کمبود 3 میلیارد مترمکعبی آب در افق 1404 استان

زهرا خورشیدکلایی | گرگان ـ خبرنگار: 

در مدیریت آب، مشخص کردن سهم هریک از مصرف‌کنندگان آب آشامیدنی، صنعت و خدمات، کشاورزی، محیط‌زیست و پرورش آبزیان از مراحل مهم و تأثیرگذار در توسعه است. هیأت وزیران در سال 84 راهبردهای بلندمدت 20 ساله منابع آب را به تصویب رساند و برای اجرا به سراسر کشور ابلاغ کرد. به موجب آن بهره‌برداری از منابع آب کشور در هر حوضه آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آن به گونه‌ای باید باشد که استحصال آب زیرزمینی از میزان فعلی تجاوز نکند و اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای برای تعادل‌بخشی و تأمین نیازهای جدید کشور انجام شود. 
اصلاح ساختار مصرف آب به گونه‌ای که سهم کشاورزی از 92 درصد فعلی به 87 درصد طی 20 سال تغییر یابد و در عین حال راندمان آبیاری افزایش پیدا کند و بازدهی آب بیشتر شود و اعلام ارزش اقتصادی آب در هریک از حوضه‌ها از جمله این راهبردها عنوان شده است. 
با «سیدمحسن حسینی» معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان در خصوص برنامه‌ریزی‌های استانی بخش آب و سهم مصارف و منابع استان و یافتن راهکار‌ها برای تأمین آب مورد نیاز در سال‌های آینده گفت‌وگو داشتیم. 

میزان آب در حوضه‌های آبریز استان چقدر است؟ 

کل پتانسیل آب تجدیدشونده سالانه استان به طور متوسط 2 میلیارد و 485 میلیون مترمکعب است که در حوضه آبریز گرگان‌رود 1828 میلیون مترمکعب، در حوضه اترک 302 میلیون مترمکعب، در حوضه قره‌سو 270 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز شرق خلیج گرگان 70 میلیون مترمکعب و در حوضه آبریز نکارود علیا 15 میلیون مترمکعب آب سطحی قرار دارد. 

بر این اساس آب مورد نیاز برای بخش‌های مختلف مصرفی در استان چه مقدار است؟

براساس آمارهای موجود از طرق رسمی و یا در گزارش‌ها، آب مورد نیاز برای مصارف مختلف استان اعم از آشامیدن و بهداشت، محیط‌زیست، صنعت و خدمات، کشاورزی و پرورش آبزیان در افق چشم‌انداز توسعه کشور (1404) در بخش‌های مختلف عنوان شده است. در بخش آشامیدن و بهداشت سالانه با توجه به رشد جمعیت به حدود 201 میلیون مترمکعب آب سالم و باکیفیت نیاز است.
 در بخش صنعت و خدمات و با توجه به اینکه استان گلستان در رده‌های پایین صنعت کشور قرار دارد و یکی از نیاز‌های اولیه برای توسعه صنایع کوچک و بزرگ وجود آب با کمیت مورد اطمینان و کیفیت مناسب است که برای جبران این عقب‌ماندگی میزان آب حدود 116 میلیون مترمکعب برآورد می‌شود. 
در بخش محیط‌زیست به دلیل انواع اقلیم‌ها و تنوع زیست‌محیطی به حداقل 102 میلیون مترمکعب آب برای حفظ محیط‌های طبیعی مورد نیاز است. در بخش کشاورزی با توجه به اینکه استان 850 هزار هکتار اراضی قابل کشت دارد و اکنون 250 هزار هکتار آبیاری و 400 هزار هکتار تحت کشت دیم است، برای آبیاری با روش‌های فعلی به حدود 5950 میلیون مترمکعب آب نیازمند خواهیم بود. در بخش پرورش آبزیان نیز در افق چشم‌انداز نیاز آبی این بخش 112 میلیون مترمکعب برآورد می‌شود. 

نسبت آب موجود و آب مورد نیاز استان را چه میزان برآورد می‌کنید؟ 

چنانچه بخواهیم در افق 1404 در بخش‌های مختلف آب مورد نیاز را داشته باشیم به میزان 6 میلیارد و 481 میلیون مترمکعب خواهد بود. با توجه به اینکه پتانسیل آب استان 2485 میلیون مترمکعب برآورد می‌شود کمبود آب استان بیش از 3966 میلیون مترمکعب است که برای تأمین آن باید برنامه‌ریزی و فرهنگسازی کرد و به دنبال تأمین اعتبار بود و عملیات اجرایی سنگینی را پیگیری کرد. 

با این مقدار کمبود آب و نیاز استان چگونه باید بین پتانسیل و نیاز استان تعادل ایجاد کرد؟ 

کمبود 3 میلیارد و 966 میلیون مترمکعب آب در استان از راه‌های بازچرخانی آب و مصرف چندباره آن، صرفه‌جویی در بخش‌های مختلف به ویژه کشاورزی، انتقال آب از حوضه‌های مجاور، استفاده از آب‌های شور و لب شور، تنظیم نوع کشت و بهره‌برداری همزمان و توأمان آب در مصارف مختلف قابل جبران است. البته مجال توضیح هر بخش در این گزارش نیست. در بخش کشاورزی که بالاترین مصرف آب استان را دارد می‌توان به افزایش راندمان آبیاری با استفاده از روش‌های نوین آبیاری و روش‌های کم‌آبیاری اشاره کرد. در بخش تنظیم نوع کشت و یا همان الگوی کشت، مناسب‌ترین نوع کشت با توجه به وضعیت منابع آبی استان و سند ملی آب، محصولات کم‌آب‌بر است. از طرفی متوسط تنوع کشت استان در سال‌های اخیر نشان می‌دهد این تنوع کشت با الگوهای پیشنهادی کارشناسان برای استان مغایرت زیادی دارد. بزرگ‌ترین آسیب این تفاوت الگوی کشت، برهم زدن تعادل آب و خاک به ویژه آب‌های زیرزمینی و تخریب آبخوان‌های استان است.