گزارش
نفرآباد به سبک ایرانی- اسلامی احیا می‌شود
درخواست ری‌نشینان از اعضای شورای شهر جدید برای بازنگری طرح نوسازی حریم حضرت عبدالعظیمع: طرح نوسازی محله نفرآباد بازنگری شود
زهرا کریمی- خبر‌نگار
پیگیری و تصویب لایحه نوسازی بافت فرسوده اطراف حرم عبدالعظیم حسنی در شهرری در پنجمین دوره مدیریت شهری انگار حکم خروج برخی محله‌ها از بلاتکلیفی ازجمله محله نفرآباد را به همراه داشت. رسیدگی و توجه مدیران شهری و اعضای شورای شهر به این طرح و تصویب لایحه در دوره پیشین شورای شهر و همچنین حق استفاده از امتیاز صدور اوراق مشارکت برای نوسازی از اقدامات مهمی است که در این طرح می‌توان مشاهده کرد. اما اجرای چنین طرحی با عنوان بازآفرینی به سبک معماری ایرانی- اسلامی چندان به مذاق ساکنان محله نفرآباد خوش نیامده است و آنها به طرح تصویب شده، نقدهایی دارند. براساس تحقیقات انجام شده، محله تاریخی نفرآباد در همسایگی حرم عبدالعظیم حسنی قدمتی قریب به 4قرن دارد؛ این قدمت حاکی از آن است که بومی‌های این تکه از پایتخت حق آب و گل در محله‌شان دارند و این حق قابل کتمان نیست. این حق را ساکنان محله‌های قدیمی دیگری مانند اهالی محله کن، فرحزاد، اوین و درکه نیز دارند. اما نفرآبادی‌ها به‌دنبال طرحی هستند که هم بتواند محله با قدمت‌شان را حفظ کند و هم اجازه نوسازی به آنها بدهد و سرانجام باعث توسعه و آبادانی آنجا شود. این در حالی است که عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران در تیرماه سال گذشته اعلام کرده بود که این محله بعد از سال‌ها صاحب نخستین طرح جامع و تفصیلی خواهند شد، اما هنوز نفرآباد درگیر مشکلاتی است که سر راه نوسازی خانه‌ها وجود دارد.
در این بین، اسناد موجود از اقدامات مدیران شهری در دوره‌های مختلف نشان می‌دهد که از دهه80 تاکنون برای احیا و بازآفرینی این بخش از شهرری طرح‌های متفاوتی مصوب شده است. 2مصوبه طی 20سال اخیر، گویای این امر است؛ به‌گونه‌ای که یک‌بار در سال85 طرحی به‌عنوان محله مسکونی با تراکم 180درصد و بار دیگر در سال87 طرحی با کاربری باغ-مزار یا به زبان گویاتر تبدیل آن به گورستان یا گورباغ از سوی شورا تصویب شد. البته به‌دنبال مصوبه دوم، شهرداری حدود 40درصد از محله را تملک و برای اجرای طرح باغ-مزار بناهای فرسوده را تخریب کرد. با وجود این، با توجه به مشکلات متعدد، این طرح بزرگ نیز مسکوت ماند تا روزبه‌روز از کیفیت زندگی در این بخش کاسته شده و مخروبه‌ها به مامنی برای افراد بی‌خانمان و کارتن‌خواب تبدیل شود. در اواخر دهه90 نیز برای برون‌رفت از حالت تعلیق و سر و سامان بخشیدن به وضعیت پیرامون حرم، جلسه و بازدید‌های میدانی توسط کارگروه‌های فنی شهرداری انجام شد و سرانجام طرحی موضعی در نیمه دی‌ماه سال1399 در کمیسیون ماده5 شهرداری به تصویب رسید. براساس این طرح بنا شد، با توجه به مطالعات ارائه شده با پیوند هویت ۴۰۰ساله تاریخی این محله با الگوی سکونت پایدار، در افق طرح، محله نفرآباد به محله‌ای سرزنده و مشارکت‌پذیر تبدیل شود. بر این اساس، قرار شد سازمان نوسازی شهر تهران ضمن تعریف سازمان اجرایی و بهره‌گیری از مشارکت حداکثری مردم، زمینه اجرای مطلوب طرح را فراهم کند و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز در بازنگری طرح تفصیلی محدوده حــــرم مشابه همین رویکرد را سرلوحه کار خویش قرار دهد. حالا اعضای شورای شهر تأکید دارند که شهرداری تهران از اوراق مشارکت برای نوسازی محله نفرآباد استفاده کند تا مردم از بلاتکلیفی خارج شوند.
