265 روستای ‌خراسان‌شمالی تشنه است

ستاره حجتی- خبرنگار

امسال خشکسالی با خراسان‌شمالی نیز مانند مناطق دیگر نامهربان بود. خسارت گسترده خشکسالی در این استان پیامدهایی بیشتر از قطعی آب آشامیدنی برای شهروندان داشت و کشاورزی، سدها، قنات‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی هم دستخوش خسارت‌های جبران‌ناپذیری شدند.

8دشت بحرانی
اداره کل هواشناسی خراسان‌شمالی در گزارشی تکان‌دهنده اعلام کرده حدود ۵۹درصد از پهنه این استان 2میلیون و ۸۰۰هزار هکتاری واقع در شمال شرق کشور درگیر خشکسالی و تحت‌تأثیر این پدیده است به‌طوری که براساس شاخص بارش استاندارد، در بازه ۱۰ساله تا پایان اسفند سال گذشته بیش از نیمی از مساحت استان تحت‌تأثیر خشکسالی قرار گرفته؛ خشکسالی‌ای که تا سال۱۴۰۰ نیز ادامه پیدا کرد. براساس این گزارش 1/13درصد از گستره استان درگیر خشکسالی بسیار شدید، 9/13درصد تحت‌تأثیر خشکسالی شدید، 1/16درصد خشکسالی متوسط و 6/15درصد خشکسالی خفیف هستند و در بین 8شهرستان این خطه، مانه‌و‌سملقان به‌عنوان قطب کشاورزی استان، بیشترین پهنه تحت‌تأثیر از خشکسالی را دارد و پس از آن اسفراین و راز و جرگلان با این پدیده درگیر شدند.

تبعات محیط‌زیستی
خشکسالی و تنش آبی در این استان، محیط‌زیست را با مخاطرات جدی مواجه کرده است. بنابر اعلام معاونت فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی نگرانی‌های گسترده‌ای در مناطق سالوک و ساریگل در اسفراین و میاندشت جاجرم نسبت به کاهش تنوع زیستی به‌ویژه برای گونه‌های قوچ، میش و آهوان وجود دارد.
از سوی دیگر، خشکسالی و کاهش بارندگی موجب شده است حضور غیرمجاز دامداران در مراتع و مناطق حفاظت‌شده استان بیشتر شود. علاوه بر آنچه گفته شد و بنابر اعلام اداره کل امور عشایری استان تامین آب عشایر نیز با مشکل مواجه شده است و ۱۳دستگاه آبرسان کفاف انتقال آب کافی را نمی‌دهد.
همچنین بنابر گزارش‌های منتشر شده از سوی شرکت آب و فاضلاب این استان ۲۶۵روستای خراسان‌شمالی با جمعیت ۱۷۰هزار نفری با تنش آبی مواجه هستند.

سرانه بالای مصرف
معاون بهره‌برداری و توسعه منابع آبی آب و فاضلاب خراسان‌شمالی با بیان اینکه آمار روستاهای دارای تنش آبی امسال نسبت به سال‌گذشته با کاهش ۱۵درصدی همراه بوده است به همشهری می‌گوید: ۸۴۱روستای دارای سکنه در خراسان‌شمالی وجود دارد که ۶۸۹روستای بالای ۲۰خانوار تحت پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب استان هستند. کاهش بارندگی‌ها تأثیر زیادی در تامین آب آشامیدنی شهری و روستایی گذاشته و آنها را با خطر مواجه کرده است. رضا عطایی ادامه می‌دهد: با کاهش و خشک شدن آب رودها و چشمه‌ها روستاییان از شبکه آبرسانی برای آبیاری دام و زمین استفاده می‌کنند و همین امر فشار روی شبکه آب را بیشتر می‌کند. میزان مصرف آب آشامیدنی استان ۸۰میلیون مترمکعب در سال است.
استاندارد سرانه مصرف آب در شهرها ۱۷۰لیتر و در روستاها ۱۴۰لیتر به ازای هر نفر در روز برآورد شده اما این سرانه در شهرهای استان ۲۲۵ و در روستاها حتی بیشتر از شهرها و ۲۳۰ لیتر است.
از سوی دیگر، حجم تخلیه آب از قنات‌های این استان در سال گذشته ۷۶میلیون مترمکعب بود که این رقم در سال به ۹۸ تا ۸۶ میلیون مترمکعب رسید.
همچنین میزان تخلیه آب از قنات‌های استان ۱۰میلیون مترمکعب کاهش یافته و میزان آبدهی آنها نسبت به دوره قبل ۱۲درصد کاهش را نشان می‌دهد. با وجود این وضعیت بحرانی در این استان 4005چاه غیرمجاز آب نیز شناسایی شده است که ۳۶میلیون مترمکعب آب  از آنها برداشت می‌شود.

خشکسالی ادامه دارد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان با تأیید این اعداد و آمار می‌گوید: سالانه با برداشت غیرمجاز ۱۰ تا ۱۵میلیون مترمکعب از منابع آب استان کاسته می‌شود.
سید عقیل مرتضوی ادامه می‌دهد: تغییر اقلیم و برداشت آب از سفره‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی موجب شده است 8دشت استان نیز در وضعیت نامناسبی از نظر ذخایر آبی قرار گیرد و به همین دلیل هرگونه توسعه بهره‌برداری و برداشت جدید در آنها به‌منظور تعادل بخشی به منابع آبی ممنوع شود. دشت‌های شیروان- فاروج، اسفراین، جاجرم، صفی‌آباد، بجنورد، سملقان، شوقان و رباط در وضعیت بحرانی قرار دارند. او می‌گوید: مقابله با برداشت‌های غیرمجاز، احیای دشت‌های بحرانی و مهار سیلاب را در شرایط کنونی مدنظر داریم و سعی می‌کنیم با اجرای این طرح‌ها آب استان را مدیریت کنیم.
حالا اما معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی خراسان‌شمالی می‌گوید که تا پایان سال نیز بارش‌های قابل ملاحظه‌ای پیش‌بینی نشده است و بنابراین اثرات خشکسالی همچنان خواهد ماند.  مهدی کمالی می‌افزاید: بارندگی در 8ماه سال آبی نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته با کاهش 3/48درصدی به 7/143میلی‌متر رسید که این وضعیت برای منابع آبی استان پس از این نیز نگران‌کننده است.  او ادامه می‌دهد: میزان بارندگی در مدت مشابه دوره آماری بلندمدت 3/234میلی‌متر گزارش شده است که نسبت به دوره آماری بلندمدت 7/38درصد کاهش دارد.
میانگین بارندگی در استان در سال آبی 4/267میلی‌متر است که در سال آبی جاری 8/53درصد محقق شده است. کمالی تأکید می‌کند تا پایان این سال آبی، بارندگی مؤثر و قابل‌توجهی پیش‌بینی نشده است و همچنان شاهد اثرات خشکسالی خواهیم بود.