رونق صادرات از «ماهیرود» در کوران تحریم‌ها

محمد بلبلی-خبرنگار

توسعه صادرات برای هر کشوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در کنار صادرات، واردات نیز نقش مهمی در گردش چرخ‌های اقتصادی دارد که نباید از آن غافل شد؛ فرایندی که تجارت با همسایه‌ها از طریق بازارچه‌های مرزی نقشی اساسی درآن دارند. با توجه به این موضوع، افغانستان از مراکز مهم صادرات کالا از ایران محسوب می‌شود، همچنین این کشور به نوعی دروازه صادرات به آسیای‌میانه است. بازارچه‌های مرزی «دوکوهانه»، «یزدان»، «گلورده» و «ماهیرود» در استان خراسان‌جنوبی و بازارچه‌های «دوغارون» و «ملک» در خراسان‌رضوی و سیستان‌وبلوچستان، بازارچه‌های مرزی بین ایران و افغانستان هستند که از 4بازارچه خراسان‌جنوبی، تنها بازارچه ماهیرود فعال است و 3بازارچه دیگر 6سال است که فعالیت نمی‌کنند؛ هرچند تعطیلی‌ها از طرف کشور همسایه است.

افزایش صادرات از «ماهیرود»
سرپرست گمرکات خراسان‌جنوبی دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: صادرات کالا از مرز ماهیرود درسال‌گذشته و  با وجود مشکلات بسیار، ازجمله همه‌گیری ویروس کرونا و تحولات سیاسی پیش آمده در کشور افغانستان، نسبت به سال1398، بیش‌از 103درصد افزایش داشته و با تعامل و همکاری دستگاه‌های مربوط دراین استان، مرز ماهیرود بدون حتی یک روز تعطیلی، به کار خود ادامه داده‌است. «حسن رحیمی‌زاده» با بیان اینکه مرز ماهیرود درحال‌حاضر مهم‌ترین مرکز صادرات کشور محسوب می‌شود و براساس سیاست‌های راهبردی دولت که بر صادرات تأکید دارد فعالیت می‌کند، می‌افزاید: به‌دلیل مشکلات ارزی که با آن مواجه هستیم، واردات محدود شده‌است. وی عنوان می‌کند: تا 5سال قبل چندهزار قلم کالای وارداتی نیز ثبت سفارش می‌شد که درحال‌حاضر تقریبا به صفر رسیده‌است. محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، سوخت، کاشی و سرامیک، آهن و شیشه عمده کالاهایی هستند که از مرز ماهیرود به کشور افغانستان صادر می‌شود. رحیمی‌زاده ادامه می‌دهد: با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مربوط، صادرات از مرز ماهیرود همچنان ادامه دارد و به رشد بیش‌از 100درصد نیز رسیده‌است. در 4ماه ابتدایی سال‌جاری نیز با وجود اوج گرفتن تحولات سیاسی در کشور افغانستان، صادرات رشد خوبی داشته و نسبت به‌مدت مشابه سال‌گذشته 42درصد افزایش پیدا کرده‌است.

طالبان و تسریع در روند صادرات
سرپرست گمرکات خراسان‌جنوبی اظهار می‌کند: بعد از به‌دست گرفتن قدرت ازسوی طالبان و به‌دست‌گیری مرزها ازسوی آنان، در روند صادرات تغییری ایجاد نشده و حتی می‌توان گفت نسبت به قبل در روند صادرات تصریح شده‌است، چراکه دراین مدت مقررات پیچیده و سختگیرانه پیش از طالبان برداشته و صادرات با روندی ساده‌تر درحال انجام است، به‌طوری‌که کالا بدون معطلی و توقف از گمرک افغانستان عبور می‌کند. این موضوع دلیل اصلی افزایش صادرات از مرز ماهیرود به‌شمار می‌رود. رحیمی‌زاده با بیان اینکه در خراسان‌جنوبی 3بازارچه مرزی گلورده، یزدان و دوکوهانه نیز وجود دارد که مدت‌ها تعطیل بوده و فعالیت نمی‌کردند، می‌افزاید: این بازارچه‌های مرزی درحال‌حاضردر آستانه راه‌اندازی مجدد قرار دارند. پیش از این دولت افغانستان به‌دلیل نداشتن مراکز گمرکی در مرز و عدم توانایی در دریافت عوارض گمرکی، این بازارچه‌ها را به حالت تعطیل درآورده بود. وی تصریح می‌کند: این روند رو به رشد صادرات زمینه‌ساز بهبود فضای کسب‌وکار و رونق تولید در معادن، کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی، همچنین ایجاد اشتغال در استان خراسان‌جنوبی شده‌است. صادرات بعضی از اقلام از ابتدای سال‌جاری به حدود 260میلیون‌دلار رسیده که از این مقدار، حدود 50میلیون دلار مربوط به واحد‌های تولیدی خود استان بوده‌است. این مسئول همچنین با بیان اینکه صادرات ریلی هزینه‌های حمل‌و‌نقل را بسیار پایین می‌آرود، می‌گوید: موقعیت و وضعیت مرز ماهیرود به لحاظ صادرات در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. اگر راه‌آهن کریدور شرق به کار خود سرعت دهد و به راه‌آهن دوغارون و خواف که به افغانستان می‌رود متصل شود، به شبکه سراسری نیز می‌پیوندد. رحیمی‌زاده اظهار می‌کند: این خط راه‌آهن ایران را از خلیج‌فارس به آسیای میانه و شرقی متصل می‌کند که سبب یک شکوفایی بزرگ در ترانزیت کالا به کشورهای همسایه و همچنین خاور دور خواهد شد.

