنین از سال۹۹ تاکنون شاهد رشد چشمگیر 4.1درصدی شاخص بهره‌مندی روستاها از آب بودیم. این اعداد درحالی از سویی شرکت آب و فاضلاب این استان اعلام می‌شود که برخی از نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی به آن انتقاد دارند و آن را غیرواقعی می‌خوانند و بیش از ۶هزار روستای استان را نیازمند آب‎رسانی سیار معرفی می‌کنند.

    آبرسانی سیار به هزار روستای کرمان 

کرمان نیز در شرایطی تابستان خشک را به سمت پاییزی کم‌باران سپری می‌کند که بنا بر اعلام شرکت آب و فاضلاب استان کاهش ۷۰درصدی بارش، افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی، چاه‌ها و منابع تامین آب استان را ایجاد کرده است. همچنین بنا به اعلام این شرکت فقط در شهر کرمان به‌عنوان مرکز استان، روزانه 1400لیتر بر ثانیه کمبود آب وجود دارد و استان قادر به تامین ۴۰درصد آب مورد نیاز خود نیست. مدیرعامل آب و فاضلاب کرمان با بیان اینکه چالش آب در این استان از سطح دشت‌ها فراتر رفته و به‌دلیل خشک شدن چشمه‌ها، حالا همه مناطق کوهستانی نیز دچار چالش آب هستند، می‌گوید: 14شهر استان در وضعیت فوق‌العاده بحرانی از نظر آب آشامیدنی قرار دارند. میزان بارندگی استان حدود 35میلیمتر بوده و امسال پرچالش‌ترین سال را در حوزه آب آشامیدنی را تجربه کردیم. محمد طاهری با بیان اینکه 93درصد آب آشامیدنی استان از چاه‌ها و منابع زیرزمینی تامین می‌شود، می‌افزاید: کرمان از نظر تامین آب آشامیدنی بدترین شرایط را در کشور دارد زیرا سایر استان‌ها به منابع آب پایدار متصل هستند، اما ما دارای این شرایط نیستیم. متأسفانه عمق چاه‌های ما از 150به270متر افزایش یافته و در برخی از چاه‌ها هزینه انرژی مصرفی به حدی زیاد است که بهره‌برداری از آنها اقتصادی نیست. وی درباره بحران در مرکز این استان نیز توضیح می‌دهد: آب آشامیدنی کرمان از 100کیلومتری تامین می‌شود، زیرا منابع نزدیک تامین آب آشامیدنی شهر خشک شده‌اند که ما را ناچار به استفاده از طرح‌های اضطراری آبرسانی مانند حفر چاه جدید برای کرمان کرده است. ولی این طرح‌ها فقط مسکن هستند نه علاج. تصفیه‌خانه 9شهر ازجمله شهر بابک، خرسند، جیرفت، ریگان، فهرج اجرا شده یا درحال اجراست تا کیفیت آب آشامیدنی آنها افزایش پیدا کند. طاهری همچنین درباره سایر اقدامات ضروری توضیح می‌دهد: حاشیه‌نشینی باید ساماندهی شود، زیرا مشکل بزرگی درباره تامین آب کسانی که انشعاب آب ندارند و غیرمجاز انشعاب کشیده‌اند داریم. تقاضا داریم به این موضوع رسیدگی شود. او با بیان اینکه 14شهر استان در وضعیت فوق‌العاده بحرانی آب آشامیدنی قرار دارند، می‌گوید: این شهرها ازجمله کرمان، زرند، راور، سیرجان، جیرفت 66درصد جمعیت استان را در خود جای داده‌اند. همچنین در بخش روستایی، تابستان امسال به بیش از هزار روستا آبرسانی سیار داشتیم که هنوز ادامه دارد.

 مکث
۸۲۵ روستای فارس درگیر بحران آب 

مدیرعامل شرکت آبفای فارس درباره آخرین تحولات آبی استان می‌گوید: ۸۲۵روستا از 2320روستای تحت پوشش و ۳۳شهر از ۱۰۹شهر تحت پوشش همچنان در حالت بحران و تنش آبی قرار دارند. علی بوستانی مهم‌ترین راهکار در شرایط فعلی را صرفه‌جویی می‌داند و می‌افزاید: متأسفانه کمبود بارش بلندمدت طی ۵۰سال گذشته بی‌سابقه بوده و تأثیر عمیقی بر منابع آب گذاشته است. در کوتاه‌مدت نیز نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۶۶درصد با کاهش بارندگی مواجه هستیم. در واقع قرار گرفتن کشور ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه خشک از کره زمین و کمبود بارش‌ها طی سال‌های متوالی و از طرفی همگن نبودن نزولات از نظر زمانی و مکانی و میزان تبخیرها، عملا دستیابی به منابع آبی پایدار را بسیار دشوار و گاه غیرممکن کرده است. اگر امکان آبرسانی از فواصل دور هم مقدور باشد از ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی خود یک چالش است و عملا دستیابی به آن با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد شد. در این شرایط ما دچار افت چاه‌های آب در شهرها و روستاها شده‌ایم و مشارکت همگانی برای حفظ منابع موجود الزامی است. به‌گفته او، شرکت آب و فاضلاب استان فارس از ماه‌های گذشته با تشکیل کمیته بحران و برگزاری جلسات متعدد، برنامه‌هایی در 3بازه زمانی کوتاه‌مدت یک‌ساله، میان‌مدت 5ساله و درازمدت بیش از 5سال تدوین و خود را برای شرایط مختلف آماده کرده است. پوشش برخی روستاها از طریق سامانه آب شیرین‌کن، اجاره چاه آب کشاورزی با کیفیت، سامانه آبرسانی سیار و زون‌بندی و مدیریت فشار شبکه، برخی از اقداماتی است که برای رفع مشکل انجام شده. او با بیان اینکه با صرف اعتبار بیش از ۴۷۲میلیارد ریال، ۱۳طرح آبرسانی در فارس به بهره‌برداری رسیده است، می‌گوید: این طرح‌ها در 8شهرستان استان با صرف اعتبار حدود ۴۷۲میلیارد ریال به سرانجام رسید که با بهره‌برداری از این طرح‌ها شاهد وضعیت مطلوب آبرسانی در شهرها و روستاهای استان هستیم.  استان فارس در حالی پا به فصل جدید آبی می‌گذارد که بنابر اعلام استانداری هم‌اکنون ۵۰۰روستا با تانکر آبرسانی می‌شود و متولیان عالی استان پیگیر طرح انتقال آب از خلیج‌فارس هستند.