آیا آمریکا در جنگ با تروریسم پیروز شد؟

جواد نصرتی- روزنامه‌نگار

  از وقتی که آمریکا در واکنش به حملات تروریستی 11 سپتامبر به نیویورک و واشنگتن «جنگ علیه ترور» را در مقیاسی جهانی اعلام کرد، اهداف و ماموریت این کارزار بارها و بارها به‌خاطر تغییر تهدیدات در این دو دهه مرور و بازبینی شده‌اند.
به گزارش الجزیره، جورج بوش چند روز بعد از حملات در 20سپتامبر2001 به کنگره گفت: «جنگ ما علیه ترور با القاعده شروع می‌شود اما همانجا تمام نمی‌شود. این جنگ تا زمانی که تمام گروه‌های تروریستی دنیا شناسایی، متوقف و مغلوب نشده‌اند ادامه دارد.»
20سال بعد، پس از 2جنگ به رهبری آمریکا در عراق و افغانستان که هزاران غیرنظامی را کشته و چند هزار میلیارد دلار هزینه دربرداشته، خطر حمله به آمریکا همچنان وجود دارد، هرچند با چیزی که در سال2001 بود فرق دارد. قدرت گروه‌هایی که از قتل‌عام گسترده مردم به‌عنوان یک تاکتیک استفاده می‌کنند از آن زمان کاهش یافته است. اما هدف قدرت‌های ملی برای از بین بردن و محو کردن گروه‌های تروریستی همچنان محقق نشده است.
سازمان‌هایی که توانایی برنامه‌ریزی و اجرای حمله به خاک آمریکا را داشته باشند- ‌همانند کاری که القاعده در 11 سپتامبر انجام داد- شاید کاهش یافته‌ و ضعیف شده‌ باشند اما گروه‌هایی با ایدئولوژی‌ها مشابه در دیگر بخش‌ها، به‌خصوص آفریقا و ‌خاورمیانه و آسیا، پا گرفته‌اند و ریشه دوانده‌اند. درحالی‌که بسیاری از رهبران القاعده که بعد از حملات 11 سپتامبر در لیست اهداف آمریکا قرار داشتند کشته یا دستگیر شده‌اند، القاعده همچنان پایدار باقی مانده و گروه‌های هم‌پیمان با آن در 17کشور دیگر اعلام وجود کرده‌اند.
بروس هوفمان، عضو ارشد بخش ضدتروریسم و امنیت داخلی در شورای روابط خارجی گفته است: «ما بارها در 20 سال گذشته دیده‌ایم که چطور با یک تهدید تروریستی در یک منطقه مقابله کرده‌ایم و بعد، تروریست‌ها از شدت تمرکز در آن منطقه بهره‌برده‌اند و به جای دیگری مهاجرت کرده‌اند و پا گرفته‌اند.»
این نیروها به‌خاطر پراکندگی‌شان در نقاط مختلف دنیا، اهداف سخت‌تری نسبت به گروه‌های متمرکز پیشین هستند. آنها شاید توانایی برنامه‌ریزی حملاتی به بزرگی 11 سپتامبر را نداشته باشد اما انتشار و پراکندگی آنها در بخش‌های مختلف دنیا، هدف بوش برای محو کردن گروه‌های تروریستی را عملا ناکام گذاشته است.
سث جونز، مدیر برنامه امنیت بین‌المللی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی گفته است: «نسبت به سال2001  گروه‌های تروریستی در نقاط بیشتری در دنیا فعال هستند.»
رویدادهای اخیر، و به‌خصوص خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، می‌تواند توانایی این شبکه‌ها برای رشد را تقویت کند. کارشناسان هشدار داده‌اند که حکمرانی طالبان بر افغانستان می‌تواند در نهایت باعث شود که گروه‌ها یا سازمان‌های مخالف آمریکا، سازماندهی شوند و فعالیت خودشان را تا حد بی‌سابقه‌ای نسبت به سال‌های اخیر بالا ببرند.
درحالی‌که باید صبر کنیم تا میزان توانایی این گروه‌ها برای رشد مجدد در افغانستان را ببینیم، ریسک تبدیل افغانستان به بهشت امن برای آنها در غیاب آمریکا، همین حالا هم شروع شده است.
جونز گفته است: «شکل‌گیری دولت طالبان این چشم‌انداز را که افغانستان دوباره به خانه مقدس گروه‌های تروریستی تبدیل شود، افزایش می‌دهد. من فکر می‌کنم ما در نقطه‌ای هستیم که به‌زودی شاهد اوج‌گیری سازمان‌های تروریستی سلفی خواهیم بود. جنگ در هیچ شکل و فرمی تمام نشده است. قتل‌های هدفمند در جریان هستند. این جنگ‌ها قرار هم نیست فعلا تمام شوند و احتمالا یک نسل درگیر آن خواهند بود.»
تاکتیک مقابله با حملات هم تغییر کرده است چون کشورهای مختلف ازجمله آمریکا فهمیده‌اند که چه کارهایی مفید هستند و چه کارهایی مفید نیستند.
در سال2001 و سال‌های بعد از‌ آن، آمریکا به حملات با یک حمله تمام‌عیار نظامی در افغانستان، جایی که القاعده در آن مستقر بود پاسخ داد. در مورد جنگ عراق، آمریکا از برنامه «جنگ با ترور» خود برای توجیه حمله و حضورش به این کشور بهره‌برد.
با این حال، علاقه به آن سطح از درگیری نظامی به‌صورت چشمگیری در سال‌های اخیر کاهش یافته است؛ و البته تنها مسئله علاقه نیست و کارایی این رویکرد هم به همان نسبت کاهش یافته است.
در سال2021،  نگرانی اصلی تهدیدهایی هستند که در خانه وجود دارند نه آنهایی که در خارج هستند. تهدیدهای داخلی در آمریکا در سال‌های اخیر به‌شدت رشد کرده‌اند، به‌خصوص در میان گروه‌های راست افراطی که در دوران دولت ترامپ به عضوگیری و جذب گسترده اقدام کردند و همچنان یک تهدید هستند.
دفتر اطلاعات ملی آمریکا در گزارشی که بهار منتشر کرده درباره همین مسئله هشدار داده است.
ترکیب رشد تهدیدهای داخلی  و رشد گروه‌های هم‌پیمان با القاعده و داعش و بی‌ثباتی بیشتر در افغانستان تضمین می‌کند که حمله به آمریکا، در هر شکلی همچنان یک نگرانی جدی است. هوفمان گفته است: «امروز نمی‌توان از آمریکا به دنیا نگاه کرد و احساس امنیت داشت. متأسفانه، فکر می‌کنم واقعیت تلخ این است که با توجه به افزایش تهدیدها علیه آمریکا، امروز نسبت به گذشته کمتر در امنیت هستیم.»