ایجاد منطقه آزاد
سرپرست گمرکات خراسان‌جنوبی عنوان می‌کند: در خراسان‌جنوبی فرصت‌های بسیاری در زمینه صادرات وجود دارد؛ یکی از این فرصت‌ها ایجاد منطقه آزاد تجاری در مرزهای استان است. رحیمی‌زاده می‌افزاید: با توجه به اینکه خراسان‌جنوبی در کریدور استان‌های شرقی کشور مانند یزد، کرمان و سیستان‌وبلوچستان قرار دارد، ایجاد منطقه آزاد تجاری می‌تواند درصورت رونق تولید، سرمایه‌گذران داخلی و خارجی بسیاری را به این منطقه بیاورد که این موضوع مزایای اقتصادی فراوانی برای کشور به‌همراه خواهد داشت.

معضل نبود پروازهای خارجی
وی همچنین با اشاره به مشکلات زیرساختی موجود می‌گوید: وجود فرودگاه بین‌المللی بیرجند یک فرصت بسیارعالی در زمینه صادرات محسوب می‌شود، اما متاسفانه هیچ پرواز خارجی‌ای دراین فرودگاه انجام نمی‌شود. رحیمی‌زاده می‌افزاید: به‌عنوان‌مثال روسیه یک بازار بسیار بزرگ و مناسب برای صادرات محصولات خشکبار و استراتژیک کشاورزی استان مانند زعفران، زرشک، پسته و... می‌تواند باشد، اما تحقق این موضوع درصورتی است که یک برنامه مدون پروازی به این کشور وجود داشته باشد که این فرصت مناسب نیز به‌طورکامل مورد غفلت واقع شده‌است. وی اظهار می‌کند: گل و گیاه در بازارهای روسیه، ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای‌میانه خواهان بسیاری دارد و جزو فرصت‌های عالی در زمینه صادرات است، اما همچنان امکانات صدور این کالاها به‌وجود نیامده و نیازمند حمایت و توجه ویژه دولت است؛ صادرات به روسیه از مسیر زمینی به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد.

ترکیه، رقیب ایران در افغانستان
سرپرست گمرکات خراسان‌جنوبی با بیان اینکه طالبان یا هر دولت دیگری که در افغانستان حاکم باشد برای موضوع صادرات ما تفاوت چندانی ندارد، می‌گوید: بازار این کشور یک فرصت اقتصادی بزرگ برای کشور ما محسوب می‌شود که اگر از دست بدهیم، کشور ترکیه به‌سرعت جای ما را دراین زمینه می‌گیرد. رحیمی‌زاده عنوان می‌کند: درحال‌حاضرترکیه برنامه‌ریزی کرده تا جای ایران را در بازار صادرات به افغانستان بگیرد، همچنان‌که پیش از این در کشورهای ترکمنستان، جمهوری‌آذربایجان، ازبکستان و قرقیزستان چنین برنامه‌ای داشت. وی با بیان اینکه تصمیم‌سازان اقتصادی کشور باید خطر از دست دادن بازار صادرات به افغانستان را بیش‌از گذشته جدی بگیرند، اظهار می‌کند: این موضوع درصورت تحقق، سبب از دست رفتن بیش‌از 30درصد صادرات کشور می‌شود. رحیمی‌زاده اضافه می‌کند: دولت با تسریع در ایجاد زیرساخت‌ها، اتمام و افتتاح راه‌آهن کریدور شرق، تجهیز مرزها و ایجاد منطقه آزاد می‌تواند جلوی از دست رفتن فرصت‌های طلایی این منطقه را بگیرد و علاوه‌بر ایجاد رونق اقتصادی و اشتغال، این بازار مهم تجاری را نیز حفظ کند.