شوک ماست به سبد خرید

لیدا شریفیان ـ روزنامه‌نگار

اگر در مرداد‌ماه سال گذشته به سوپرمارکت می‌رفتید و یک لیتر شیر پاستوریزه متعلق به یکی از برندهای معروف را خریداری می‌کردید باید به‌طور متوسط 7هزار تومان هزینه متقبل می‌شدید اما این قیمت نه چندان ارزان در گذر زمان با چنان سرعتی افزایش یافت که در شهریور سال‌جاری با قیمت‌هایی همچون 13هزار تومان و حتی 16هزار تومان در برخی از برندها روبه‌رو شدیم.
براساس اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار باید گفت که متوسط قیمت شیر پاستوریزه از 7هزار و 216تومان در مرداد 99به 9هزار و 655تومان در آذر همان سال رسید و در پایان سال 99قیمت 10هزار و 91تومان به‌عنوان متوسط قیمت شیر پاستوریزه ثبت شد. افزایش قیمت در سال 1400با توجه به قیمت‌گذاری‌های جدید سرعت بیشتری به‌خود گرفت تا متوسط قیمت شیر در تیرماه به رقم11هزار و 538برسد و براین اساس متوسط قیمت یک کیلو شیر پاستوریزه در تیرماه 1400نسبت به‌ماه مشابه سال قبل با تغییر 77.2درصدی همراه شد. کره پاستوریزه نیز در مرداد سال گذشته با متوسط قیمت 4هزار و 866تومان فروخته ‌شد اما این قیمت در پاییز همان سال دو برابر شد و کره زمستان 99را با قیمت 10هزار و 67تومان به پایان برد و در تیرماه نیز متوسط قیمت 10هزار و 561تومان برای کره ثبت شده است. براساس گفته دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی در روزهای ابتدایی شهریورماه قیمت کره خوراکی در بسته بندی ۱۰۰ گرمی توسط برخی از برندهای تولید‌کننده از ۱۰ هزار تومان به ۱۳ هزار تومان افزایش یافت.
پنیر پاستوریزه 500گرمی نیز با تغییر 69درصدی متوسط قیمت تیرماه 1400نسبت به‌ماه مشابه سال قبل همراه شد. این خوراکی از متوسط قیمت 13هزار و 413تومان مرداد سال گذشته به متوسط قیمت 20هزار و 142تومان تیر1400رسید.
متوسط قیمت ماست پاستوریزه در تیر 1400نسبت به‌ماه مشابه سال گذشته، 58.3درصد تغییر را تجربه کرده است و اگر بخواهیم با جزئیات بیشتری تغییرات قیمتی این خوراکی را مرور کنیم با تکیه بر اطلاعات مرکز آمار باید گفت که یک کیلوگرم ماست پاستوریزه در تابستان سال 99با متوسط قیمتی نزدیک به 9هزار تومان فروخته ‌شد و این قیمت در آخرین‌ماه پاییز همان سال به 11هزار و 633تومان و در آخرین‌ماه زمستان یعنی اسفند 99، متوسط قیمت 12هزار و 958تومان برای یک کیلو ماست پاستوریزه ثبت شد. براساس آخرین اطلاعات مرکز آمار باید گفت که قیمت یک کیلوگرم ماست پاستوریزه در تیرماه به 13هزار و 854تومان رسید.
بخشی از دلایل افزایش قیمت محصولات لبنی نیز همچون سایر اقلام خوراکی تحت‌تأثیر تورم و افزایش هزینه‌های تولید است؛ روندی که در نهایت منجر به افزایش قیمت کالا برای مصرف‌کننده شده است. در واقع افزایش هزینه‌های تولید همچون بسته‌بندی، حقوق و دستمزد کارگر، حمل‌ونقل و... منجر به گرانی لبنیات شد. علاوه بر این موارد نباید فراموش کرد که افزایش قیمت شیر خام و حذف قیمت دستوری لبنیات در چند هفته اخیر بازار لبنیات را با شوک افزایش قیمت روبه‌رو کرد و براساس تصمیم شورای قیمت‌گذاری، قیمت مصوب خرید شیرخام از دامداری‌ها با حدود ۴۷ درصد افزایش نسبت به قبل به ۶ هزار و ۴۰۰ تومان رسید.
در این میان نباید از کمبود نهاده‌های دامی غافل شد، براساس گفت‌وگوی رئیس انجمن صنفی گاوداران با خبرگزاری تسنیم، ۲ سال است که به‌علت خشکسالی بی‌سابقه، ۳ قلم نهاده دامی که ۱۰۰ درصد تولید داخل است، با افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند و به‌عنوان مثال در بازه زمانی یکساله کاه از ۸۰۰ تومان به ۴ هزار تومان، یونجه از ۲۵۰۰ تومان به ۵۸۰۰ تومان و ذرت علوفه‌ای از ۶۰۰ تومان به ۱۸۰۰ تومان رسیده است؛ اتفاقی که در نهایت منجر به افزایش قیمت شیرخام و به‌دنبال آن افزایش قیمت لبنیات شد.

