آنچه غذا در روح و روان ما برجای می‌گذارد

نوع تغذیه و غذای مصرفی تأثیری مستقیم بر حفظ سلامت  بدن انسان دارد و این نکته کاملا مشهودی است. اما آیا تا به‌حال به این نکته توجه کرده‌‌اید که غذایی که مصرف می‌کنید چه آثاری بر روح و جانتان دارد؟ شاید تا به امروز به این موضوع فکر نکرده باشید که تغذیه، همچنین تأثیر مستقیمی بر روح و روان افراد خواهد داشت. از آنجاکه اسلام، کامل‌ترین دین الهی است بارها و بارها ما را به اهمیت تغذیه توصیه کرده است و آموزه‌های مهم و حائز اهمیتی در این حوزه دارد. در این گزارش تصمیم داریم چندی از تأثیرات تغذیه بر روان و بعد غیرجسمانی را بررسی کنیم.

خوراک حرام
تأثیر تغذیه بر بُعد غیرجسمانی انسان به‌قدری بالاست که در نخستین نگاه، دین ما را از مصرف مال و تغذیه حرام بیم داده است. در آیه ۲۴ سوره عبس آمده است: «فَلْینْظُرِ الْإِنْسانُ إِلی طَعامِهِ» و این به آن معناست که انسان می‌باید به قوت و غذای خود (به چشم خرد و احتیاط) بنگرد. و همچنین در نقل‌قولی از امیرالمؤمنین(ع) به عثمان بن حنیف ایشان فرموده‌اند: «فما اشْتَبه علیک عِلْمه فَالْفِظهُ.» که سخن صریح ایشان اشاره به مصرف نکردن غذا و خوراک حرام دارد. از امام باقر(ع) نیز حدیثی برجای مانده است که به اهمیت تغذیه حلال اشاره دارد: «هیچ عبادتی نزد خدا به اندازه نگهداری شکم و دامن از حرام ارزش ندارد.»

پرخوری و حرص در صرف خوراک
پرخوری، از دیگر موانع سلامت روان است که مستقیما بر احوال انسان تأثیر می‌گذارد. طبق گفته امام‌صادق(ع) برای قلب مؤمن چیزی زیانبارتر از پرخوری نیست. پرخوری باعث قساوت قلب و تحریک شهوت می‌شود و گرسنگی غذای روح و طعام قلب و صحت بدن است. در اینجا بزرگوار به این اشاره دارند که تغذیه نادرست، پیامدهای زیانباری بر انسان خواهند داشت. رسول خدا(ص) همچنین فرموده‌‌اند که پرخوری نکنید که نور معرفت در قلب شما خاموش می‌شود. بارها و بارها در منابع یاد شده است که پرخوری اسباب کسالت و بی‌رغبتی به عبادت و قساوت قلب و غفلت از یاد خدا می‌شود. برعکس کم‌خوری و گرسنگی موجب سبکی و آمادگی برای عبادت و توجه به خدا می‌شود و این خود دلیل مبرهنی بر تأثیر تغذیه بر سلامت روان است.

اسراف و فرهنگ افراط در مصرف
اسراف از دیگر ایرادات مربوط به تغذیه و خوراک است که بارها توسط خداوند و بزرگان از بندگان سلب شده است. همانگونه که در آیه ۳۱سوره اعراف آمده است: «کلُوا وَ اِشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا» نهی مستقیمی بر اسراف توسط بندگان است و آنها را به میانه‌روی در خوراک پند داده است. در روزگاری که دنیا از صحنه جنگ و کشتار و قحطی و سوءتغذیه پر شده است باور به این آیات الهی ما را در مسیری سوق می‌دهد که به میزان خود بتوانیم از بروز این عارضه‌های مخرب جلوگیری کنیم. متأسفانه این روزها، فضای مجازی به اسراف و تجمل‌گرایی دامن زده و بسیاری برای جلب توجه و خودنمایی در تغذیه و خوراک‌شان اسراف می‌کنند که این بسیار مذموم است.

