رسم ورود به گود مردانگی

ورزش باستانی برخلاف بسیاری از ورزش‌های دیگر ملزومات زیادی نمی‌خواهد و شاید به همین دلیل این روزها مورد اقبال نسل جدید هم قرار گرفته است. کافی است اصول و آداب این ورزش را یاد بگیرید و به نزدیک‌ترین زورخانه‌ای که سراغ دارید مراجعه کنید. زورخانه‌ها معمولا همه وسایل مورد نیاز این ورزش را در اختیار شما قرار خواهند داد و کافی است یک‌دست لباس مخصوص این ورزش را به همراه داشته باشید. آشنایی با ملزومات و قوانین این ورزش کهن هم در بیشتر زورخانه‌ها انجام می‌شود اما فراموش نکنید که رعایت ادب و احترام به بزرگ‌تر پایه ورزش باستانی است و بیش از آشنایی با وسایل ورزشی باید آیین این ورزش را بیاموزید. این گزارش شما را با آداب، قوانین و ملزومات ورزش باستانی که در سال 1389 در فهرست میراث معنوی سازمان جهانی یونسکو از سمت کشور ایران به ثبت جهانی رسید، آشنا می‌کند.

میل
این وسیله یکی از ملزومات اصلی ورزش باستانی است و قدمت آن به دوره‌های کهن برمی‌گردد. آن‌طور که ورزشکاران قدیمی نقل می‌کنند، ورزش زورخانه‌ای از ریاضت‌های اهل فتوت بوده و پهلوان‌ها از وسیله‌ای شبیه گرز برای ورزیده‌شدن بدن بهره می‌بردند. این ابزار که در بدو پیدایش از چوب و آهن ساخته شده بود برای پرورش بدن و مهارت در گرزکوبی به‌کار می‌رفته است. میل‌های چوبی که اکنون مورد استفاده ورزشکاران باستانی قرار می‌گیرد از چوب‌های سختی مانند نارون، گردو، ارژن و زبان‌گنجشک ساخته می‌شود. در طومار افسانه پوریای ولی و گل کشتی میرنجات که هر دو به دوران صفویه بازمی‌گردد، از میل زورخانه به شکل امروز نام برده شد. میل ورزش باستانی وزن‌های مختلفی دارد و بین یک تا 15کیلوگرم است. به‌طور کلی دونوع میل در زورخانه‌ها مورد استفاده ورزشکارها قرار می‌گیرد؛ میل‌های سبک که از آنها برای میل بازی و انجام حرکات نمایشی استفاده می‌شود و میل‌های سنگین که وزن هر جفت آنها به 30کیلوگرم می‌رسد و ورزشکار با قراردادن آن روی شانه‌ها، حرکات چرخشی انجام می‌دهد.

لباس مخصوص
نخستین وسیله‌ای که برای انجام ورزش باستانی به آن نیاز دارید یک‌دست لباس مخصوص ورزش‌های زورخانه‌ای است و در بیشتر فروشگاه‌های لوازم ورزشی در دسترس قرار دارد. در روزگار قدیم رسم بر این بود که ورزشکاران باستانی لنگی روی شانه‌ها می‌انداختند و برای انجام ورزش وارد گود می‌شدند اما این سنت با گذشت زمان رنگ باخته و حالا ورزشکاران باستانی با پیراهن ورزشی و شلوار کوتاه و مخصوص ورزش می‌کنند.البته لباس مرشد زورخانه با ورزشکاران داخل گود متفاوت است. مرشد معمولا با پیراهن ورزشی، جلیقه باستانی و شلوار بلند چرمی یا مخملی که با پارچه ضخیم که روی آن بته‌جقه نقش بسته روی سردم می‌نشیند و با خواندن اشعار حماسی و تصنیف‌های کهن به ورزشکاران داخل گود نیرویی دوچندان می‌دهد.

سنگ
وسایلی که هم‌اکنون به اسم سنگ در زورخانه متداول است شامل دوقطعه تخته سنگ حجیم به شکل نعل کفش‌های قدیمی می‌شود که در قسمت بالای آن مربع و در پایین منحنی است و در وسط هر یک از سنگ‌ها دستگیره‌ای برای جای دست ورزشکار تعبیه کرده‌اند. سنگ زورخانه از روزگار قدیم وزن مشخصی نداشته و به هیبت، سلیقه و زور بازوی سفارش‌دهنده بستگی داشته است. در مسابقات بین‌المللی، وزن هر تخته از سنگ‌ها 20کیلوگرم، طول آن یک متر و عرض آن 70سانتی متر است. آن‌طور که محققان و پزوهشگران می‌گویند، سنگ زورخانه همان سپر ایرانیان باستان است که ورزشکاران برای قوی‌کردن بازو‌ها هم از آن استفاده می‌کردند. در کشور عراق به سنگ زورخانه «باب خیبر» می‌گویند تا یاد حضرت علی(ع) در شکستن درِ قلعه خیبر را پاس بدارند.

کباده
یکی دیگر از ابزارهای ورزش باستانی کباده است. کباده شباهت زیادی به همان کمان جنگی دارد. این وسیله در فرهنگ‌های فارسی به‌معنای کمان نرم و سست که مخصوص تمرین کمان‌کشیدن است ثبت شده. غلامرضا انصاف‌پور، نویسنده و محقق معاصر از کتاب «مینوی خرد» نقل کرده که ایرانیان باستان، از این کمان آمادگی یا کمان مشق، برای جنگ با اهریمن استفاده می‌کردند. در فرهنگ دهخدا هم از نوعی کمان مشقی برای قوی‌شدن کتف کمانداران یادشده است. آن‌طورکه که در منابع مکتوب آمده، کباده‌های اولیه به شکل کباده‌های کنونی نبوده است. الان کباده‌سازها، کباده‌ها را از آهن خالص می‌سازند و به همین دلیل تنه آن حالت فنری ندارد. در زورخانه‌ها معمولا دو نوع کباده وجود دارد؛ یکی کباده سبک برای تازه‌کارها و دیگری کباده سنگین برای ورزشکاران قدیمی و صاحب کسوت. وزن کباده معمولی 14کیلوگرم، طول کمان آن150و طول زنجیر آن دو متر است.

تخته شنا
یکی دیگر از ورزش‌های آسان و پرطرفداری که در زورخانه انجام می‌شود، شناست. مرشد پس از خواندن تصنیف، ضربه‌ای به زنگ می‌زند و طبل را با یک ضرب متوالی به‌صدا در می‌آورد. در این هنگام، ورزشکاران یکی پس از دیگری تخته‌های شنا را برمی‌دارند و به تقلید از میاندار، با دو دست روی تخته شنا قرار می‌گیرند. تخته شنا یا همان تخته شنو، وسیله‌ای چوبی و پایه‌دار است که 70سانتی متر طول و 8سانتی متر عرض دارد. البته تخته شنا از وسایل اصلی ورزش زورخانه نیست چراکه بدون آن هم می‌توان با گذاشتن کف دست‌ها روی زمین شنوهای چهارگانه را انجام داد.