داغ روغن

زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار

آذرماه 99  روغن برای سومین‌بار در یک سال گران شد. با افزایش 10درصدی قیمت، حتی در بعضی از واحدهای صنفی ارزش کالا از روی روغن‌های جامد و مایع پاک شد. این در حالی اتفاق افتاد که ابوالحسن خلیلی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی صنایع روغن نباتی در آن زمان اعلام کرد، مشکل کمبود روغن نیست و دلیل افزایش قیمت را افزایش قیمت دانه‌های روغنی در سراسر جهان دانست. این افزایش قیمت‌ها در حالی رخ داده بود که قیمت انواع روغن بسته‌بندی در تیرماه و جلسه ستاد تنظیم بازار 12تا 14درصد گران شده بود. به‌عبارتی قیمت روغن 810گرمی آفتابگردان که 8هزار و 900تومان بود، به 9هزار و 900تومان رسید و قیمت روغن جامد 5کیلویی از 45هزار تومان به حدود 50هزار تومان افزایش پیدا کرد. بازاری که در این سال نوسان زیادی داشت و در بعضی اظهارات، از نابسامانی آن در کمبود مواداولیه و تولید صحبت می‌شد و به صف‌های طولانی خرید و ارائه کارت ملی برای سهمیه روغن در فروشگاه‌ها منتهی شده بود، ماجرایش به همین ‌جا ختم نشد.

روغن جامد ۱۴۶.۶درصد گران‌تر از اسفند ۱۳۹۸ 
در اسفندماه متوسط قیمت روغن مایع ۹۰۰گرمی، ۱۵هزار و ۶۰۰ تومان ثبت شد و تا ۲۶هزار و ۲۰۰ تومان هم افزایش یافت. قیمت روغن در فروردین‌ماه سال‌جاری نسبت به بهمن سال گذشته ۷.۹درصد و در مقایسه با اسفند ۱۳۹۸ بیش از ۸۰درصد افزایش داشت. روغن جامد نیز که هر کیلو از آن در اسفند ۱۳۹۸ حدود ۹هزار و ۱۰۰ تومان قیمت خورده بود، در بهمن ‌ماه سال قبل به ۲۱هزار و ۷۰۰ تومان و در اسفندماه به متوسط ۲۲هزار و ۶۰۰ تومان رسید. البته تا بیش از ۳۳هزار تومان هم برای این کالا قیمت‌هایی ثبت شده است. بر این اساس قیمت هر کیلو روغن جامد در اسفند سال قبل ۴.۲درصد در مقایسه با بهمن و۱۴۶.۶درصد نسبت به اسفند ۱۳۹۸ گران شده بود. اما روغن و مواداولیه آن، ازجمله 5قلم دریافت‌کننده ارز ۴۲۰۰ تومانی بودند که برای سال ‌جاری هم پرداخت نرخ ارز ترجیحی به آن ادامه داشت. طبق آمار گمرک ایران در سال گذشته حدود ۲۳میلیون تن کالای اساسی در 5قلم واردات انجام شده بود که بیش از 3میلیون تن آن مربوط به روغن و مواداولیه آن بوده؛ به‌طوری که 2میلیون و ۳۴۰هزار و ۱۵۸تن دانه روغنی به ارزش یک‌میلیارد و ۲۴۹میلیون و ۷۳۹هزار دلار و همچنین برای روغن خوراکی، نیمه‌جامد، مایع و خام یک‌میلیون و ۱۸۴هزار ۷۸۹تن به ارزش یک‌میلیارد و ۶۷میلیون دلار از گمرک ترخیص شده است. در آخرین موجودی اعلامی از کالاهای اساسی نیز مشخص شد که تا اواسط فروردین 1400، بیش از ۳۴۰هزار تن روغن خام و بالغ بر ۳۵۵هزار تن دانه‌های روغنی در گمرک و بنادر دپو شده بوده.