نوسازی محله نفرآباد از نگاه اعضای ششم
در همین راستا هفته گذشته سیداحمد علوی، عضو شورای اسلامی شهر تهران در جلسه شورای شهر تهران تذکر داد تا در راستای نوسازی بافت‌های فرسوده اطراف حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (به‌خصوص محله نفرآباد) اقداماتی برای تجهیز منابع مالی با استفاده از ظرفیت موجود در بند «ه» تبصره۵ قانون بودجه سال۱۴۰۰ کل کشور، مبتنی بر تامین ۲۵درصد اصل و سود اوراق توسط دولت فراهم شود. او بر این اساس از شهرداری خواست تا با لایحه‌ای دوفوریتی از ظرفیت اوراق مشارکت برای نوسازی بافت فرسوده اطراف حرم عبدالعظیم و محله نفرآباد استفاده کند. در ادامه این تذکر جعفربندی شربیانی، دیگر عضو شورای شهر تهران بعد از بازدید اخیرش از منطقه20 به عدالت شهری و توسعه اجتماعی و همچنین نوسازی بافت فرسوده محله نفرآباد تأکید کرد. همچنین این عضو شورای شهر در صحن شورا 2پیشنهاد، اولی مبتنی بر بازنگری طرح با درنظر گرفتن وضعیت اقتصادی و معیشت مردم و پیشنهاد دیگر با موضوع استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری حرم مطهر برای ایجاد پارکینگ یا تملک و حفظ آثار تاریخی در این بافت را ارائه داد. مهدی عباسی، یکی دیگر از اعضای ششمین دوره شورای شهر تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «تأخیر در اجرای طرح‌های مهمی از این قبیل در شهر قاعدتا نشان از وجود مخالفان و موافقانی دارد که در این‌باره باید نیاز منطقه شهرری و محله نفرآباد در مجاورت حرم عبدالعظیم طرح مورد توجه و بررسی قرار بگیرد و با توجه به آنچه در خور شهر زیارتی است، تسهیلات لازم برای پیشبرد اهداف شهری و شهروندان درنظر گرفته شود. به‌طور حتم در گذشته نیز محله‌هایی در پایتخت مشابه با وضع محله نفرآباد، سردرگم در اجرای طرح‌های توسعه، نوسازی و بازآفرینی محیطی و هویتی وجود داشته‌اند اما در نهایت با بررسی و ارائه پیشنهاد‌ها جلب رضایت مردم تامین شد.»
خواسته بومی‌های محله
طرح توسعه و بازسازی محیط پیرامون حرم حدود 200هکتار است و 15هکتار از محدوده به محله نفرآباد با بیش از 200پلاک مسکونی اختصاص دارد. به‌گفته دبیر شورایاری محله‌های هاشم‌آباد و نفرآباد، این بخش از منطقه شهرری بیش از 20سال می‌شود که به حال خود رها شده است؛ سال‌هایی که اغلب محله‌های حاشیه تهران در حال رشد و رونق بودند، اما در عوض این محله در جنوب شرق تهران هر روز مهاجرت بومی‌ها به سایر مناطق برخوردار و ورود اتباع خارجی را شاهد بوده است. محمد علی‌محمد می‌گوید: «با وجود این، بسیاری از اهالی نفرآباد، همه سختی‌ها را تاب آورد‌ه‌اند و اکنون مخالف اجرایی شدن طرح بازآفرینی و احیای محله با ساخت 3طبقه پلکانی بدون پیلوت و پارکینگ هستند. آنها 13سال پیش نیز با تصویب طرح باغ-مزار نگرانی زیادی داشتند که هویت محله‌شان از بین برود که البته طرح نیمه‌کاره ماند. اکنون نیز بهتر است مصوبه کمیسیون ماده5 با پیگیری شورای شهر جدید، بازنگری شود تا ضمن توسعه خدمات در محدوده اطراف حرم عبدالعظیم حسنی، ساکنان نیز بتوانند به نوسازی ساختمان‌های خود با کمترین عارضه ممکن به بافت بپردازند. از نظر ما به‌عنوان نماینده محلی مردم و خود اهالی، راه‌های فراوانی برای اینکه بافت طرح توسعه نفرآباد همراه با تامین نظر مردم، اجرا شود وجود دارد و شورای ششم می‌تواند با جلساتی نظرها را دریافت کند.»
دبیر شورایاری نفرآباد انتقاداتی را به طرح ارائه شده توسط اعضای شورای پیشین به شورای شهر وارد می‌کند و می‌گوید: «مردم درخواست رسیدگی مجدد طرح و برگزاری جلسه‌های مردمی با مدیران را دارند. در این شرایط اقتصادی هزینه‌های ساخت‌وساز سرسام‌آور شده و اجرای طرح ارائه شده به شورا با استفاده از ظرفیت صدور اوراق مشارکت برای‌شان چندان صرفه اقتصادی ندارد. بهتر است طرح بار دیگر مورد توجه اعضای شورا قرار بگیرد و بازنگری شده و اصلاح شود.»
20 پروژه شهری در راستای احیای بافت فرسوده
کاوه حاج‌علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری شهر تهران:
خریداری 40درصد از املاک محله نفرآباد در جنوب حریم حرم عبدالعظیم حسنی در شهرری و تبدیل آن محله به گورستان، تیشه به ریشه هویت آن بخش از شهر بود. خوشبختانه با مقاومت مردم در این سال‌ها و کمبود منابع مالی اجرای طرح حدود 20سال متوقف ماند و از سال1397 برای حفظ هویت محله و احیای آن طرح بازآفرینی و نوسازی به سبک معماری ایرانی-اسلامی ارائه شد. نوسازی محله با این روش، کمک شایانی به تغییر چهره کالبد محله قدیمی و حریم حرم خواهد کرد. طرح جدید پس از 2سال چانه‌زنی و بررسی، در اواخر سال1399 به تصویب کمیسیون ماده5 شورای پنجم رسید. در این بین، برای آنکه 40درصد از محله پیش‌تر توسط شهرداری تملک و تخریب شده بود، تصمیم گرفته شد با توجه به نیاز محله، 20پروژه در قالب فضای سبز، پارکینگ، مسکن و مراکز خدماتی اجرا شود. یکی از این طرح‌ها در راستای احیای بافت سنتی و تاریخی با جمع‌آوری اطلاعات تاریخ شفاهی ساخت پاتوق محلی به نام مرکز سرای عموعباس درنظر گرفته شد. هم‌اکنون از کمکی که دولت برای اوراق مشارکت با تامین 25درصد از اصل و سود مشخص کرده و پیشنهاد داده است باید استفاده کنیم؛ بنابراین با اخذ مجوز از سوی شورای شهر تهران برای اجرای طرح می‌توان با بانک مرکزی، وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه مقدمات لازم را برای اجرا فراهم کرد.»
