کاخ تاریخی «شهرستانک» احیا می‌شود

زهرا اشرف‌زاده-خبرنگار

 آب و هوای مطبوع روستای «شهرستانک» در دل البرز، ناصرالدین شاه قاجار را هم وسوسه کرد تا زمانی را درآن ماندگار شود. حدود 142سال قبل به دستور شاه عمارتی بزرگ دراین روستا ساخته شد؛ عمارتی که روزگاری از مشهورترین کاخ‌های ییلاقی دوره‌ قاجار بود، اما پس از ترور ناصرالدین‌شاه و پایان سلطنت وی، به‌حال خود رها و با انقراض سلسله قاجار، وضعیت کاخ ناصری با مرور زمان به مراتب بدتر شد و آن عمارت زیبا با پنجره‌های ارسی‌اش، ویران و دیوارهای عمارت به دفتر خاطرات گردشگران تبدیل شد.
مجموعه کاخ ناصری در شهرستانک 24سال قبل ثبت ملی شد و می‌توانست به یکی از قطب‌های گردشگری استان  تبدیل شود، اما با وجود اینکه در دوره‌هایی حتی به بخش‌خصوصی واگذار شد تا مرمت و بازسازی شود، وضعیت عمارت نه‌تنها تغییری نکرد، بلکه تخریب بیشتر شد.
اما امسال به همت اداره‌کل میراث فرهنگی و صندوق احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی کشور، سرمایه‌گذار جدیدی مرمت را برعهده گرفته‌است و خبرهای خوبی از احیای مجموعه به گوش می‌رسد. امید می‌رود این‌بار به همت سرمایه‌گذار جدید، اداره‌کل میراث فرهنگی البرز و همراهی مردم منطقه شهرستانک، بتوان کاخ را به دوران شکوهش بازگرداند و درجهت رونق گردشگری استان از آن بهره گرفت.

احیای کاخ تا 2سال آینده 
مدیر طرح بازسازی و مرمت کاخ ناصری علاقه شخصی به میراث فرهنگی و تاریخی را ازجمله دلایل سرمایه‌گذاری دراین بخش عنوان می‌کند و به‌خبرنگارهمشهری می‌گوید: بیش‌از 15سال است که در منطقه شهرستانک اقامت دارم و بیشتر علاقه شخصی به این اثر فاخر که در گذشته شکوه و عظمت داشته و اکنون تخریب شده، باعث شد دراین طرح سرمایه‌گذاری کنم. از طرفی این مجموعه ظرفیت بالایی در بخش گردشگری دارد.
«امیرحسین شیرازی» درباره آخرین وضعیت بازسازی این مجموعه اظهار می‌کند: کار مرمت از اردیبهشت‌ماه آغاز و دیوارکشی‌های داخلی و بیرونی انجام شده‌است و تا قبل از فصل سرما سقف‌های اصلی اجرا می‌شود. زمان‌بندی اجرای طرح 36ماهه است، اما اگر مشکل خاصی پیش نیاید، امیدواریم 2ساله بتوانیم عملیات عمرانی را به پایان برسانیم.
 وی ادامه می‌دهد: مجموعه با رویکرد فرهنگی، درمانی، اقامتی و پذیرایی ساخته خواهد شد و ما به‌دنبال این هستیم که عمارت به دوران شکوه و عظمت خود بازگردد، اما دراین مسیر نیازمند همراهی بخش دولتی و مردم محلی هستیم و اگر این همراهی اتفاق نیفتد، امکان موفقیت طرح وجود ندارد.
شیرازی عنوان می‌کند: خوشبختانه بخش دولتی مانند استانداری، اداره‌کل میراث فرهنگی و صندوق احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی کشور همراهی خوبی با ما داشته‌اند، اما جامعه محلی نقش مهم‌تری دارد. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران قبلی هربار ساخت مجموعه را نیمه‌کاره رها کرده‌اند، مردم دید مثبتی نسبت به این موضوع ندارند.
وی می‌افزاید: از طرفی این منطقه فقط یک مسیر دسترسی دارد و برخی گمان می‌کنند احیای مجموعه به باغ‌ها و وضعیت روستا ضربه می‌زند، اما باید تلاش کنیم به این باور برسند که این یک طرح ملی و محلی است و احیای مجموعه زمینه‌ساز رونق روستا خواهد شد و می‌تواند روستای خالی از سکنه شهرستانک که در گذشته 3مدرسه و 3مسجد داشت را به دوران رونق خود بازگرداند و سبب اشتغال‌زایی در منطقه شود.
شیرازی درباره اینکه امکان بازدید از مجموعه وجود دارد یا نه، اضافه می‌کند: باتوجه به اینکه بنا سست است و امکان ریزش وجود دارد، فعلا این امکان وجود ندارد. البته علاقه‌مند بودیم مردم بیایند و روند مرمت را نیز ببینند، اما تا زمانی که امنیت گردشگران تأمین نشود، نمی‌توان این اجازه را داد.