تغذیه از مکروهات
از آنجاکه تمامی مکروهات دارای آثار منفی در زندگی مادی  یا معنوی انسان هستند، مصرف مکروهات نیز نکته‌ای بر تأثیر تغذیه بر روان ماست. به نقل از بزرگان، گناهان برای انسان به منزله غذای مسمومندکه با خوردن هر لقمه آن، دستگاه گوارش انسان دچار مسمومیت بیشتری می‌شود تا جایی که ممکن است او را دچار مسمومیت شدید کند. بنابراین مصرف مکروهات غذایی سبب کاهش صفای روح شده و انسان را از درجه اعلی خود دور می‌کند. برای رسیدن به جسمی سالم و آرام نیاز به روانی سالم است و روان سالم بدون جسم سالم میسر نیست و جسم هم بدون تغذیه نمی‌تواند سالم باشد چراکه سلامت جسمی و روانی انسان به میزان قابل‌توجهی به نوع تغذیه و کیفیت مواد غذایی مربوط است.

راز در امان‌ماندن از بلا
در دین ما، که دین پاکیزگی و طراوت است به نکات قابل‌توجهی اشاره شده است که همگی در ذیل توجه به ارزش غذای مصرفی هستند. در این آموزه‌ها به مواردی جهت بالابردن کیفیت سلامت وعده‌های غذایی نیز اشاره شده است که مطالعه آنها خالی از لطف نخواهد بود. در منابع آمده است که روزی پیامبر(ص) به امام‌علی(ع) فرمودند: «یا علی! در اول و آخر غذا نمک بخور که هر کسی که غذا را با نمک آغاز و به نمک تمام کند خداوند تعالی از او 70نوع بلا را که کمترین آنها خوره باشد دفع می‌کند». در این روایت، پیامبر مستقیما به نکته‌ای بر حفظ سلامت انسان اشاره کرده است و با این آموزه انسان را از چندین نوع بلا، رهایی داده است.

پاکیزگی؛ کلید سعادت
در باب آداب تغذیه سالم همچنین، امام‌علی(ع) و ائمه اشاره کرده‌‌اند که هر کسی که می‌خواهد خیر خانه‌‌اش بسیار شود پیش از غذا دست‌ها را بشوید و فرموده‌‌اند که دست‌شستن پیش از غذا فقر را از بین می‌برد و روزی را زیاد می‌کند و چرک را از لباس دور می‌کند. همچنین پاکیزگی حین صرف غذا چشم را جلا می‌دهد و دردها را از بدن دور می‌کند. جالب است بدانید که دستگاه گوارش دارای تعداد زیادی سلول عصبی است، به‌طوری که به آن مغز دوم نیز می‌گویند. همان‌طور که عوامل روحی و روانی زمان انتقال مواد در لوله گوارش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. باکتری‌هایی که در لوله گوارش نیز زندگی می‌کنند به‌وسیله مواد تولیدی‌شان می‌توانند بر عملکرد مغز و رفتار اثر بگذارند. عفونت‌های دستگاه گوارش همراه با میکروارگانسیم‌های مضر می‌توانند با افزایش نفوذپذیری غشای دستگاه گوارش به عوامل بیماری‌زا، عملکرد مغز را تحت‌تأثیر قرار دهند.

بهبود سبک زندگی
 برای نکته آخر نیز باید گفت از آنجاکه درمان بیماری‌ها هم فقط با تجویز دارو تکمیل نمی‌شود باید دانست که کلید اصلی درمان، تغییر روش زندگی و روی‌آوردن به تغذیه سالم است. برای خلاصه مطالب و اجماع بر یک مورد خاص، قابل ذکر است که تغذیه و خوراک شما، سلامت روان شما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. نوع خوراک، صفات قابل‌توجهی را در انسان‌ها پدید می‌آورند و طی سالیان رفتار ما را شکل می‌دهند. مصرف روزی حلال باعث صفای درون ما شده و برعکس، خوراک حرام  یا مکروه، ما را از یاد خداوند غافل کرده و این مسیر ما را به تباهی می‌کشاند. همچنین حرص و پرخوری در مصرف غذا، باعث غفلت از حال گرسنگان و دیگر بندگان خدا شده و معنویت را از ما دور می‌کند. اسراف نیز باعث قهر پروردگار شده و تمامی این موارد ما را از جایگاه اشرف خود دور می‌کند. پس از مطالعه این مطلب، تمامی ما درصدد این بر خواهیم آمد که بر تأثیرات غذا بر روح و روان خود، تامل بیشتری داشته باشیم.