درد تالاب انزلی

ماهان مهرو- کارشناس و فعال محیط‌زیست

تالاب انزلی در سال 1354در کنوانسیون رامسر که معاهده بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها و پرندگان مهاجر است به ثبت رسید. تالاب انزلی یکی از شاخص‌ترین زیستگاه‌های جنوب دریای خزر است که با گونه‌های گیاهی و جانوری متنوع به‌عنوان زیستگاه مهم پرندگان در خاورمیانه شناخته می‌شود. در این تالاب و حواشی آن 291گونه گیاهی از 68تیره  شناسایی شده است. همچنین 62گونه و زیرگونه ماهی در تالاب انزلی و رودخانه‌های منتهی به آن شناسایی شده است که 11گونه از آنها غیربومی هستند (50گونه در تالاب، 47گونه در روگا‌ها و 44گونه در رودخانه‌های منتهی به تالاب). از کل ماهیان 29گونه متعلق به آب شیرین، 16گونه مهاجر به آب شیرین، 6گونه مصب‌زی و مابقی دارای چند سیستم زندگی هستند. شنگ شاخص‌ترین پستاندار تالاب است که در اغلب نقاط تالاب دیده می‌شود. فک خزری نیز تنها پستاندار دریای خزر است که چندبار در ناحیه مصب تالاب دیده شده است. تاکنون 187گونه پرنده در تالاب انزلی و حواشی آن شناسایی شده است که از این تعداد 57گونه آبزی، 51گونه کنار آبزی و مابقی خشکی زی هستند. هرساله 70هزار تا 140هزار پرنده آبزی با توجه به تعداد پرندگان آبزی مهاجر به استان گیلان در این تالاب زمستانگذرانی می‌کنند. تالاب انزلی همچنین زیستگاه مهمی برای 5گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در خطر انقراض جهان است. این گونه‌ها شامل پلیکان خاکستری، عروس غاز، اردک سر سفید، اردک بلوطی و گیلانشاه بال سفید هستند. تالاب انزلی از نظر تلطیف هوای منطقه، ترسیب کربن و تصفیه آب نیز بستری برای امرارمعاش جوامع محلی از طریق ماهیگیری و صیادی و برداشت گیاهان برای ساخت صنایع‌دستی است. متأسفانه در 3دهه گذشته با افزایش جمعیت و تولید فاضلاب و پساب‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی، جنگل‌تراشی، ویلاسازی و برداشت‌های غیرقانونی از رودخانه‌های بالادست و ایجاد فرسایش خاک و حمل رسوب، پسروی دریای خزر و در سال‌های اخیر با ورود گونه‌های مهاجم با قدرت و سرعت تکثیر بالا، نظیر سنبل آبی نفس‌های تالابی که به شماره افتاده بود، حالا به سمت قطع شدن پیش می‌رود. اکنون نیز با آتش‌سوزی‌های تعمدی با نیت تصرف اراضی ملی، اکوسیستم تالاب انزلی بیش از گذشته آسیب دیده و تلاش‌های کم‌فروغی که برای احیای آن انجام می‌شود به نتیجه نرسیده است. تالاب انزلی دارای کارگروه مدیریتی است که از آخرین تصمیمات این کارگروه در سال 1398برنامه احیای 7ساله تالاب در کمیته‌های مختلف است. اصلاح موج‌شکن بندر انزلی که باعث عدم‌تخلیه رسوب توسط جریانات آبی شده است، ایجاد حوضچه‌های رسوب‌گیر در 11رودخانه منتهی به تالاب، تعیین‌تکلیف حریم و مرز تالاب جهت جلوگیری از تصرفات، تدوین برنامه مدون برای پاکسازی و پایش سنبل آبی، ایجاد و تکمیل تصفیه‌خانه‌های فاضلاب جهت جلوگیری از ورود آلاینده‌های بیشتر به تالاب و افزایش امکانات و تجهیزات حفاظتی و ارتقای نیروی انسانی جهت حراست از تالاب اولویت‌هایی است که باید با فوریت پیگیری و اجرایی شوند.