تبدیل کاخ شهرستانک به مجموعه اقامتی
مدیرکل میراث‌فرهنگی البرز نیز درباره آخرین وضعیت کوشک ناصری یا کاخ شهرستانک می‌گوید: کاخ ناصری پس از دوره قاجار رها شده و سقف طبقه دوم آن در دوران پهلوی فرو ریخته است تا اینکه درسال1348 در اختیار سازمان تربیت‌بدنی قرار گرفته و از آن برای اردوهای کوهنوردان استفاده شده‌است که آنها برای استفاده طبقه دوم را کامل تخریب کرده‌اند و سقف محافظ روی آن اجرا می‌کنند.
«فریدون محمدی» می‌افزاید: درسال1377 این اثر در فهرست آثارملی قرار می‌گیرد و میراث فرهنگی کار احیا و آواربرداری آن را آغاز می‌کند و قسمتی از مجموعه آواربرداری می‌شود، اما کار نیمه‌کار می‌ماند.
وی اظهار می‌کند: حدود یک دهه پیش کاخ ناصری ازسوی صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی به بخش خصوصی واگذار شد، اما پیمانکار این بخش نتوانست به تعهدهای خود عمل کند. بنابراین برکنار شد و سال‌گذشته طی مناقصه‌ای،  سرمایه‌گذار جدید طرح را به‌دست گرفت تا اقدام‌های لازم برای بهره‌برداری مناسب از این فضای تاریخی به‌عمل آید.

فرایند بازسازی
محمدی ادامه می‌دهد: کاخ ناصری از زمانی که در فهرست آثارملی ثبت شد، 2مرتبه مرمت شده اما با توجه به اینکه حجم تخریب بالاست، نمود نداشته‌است. اکنون دوباره برنامه بازسازی کاخ آغاز شده و حداکثر تا ۲سال آینده ۷۰ تا ۸۰درصد بنا در قالب یک مجموعه اقامتی و گردشگری کشور احیا می‌شود. واگذاری بنا به بخش‌خصوصی مدت زمان محدودی دارد و همیشگی نیست و همه اقدام‌ها با نظارت اداره‌کل میراث‌فرهنگی انجام می‌شود. 
وی تصریح می‌کند: حدود ۸۰درصد از کاخ ویران شده و تنها قسمتی از بنای میانی باقی مانده‌است. همچنین سقف شیروانی مجموعه کاخ ناصری، قاجاری نیست و باید تعویض شود. قسمتی از برج و باروی اطراف کاخ نیز باقی مانده، اما حمام‌ها تخریب شده‌اند و از ۷حوض هم تنها یک حوض سالم مانده‌است.
محمدی اضافه می‌کند: بخش‌خصوصی براساس نقشه و طراحی قدیمی، در ابتدا ۷حوض ناصری را مرمت خواهد کرد. در ادامه ۲حمام بزرگ، سپس دیوان‌خانه و در پایان اصل کاخ بازسازی می‌شود. به مردم اطمینان می‌دهیم پس از پایان مرمت کاخ ناصری، به یکی از زیباترین مجموعه‌های گردشگری کشور تبدیل خواهد شد.