سرگذشت 2دهه جنگ پس از 11 سپتامبر
11سپتامبر 2001
19عضو القاعده چهار هواپیمای مسافربری را در آمریکا ربودند و با دو هواپیما به برج‌های دوقلو در نیویورک زدند. یک هواپیما به ساختمان پنتاگون زد و هواپیمای چهارم در پنسیلوانیا سقوط کرد. جمعا 2هزار و 997نفر در این حملات کشته شدند.

7اکتبر 2001
کمتر از یک‌ماه بعد از 11 سپتامبر، رئیس‌جمهور آمریکا فرمان عملیات نظامی در افغانستان را صادر کرد. طالبان با درخواست آمریکا برای تحویل اسامه بن لادن رهبر طالبان مخالفت کرده بود. طالبان طی چند هفته سقوط کرد.

17آوریل 2002
دولت انتقالی در افغانستان به ریاست حامد کرزی شکل گرفت.

10اکتبر 2002
بوش از کنگره اجازه حمله به عراق را گرفت. بهانه بوش، ساخت سلاح‌های کشتار جمعی در این کشور بود. بعدها هیچ مدرکی که این ادعا را ثابت کند در عراق پیدا نشد.

2می‌2011
اسامه بن لادن، رهبر القاعده، یک دهه بعد از حملات 11 سپتامبر، در عملیات نیروهای ویژه آمریکا در پاکستان، جایی که در آن پنهان شده بود، کشته شد.

ژوئن 2011
باراک اوباما که پیش‌تر تعداد نیروهای آمریکایی در افغانستان را تا 140هزار  نفربالا برده بود، اعلام کرد که آمریکا خروج سربازان از افغانستان را شروع خواهد کرد. تا دسامبر همان سال، تمامی نیروهای رزمی آمریکایی از افغانستان خارج شدند.

اگوست 2017
دونالد ترامپ در پی درخواست فرماندهی نظامی آمریکا در افغانستان، تعداد نیروهای آمریکایی در این کشور را افزایش داد.

28ژانویه 2019
آمریکا و طالبان بر سر کلیات یک پیمان نهایی برای خروج نیروهای نظامی آمریکا به توافق رسیدند. طالبان در مقابل خروج آمریکایی‌ها، وعده داد که قلمرویی که تحت کنترلش است به پایگاهی برای تروریست‌های بین‌المللی تبدیل نخواهد شد.
 
29فوریه 2020
آمریکا و طالبان توافق کردند که نیروهای آمریکایی از اول می‌2021 از افغانستان خارج شوند.

14آوریل 2021
جو بایدن، رئیس‌جمهوری جدید آمریکا گفت که توافق خروج ترامپ را ادامه خواهد داد و تمامی نیروهای آمریکایی، 11سپتامبر 2021 از افغانستان خارج خواهند شد. این ضرب‌الاجل بعداً به 31 آگوست تغییر داده شد.

15 آگوست 2021
طالبان که در هفته‌های پیش از آن تمامی شهرهای مهم افغانستان را فتح کرده بود، بدون مقاومت خاصی وارد کابل شد.

30 آگوست 2021
وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد آخرین سرباز آمریکایی هم خاک افغانستان را پیش از نیمه شب 31آگوست ترک کرده است.