گرانی دولت یا بازار آزاد
به‌گفته یدالله صادقی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت (صمت) استان تهران براساس مصوبات ستاد تنظیم بازار ماهانه حدود 1۹هزار تن انواع روغن مصرف خانوار در تهران توزیع می‌شود که این عدد برای کل کشور ماهانه ۱۲۰هزار تن است. به‌گفته‌ وی 5 کارخانه بزرگ تولید روغن در استان تهران، فعالیت می‌کنند که علاوه بر تامین بخشی از نیازهای کشور، عرضه روغن مورد نیاز استان را برعهده دارند. اما دلیل این گرانی و تشنج در بازار چه بود؟
کارشناسان عامل گرانی را از دو منظر بررسی کرده‌اند؛ گرانی‌هایی که دولت با قیمت‌های مصوب ایجاد کرده، و گرانی در بازار آزاد، که هر یک وابسته به سلسله اتفاقات و عواملی است. از آنجا که روغن در دو سال گذشته مشمول هر دو نوع گرانی شده، در بررسی آن باید دلیلش را یک به یک بررسی کرد. تجدیدنظر در قیمت در ستاد تنظیم بازار مصوب و توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ابلاغ می‌شود. اما به چند دلیل این افزایش قیمت رخ خواهد داد؛ نخست گرانی مواداولیه چه در روغن خام، چه در حلب و چه در مواد پتروشیمی است. دلایل افزایش قیمت در ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بررسی شده و پس از تدقیق در این‌باره قیمت با درصدی افزایش به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. اما در طول 3‌ماه پایانی سال گذشته، نرخ روغن با افزایش قیمت هیجانی هم همراه بود. دلیل افزایش قیمت هیجانی در بازار چالش‌های ارزی به‌نظر می‌رسید.

راهکار کارشناس
برنامه‌ای برای مهارگرانی نیست
امیرهوشنگ بیرشک ـ دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان روغن نباتی

راهکار مشخصی برای مقابله با گرانی وجود ندارد. از آنجا که روغن بسیار وابسته به واردات بوده و 80درصد مواداولیه آن وارداتی است، وقتی کشور درگیر چالش‌های ارزی شود، نمی‌توان به‌راحتی مواداولیه را تهیه کرد. از این‌رو تولید کاهش، عرضه کم و بازار دچار تلاطم خواهد شد. در همین میان وقتی بحث حذف ارز دولتی این کالا نیز که از کالاهای اساسی مطرح می‌شود، مشخص است با حذف ارز دولتی کالایی چون روغن افزایش خواهد داشت. از این‌رو باید از این موارد جلوگیری شده و از حذف چنین مواردی پیشگیری شود. تلاطم در بازار باعث می‌شود تقاضا از سوی صاحبان صنایع و مصرف‌کنندگان افزایش بیاید و تعادل میان تولید، تقاضا و عرضه از بین برود. بنابراین نمی‌توان پیش‌بینی کرد چه رخ خواهد داد. روغنی که چند ‌ماه پیش از این با 150هزار تن در‌ ماه در بازار تنظیم و به وفور وجود داشت، ناگهان در 3ماه پایانی سال با بالغ بر 200هزار تن عرضه در بازار نایاب و منجر به ایجاد صف‌ها و... شد. از این‌رو پیشنهاد بر این است که از حواشی و اظهارنظرهای کارشناسی نشده، جلوگیری شود. نباید روغن را از کالاهای اساسی حذف کرد. اکنون بازار به تعادل رسیده و گاه در فروشگاه‌های زنجیره‌ای روغن با تخفیف و حتی پایین‌تر از قیمت مصوب در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. تغییر قیمت در هر کالایی نیاز به زمینه و برنامه‌هایی برای رشد خواهد داشت که ازجمله می‌توان به نوسان ارز و بازار ارزی اشاره کرد. با ثبات بازار ارزی، این بازار را نیز می‌توان ثابت نگه داشت. همچنین به‌نظر می‌رسد، فعلا با چنین مشکلی روبه‌رو نیستیم.