راهکار کارشناس
کنترل قیمت لبنیات در بازار رقابتی
محمدرضا بنی‌طبا ـ سخنگوی انجمن صنفی صنایع لبنی ایران

چند راهکار برای کنترل و ایجاد تعادل در قیمت لبنیات وجود دارد. نخستین راهکار این است که تورم کنترل شود و از این طریق هزینه‌های تولید کاهش پیدا کند. این راهکار خارج از حوزه اختیارات تولیدکنندگان لبنیات و مربوط به نظام سیاستگذاری است. سیاستگذاران باید سیاست‌های انقباضی را اتخاذ کنند و اجازه افزایش تورم را ندهند، در واقع هر سیاستی که موجب شد دلار از 3هزار تومان به قیمت 27هزار تومان برسد، باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد به‌عنوان مثال اگر قیمت دلار کاهش پیدا کند، ما می‌توانیم در قیمت محصولات بسته‌بندی و تأمین نهاده برای تولید شیر خام، انتظار کاهش قیمت داشته باشیم اما تمام این اتفاقات به شرط این است که گشایشی در روابط خارجی و درآمدهای ارزی دولت، ایجاد شود. فارغ از لزوم تغییر نگاه کلان اقتصادی برای جلوگیری از افزایش قیمت لبنیات، می‌توان از دو راهکار مرتبط با صنعت لبنیات سخن گفت. این دو راهکار هر چند نمی‌توانند مانع گرانی لبنیات شوند اما بدون شک موجب تعدیل قیمت خواهند شد. نخستین راهکار مربوط به سرکوب نکردن رقابت در زنجیره تولید لبنیات است به‌عبارت دیگر از این طریق اجازه داده می‌شود که نظام عرضه و تقاضا در بخش واردات و تولید نهاده‌های دامی، تولید شیرخام و لبنی و توزیع به‌خصوص در بخش خرده‌فروشی فعال شود و رقابت شکل بگیرد. زمانی که نظام عرضه و تقاضا شکل بگیرد، قیمت‌ها واقعی می‌شود و بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال تولیدکننده شیر خام مجبور می‌شود تا دامداری سنتی را ارتقا دهد و به این شکل در برابر رقبای خود حرفی برای گفتن داشته باشد.
زمانی که نظام عرضه و تقاضا در بازار اجرا شود، بدون شک با یک جهش قیمت مواجه می‌شویم، در چنین شرایطی صحبت از مصرف‌کننده دهک محروم به میان می‌آید، ‌چرا که 2مدل مصرف‌کننده دهک محروم و دهک برخوردار در این بازار حضور دارند.
دهک برخوردار باید پول واقعی کالا را بپردازد و در مقابل باید از دهک محروم حمایت کرد. به این منظور دولت باید تلاش کند تا حمایت‌هایی که در اول زنجیره به یارانه سیاه تبدیل می‌شود را به مصرف‌کننده و دهک‌های محروم انتقال دهد. در ابتدای زنجیره، یارانه‌ای تحت عنوان نهاده‌های دامی در حال هزینه است. ما می‌دانیم که یک گرم نهاده‌های دامی بدون ارز 4200وارد کشور نشده است اما وقتی به بازار می‌رویم، مشاهده می‌شود که این نهاده‌ها به دو نرخ بازار آزاد و دولتی فروخته می‌شوند. این اتفاق، یعنی فسادی رخ داده است، بنابراین بهتر است که این یارانه به مصرف‌کننده در دهک‌ها محروم اختصاص پیدا کند.
بنابراین باید بدانیم که ایجاد رقابت و اختصاص یارانه به دهک محروم موجب می‌شود تا قیمت نسبت به تورم به یک تعادلی برسد.